Si autem alicui sermo erogandus est et ita occupat, ut manibus operari non uacet, numquid hoc omnes in monasterio possunt uenientibus ad se ex alio genere uitae fratribus uel diuinas lectiones exponere uel de aliquibus quaestionibus salubriter disputare? quando ergo non omnes possunt, cur sub hoc obtentu omnes uacare uolunt? quamquam etsi omnes possent, uicissitudine facere deberent non solum ne ceteri a necessariis operibus occuparentur, sed etiam quia sufficit, ut audientibus pluribus unus loquatur. deinde ipsi apostolo quomodo uacaret operari manibus suis, nisi ad erogandum uerbum dei certa tempora constitueret? neque 1 cf. Ps. 1, 2 2 cf. Ps. 12, 6 1 domini] dei AMN 4 splendorum B 5 orae N 6 si illa M corporalia (a fin. s. l.) V agere VDM 7 opprimantur M egestatem PVDr se om. N dicunt se M 8 quod] quae PDMr praecipit Fbd 9 est ista ergo Bbd ergo ista est M est ergo ista N 11 tanto citius] tantocius DM 12 quemque om. A quantotius VDM 14 et er . y 15 occupatur AB operari om. M 18 ergo] enim A 19 quur Py obtemtu P obtemptu V uolunt] possunt 7 20 si A uicissim PVDMjb debent A 21 ne ceteri] necessaria (pr . e s. Z. m. 2) r ab M operibus necessariis M occuparetur L occupentur A 23 ipso D ipse i2 apostolus (u supra 0) y 24 tempora certa N enim et hoc deus latere nos uoluit. nam et cuius artis opifex fuerit et quibus temporibus uacaret dispensando euangelio, sancta scriptura non tacuit. nam cum eum dies profectionis urgeret in Troade constitutum, etiam in una sabbati congregatis fratribus ad frangendum panem tanta fuit intentio et tam necessaria disputatio, ut sermo produceretur usque ad medium noctis, tamquam excidisset eis quod eo die non esset ieiunium; quando autem in aliquo loco inmoraturus cotidie disputabat, quis dubitauerit horas eum habuisse ad hoc officium deputatas? namque apud Athenas cum esset quia studiosissimos rerum inquisitores inuenerat, ita de illo scriptum est: disputabat igitur iudaeis in synagoga et gentibus in uiculis in foro per omnem diem ad omnes qui aderant. non enim in synagoga per omnem diem. ubi mos erat sabbato sermocinari, sed in foro, inquit, per omnem diem; propter studia utique Atheniensium. sic enim sequitur: quidam uero epicureorum et stoicorum philosophorum conferebant cum illo. et paulo post dicit: Athenienses autem et aduenae hospites ad nihil aliud uacabant quam dicere aliquid noui aut audire. putemus apostolum illis omnibus diebus, quibus fuit Athenis, non fuisse operatum; propter hoc enim et ex Macedonia supplebatur eius indigentia, sicut dicit in secunda ad 4 cf. Act. 20, 7 12 Act. 17, 17 17 Act. 17, 18 19 Act. 17, 21 23 cf. II Cor. 11, 9 1 noluit 71 2 uacarit VMy uacauerit D euangelio. (Q supra*) D 4 urgueret VA 5 et tam] etiam Fy 6 necessario A 7 ieinnium non esset A 8 alico LOF immoratus PVDMAfbd 9 dierum habuisse PVDMf 10 namque] ncq; co. M cum om. M 12 cum iudaeis DUOAbd sinagoga CVAD 13 in uiculis] uinculis LBlA ui.culis F uigulis (supra gpos . c) 0 inculia P singuiis VDMyb incolis d in foro] et foro FA perj prope L per omnem diem-in synagoga oin. PVDr per omnem diem-inquit om. M 14 omnes] eos d sinagoga A 17 epycureorumJtf stoichorum PV 18 dicit om. N 19 adaeng uel hoapi- tes A 20 discere B 21 omnibus illis PVDAlr quibus fuit athenis posi operatum legitur in N 22 machedonia PVM 23 secunda epistola N ad corinthios epistula PYD-r ad corintliios in secunda epistola M corintios C Corinthios. quamquam et aliis horis et noctibus poterat, quia ita ualebat et animo et corpore. sed cum Athenis exisset, uideamus quid dicit scriptura. disputabat, inquit, in synagoga per omne sabbatum: hoc apud Corinthum. in Troade ergo, ubi necessitate inminentis profectionis usque ad medium noctis sermo protractus est, una sabbati erat, qui dies dominicus dicitur: unde intellegimus eum non fuisse cum iudaeis, sed cum christianis, quando etiam dicit ipse narrator ad frangendum panem se fuisse conlectos. et ipsa est optima gubernatio, ut omnia suis temporibus distributa ex ordine gerantur, ne animum humanum turbulentis inplicationibus inuoluta perturbent. Ibi etiam dicitur quid operabatur apostolus. posthaec, inquit, egressus ab Athenis uenit Corinthum. et cum inuenisset quendam iudaeum nomine Aquilam, Ponticum genere, recens aduenientem ab Italia, et Priscillam uxorem ipsius, propterea quod iussisset Claudius discedere omnes iudaeos ab Roma, accessit ad illos et propter artis similitudinem mansit apud illos opus faciens; erant enim tabernaculorum artifices. hoc si conati fuerint allegorice interpretari, ostendunt, quomodo proficiant in ecclesiasticis litteris, quibus se uacare gloriantur. et certe illa, quae supra dicta sunt: numquid solus ego et Barnabas non habemus potestatem non 3 Act. 18, 4 14 Act. 18, 1-3 23 I Cor. 9, 6. 