Talem fuisse credendum est illum Iohannem 
 monachum, quem de belli ciuilis euentu maior Theodosius 
 consuluit imperator: habebat quippe etiam prophetiam. neque 
 enim singulos singula munerum istorum, sed etiam plura 
 unum habere posse non ambigo. Iohannes ergo iste cuidam 
 mulieri religiosissimae inpatienter eum uidere cupienti atque 
 ut hoc inpetraret per maritum suum uehementer instanti, cum 
 ille nollet, quoniam id numquam permiserat feminis, uade, 
 inquit, dic uxori tuae, uidebit me nocte proxima, sed in 
 somnis. et factum est: monuitque illam quidquid fidelem 
 coniugatam moneri oportebat. quae cum euigilasset, talem se 
 uidisse hominem dei uiro suo, qualem ille eum nouerat, et 
 quid ab illo audierit, iudicauit. qui hoc ab eis conperit, retulit

 1 I Cor. 12, 7-11 

 1 cum uocabulo utilitatem finitur X quidem om. YK inquid Y 
 3 autem om. TE epm N 4 alii-spiritu om. MARF alii] alteri 
 BKEFVabd donatio] gratia T curationumJ sanitatum T 5 operatio 
 T prophetiae T VMAeaF prophetatio o 7 sermonum] linguarum 
 BFKMRIZ er. in I 8 idem om, F propria unicuique] 
 singulis E cuique K 10 quem N cuique Y 12 in illum F 
 13 euentum N 14 inperator F habeat K etiam om. T 15 unum 
 plura E 16 quadam muliere Vf-bd 17 religiosissime TY religiosissima 
 VNbd cupiente Vpbd 18 maritum] uirtl E instante Fpbd 
 19 femini K 20 in] tu p 21 quicquid KEF 22 coniuugatam K 
 moneri ex moueri Y 24 illo] eo β audierat T, (a fin. in ras.) I 
 indicabit l"1 rettulit N 
 
 
 mihi, uir grauis et nobilis et dignissimus credi. sed si illum 
 sanctum monachum ipse uidissem, quia, sicut fertur, patientissime 
 interrogabatur et sapientissime respondebat, quaesissem 
 ab eo, quod ad istam pertinet quaestionem, utrum 
 ipse ad illam feminam uenisset in somnis, id est spiritus 
 eius in effigie corporis sui, sicut nos ipsos in effigie nostri 
 corporis somniamus, an ipso aliud agente uel, si dormiebat, 
 aliud somniante siue per angelum siue quocumque alio modo 
 in mulieris somnio talis facta sit uisio, atque id futurum, 
 ut ipse promitteret, prophetiae spiritu reuelante praesciuerit. 
 si enim ipse interfuit somnianti, mirabili gratia utique id 
 potuit, non natura, et dei munere, non propria facultate; si 
 autem ipso aliud agente, siue dormiente et uisis aliis occupato, 
 cum mulier uidit in somnis, profecto tale aliquid factum 
 est, quale illud est, quod in apostolorum Actibus legimus, 
 ubi dominus Iesus loquitur Ananiae de Saulo et indicat ei, 
 quod Saulus uidit ad se uenientem Ananiam, cum hoc Ananias 
 ipse nesciret. quodlibet horum mihi responderet ille 
 homo dei, et de martyribus ab illo pergerem quaerere, utrum 
 ipsi adsint in somnis uel quocumque alio modo uidentibus 
 eos in qua figura uoluerint, et maxime quando ab eis se

 15 cf. Act. 9, 10 sqq. 