12 2 anima M sed-scriptura om. A ab athenis PVMf 3 dicat PVIJMr sinagoga DMf 4 omnem P chorintum C corintum LOF corintho PV\'(l corinthios DM troadae Vf ergo] uero Bbd 7 iudaicis V 9 se s. l. C om. bd 10 sui D temporis DF1 ge#»rantor M - 11 nec CFDM ne. 0 implicationibus C 14 chorintum C corintum LO 15 inueniret D quendam om. A aquila C 16 adueniente Py 17 ipsius] eius D iussisset] dixisset PVDM-( 18 discere V1 omnes om. A ab] a PVDMAB-( a. L om. bd 21 allegoricae I ostendant AN 22 se uacare] euacuare y 23 illa om. A 24 ego solus bd operandi? et: non sumus usi hac potestate, et: cum possemus oneri uobis esse ut Christi apostoli, et: nocte et die operantes, ne quem uestrum grauaremus. et: dominus ordinauit eos qui euangelium adnuntiant de euangelio uiuere; ego autem nullius horum usus sum et cetera huius modi aut exponant aliter aut, si praeclarissima luce ueritatis urgentur, intellegant et oboediant: aut, si oboedire uel nolunt uel non possunt, saltem illos, qui uolunt, meliores, qui autem et possunt, feliciores esse fateantur. aliud est enim corporis infirmitatem uel ueram allegare uel falsam praetendere, aliud autem sic decipi et sic decipere, ut insuper ideo uideatur in seruis dei maior esse iustitia, quia potuit inter inperitos regnare pigritia. qui enim ueram corporis ostendit infirmitatem, humane tractandus est; qui autem falsam praetendit et conuinci non potest, deo dimittendus est. neuter tamen eorum perniciosam regulam figit, quia bonus seruus dei et manifesto infirmo fratri suo seruit et fallenti cum credit, quia malum eum non putat, non imitatur ut malus sit, et non si ei credit, fallacem putat. ac nihilominus non imitatur. ab illo uero, qui dicit: haec est uera iustitia, ut nihil. corporaliter operando imitemur uolatilia caeli, quoniam qui aliquid tale fuerit operatus contra euangelium facit, quisquis animo infirmus haec audit et credit. non quia sic uacat, sed quia sic errat, lugendus est. 1 I Thess. 2, 6 3 II Thess. 3, 8 4 I Cor. 9, 14. 15 2 uobis oneri bd oneri esse uobis N 3 et] ac N uestnun om. A 4 et] sicut ct PVDMy dominus om. N eis Bbd 5 nihil N 7 urguentur VDAj obediant Cl 8 aut (t s. I. m. 2) C saltim VA-f 11 alligare VAy decipi et sic om. D 14 humane Vf 15 falsum D 16 demittendus PVl timendus B 17 fugit L manifeste bd 18 fallenti cum] fallentia B cumj dum M 19 sit] sic PVDMf si non PVDMjANFbd ei om. A 20 nihilhominus L Ijimitatur 0 21 imitentur M 22 tale aliquid Abd aliquid] aliud B 23 quisquis—lugendus est om. M infirmo V hoc bd andit: uidit L audit et credit] dicit PVDy Hic exoritur altera quaestio. fortasse enim dicat: quid ergo? ceteri apostoli et fratres domini et Cephas, quia non operabantur, peccabant? aut adferebant inpedimentum euangelio, quia dixit beatus Paulus ideo se non usum hac potestate, ne quod inpedimentum daret euangelio Christi? si enim peccauerunt, quia non operati sunt, non ergo acceperant potestatem non operandi, sed de euangelio uiuendi. si autem acceperant hanc potestatem ordinante domino, ut qui euangelium adnuntiarent, ex euangelio uiuerent, et dicente: dignus est operarius cibo suo - qua potestate Paulus amplius aliquid erogans uti noluit — non utique peccauerunt. si non peccauerunt, nullum inpedimentum dederunt. neque enim nullum peccatum est inpedire euangelium. quod si ita est, et nobis, inquiunt, liberum est et uti et non uti hac potestate. Hanc quaestionem breuiter soluerem, si dicerem, quia et iuste dicerem credendum esse apostolo. ipse enim sciebat, cur in ecclesiis gentium non oporteret portari uenale euangelium, non culpans coapostolos suos, sed distinguens ministerium suum, quia ita inter se distribuerant procul dubio admonente spiritu sancto euangelizandi prouincias, ut Paulus et Barnabas ad gentes irent, illi autem in circumcisionem. hoc tamen eum praecepisse his, qui non habebant eius modi potestatem, ea quae iam multa dicta sunt manifestant. Isti autem fratres nostri temere sibi adrogant, quantum existimo, quod eius modi habeant potestatem. si enim 9 Matth. 10, 10 20 cf. Act. 13, 2 sqq. j Gal. 2, 9 1 hinc PVDBMfbd 2 quis A ego B cęphas 0 4 dicit bd esse usum M 6 qui A operati non sunt PVDMr 7 potestatem om. A uiuere N 9 ex] de M 10 amplius om. COFABN 11 supererogans B arrogans D 12 euangelio impedimentum B 13 impedire C 16 scibat 01 17 gentium om. M oporteret om. M potari (o in ras.) C, 0 portare M putari PVDBr 19 ita om. A cum uocabulis inter se finitur codex V 20 ftmonente Df prouincie A prouintiaa ( 21 irent] pergerent M circumcisione P 22 iis d huiusmodi N 23 multa] supra PDMf manifesta sunt Y euangelistae sunt, fateor, habent; si ministri altaris, dispensatores sacramentorum, bene sibi istam non adrogant, sed plane uindicant potestatem. Si saltem habebant aliquid in hoc saeculo, quo facile sine opificio sustentarent istam uitam, quod conuersi ad deum indigentibus dispertiti sunt, et credenda est eorum infirmitas et ferenda. solent enim tales non melius, sicut multi putant, sed, quod est uerum, languidius educati laborem operum corporalium sustinere non posse. tales fortasse multi erant in Hierosolyma. nam et scriptum est, quod praedia sua uendiderint et pretia eorum ante pedes apostolorum posuerint, ut distribueretur unicuique, sicut opus erat. quia prope inuenti sunt et utiles fuerunt gentibus, quae ab idolorum cultu ei longinquo uocabantur, secundum illud, quod dictum est: ei Sion prodiet lex et uerbum domini ex Hierusalem, debitores eorum dixit apostolus ex gentibus christianos. debitores, inquit, eorum sunt, addidit quare; si enim spiritalibus eorum, inquit, communicauerunt gentes, debent et in carnalibus ministrare eis. Nunc autem ueniunt plerumque ad hanc professionem seruitutis dei et ex condicione seruili, uel etiam liberti uel propter hoc a dominis liberati sine liberandi et ex uita rusticana et ex opificum exercitatione et plebeio labore, tanto 10 cf. Act. 2, 45; 4, 35 14 Es. 2, 3 17 Rom. 15; 27 1 habeant 0 si dispensatores PDM-r 2 non istam A arriigant C 3 uendicant ANDM 4 saltim 7 aliquid om. PDMv quod PMf 6 pauperibus dispertiti sunt et indigentibus contulerunt PD; pauperibus et indigentibus contulerunt M indigentibus] ingentibus B 8 quod eat uerum om. PDMy uerum est N uerbum LO edocati Y 10 hierosolima BN ierosolima AM ierosoljma Lbd 11 praetia C 12 distribuerentur pauperibus prout cuique necessarium erat PDMf sicut] sicut cuique (cuique in ros.) A qui quia M 13 fidei et utiles PDMy 14 longinco 0 longo inquo D ex] ab PDMj de Å 15 syon N 17 eorum inquit bd sunt] sunt gentes PDMj \'et addidit BMbd 19 et-eis] et gentes carnalia ministrare eis PDMj 20 ueniunt om. D 21 etiam] aliam CO, in N uacuum spatium 22 ab M dominis] hominibue M 23 opifica N utique felicius quanto fortius educati: qui si non admittantur, graue delictum est; multi enim ex eo numero uere magni et imitandi extiterunt. nam propterea et infirma mundi elegit deus, ut confunderet fortia; et stulta mundi elegit, ut confunderet sapientes; et ignobilia mundi et ea quae non sunt, tamquam sint, ut ea quae sunt euacuentur, ut non glorietur omnis caro coram deo. haec itaque pia et sancta cogitatio facit, ut etiam tales admittantur, qui nullum adferant mutatae in melius uitae documentum. neque enim adparet utrum ex proposito seruitutis dei uenerint, an uitam inopem et laboriosam fugientes uacui pasci atque uestiri uoluerint et insuper honorari ab eis, a quibus contemni conterique consueuerant. tales ergo quoniam se, quo minus operentur, de infirmitate corporis excusare non possunt praeteritae quippe uitae consuetudine conuincuntur — umbraculo malae disciplinae se contegunt, ut ex male intellecto euangelio praecepta apostolica peruertere meditentur: uere uolatilia caeli, sed per superbiam se in altum extollendo, et fenum agri, sed carnaliter sentiendo.