 1 grauissimus YK dignissimus ex grauissimua F credidi TBI]{2F 
 2 ipse 8. l. T om. E 4 ista Y 5 ille ipse <p illam] ipsam f 
 faeminam N 6 effigiae B sui-corporie om. K nos om . 4 
 ipsi E corporis nostri AV$bd 7 an] ante Y 8 eine per angelum 
 om. K siue a quocumque BTF alio quocumque E 9 somniam 
 BMAEF atque si E 10 ut om. E promiserit E prophetiaeque 
 E praesciuerit] cognouerit E II si enim ipse somniante 
 interfluit P somnianti interfuit V iJ utique gratia N utique 
 om. Tl 13 uisis] ųjş (s. ųiş add . in) K occnpata IZ 14 aliquid 
 quicquid V 15 actibus apostolorum BTMAEFVRfibd 16 annaniae 
 AB iudicauit KE ei om. MA 17 et cura P hoc om. E 
 anania Y 18 mihi ipse KY responderit F1 resporet Kl 19 pergerem 
 ab illo V ab illo om. T pergerem quaererej peterem E 
 peterem quwe F 20 ipsa A assint K absint 11 uel in Jquo 
 modo cumque aliter E 21 eo Tl uoluerit Tl 
 
 
 torqueri daemones in hominibus confitentur et rogant eos, ut 
 pareant sibi, an ista fiant dei nutu per angelicas potestates 
 in honorem commendationemque sanctorum ad utilitatem 
 hominum illis in summa quiete positis et ad alia longe meliora 
 uisa uacantibus seorsum a nobis orantibusque pro nobis; 
 nam Mediolani apud sanctos Protasium et Geruasium martyres 
 expresso nomine sicut defunctorum, quos eodem modo 
 commemorabant, adhuc uiuum daemones episcopum confitebantur 
 Ambrosium atque ut sibi parceret obsecrabant illo 
 aliud agente atque hoc cum ageretur omnino nesciente; an 
 uero aliquando per ipsam praesentiam martyrum fiant ista, 
 aliquando per angelorum; et utrum possint uel quibus signis 
 possint a nobis duo ista discerni, an ea sentire ac diiudicare 
 non ualeat, nisi qui habeat illud donum per dei spiritum 
 diuidentem propria unicuique prout uult: dissereret mihi, ut 
 arbitror, ille Iohannes haec omnia, sicut uellem, ut aut eo 
 docente discerem et ea quae audirem uera et certa esse cognoscerem, 
 aut ego crederem quae nescirem illo dicente 
 quae sciret. quodsi mihi forsitan de sancta scriptura responderet 
 ac diceret: altiora te ne quaesieris, et fortiora

 20 Eccli. 3, 21 

 1 a demones Y 4 ad alia] talia A 5 seorsus N 6 geruaaium 
 et prothasium (protaeium T) TF gerbasium NK1 7 expresso nomine] 
 xp? sno nomine (a. xpg add . demones) F defunctos A 8 daemones 
 om. F epyscopum K 9 atque om. Tl sibi] eis TKM$ 
 10 agente aliud E cum hoc V 11 uero] forte BAEFfiV aliquando 
 om. V 12 uel-possint leguntur post discerni in V 13 possunt 
 YKl an ea] as (s sup. exp . n) K ea om. Y iudicare 
 BTMAy 14 ualeat K ualet Y habet NVFYfyybd-, cum uoce habgt 
 cod . \'P fol. 21b finitur; unum folium. mutilum est, ut paucae uoculae 
 dinosci possint illQ BTAY aliud K 15 diuidente Y prout uult 
 unicuique BTEAF disserere BAF 16 ille Iohannes om. BTMAF 
 ille] ipse NEbd haec omnia ipse iohannes post uellem pos. in E 
 sicut uellem om. T post uellem add. F: ipse dedisset ut om. E 
 aut] autem Y aut enim E eo om. Y 17 et pr.] ut F certa] 
 cetera A 18 aut ego crederem om. K ego] eo F docente E$ 
 19 sciret] aera sunt YK 20 ac] et E ac diceret om. NMAFV$te 
 om. V forciora B 

 XXXXI Aug. Seot. V para III. 

 42 
 
 
 te ne scrutatus fueris, sed quae tibi praecepit 
 dominus, illa cogita semper, id etiam gratanter acciperem. 
 non enim paruus est fructus, si aliqua obscura et incerta, 
 quae conprehendere non ualemus, clarum saltem certumque 
 sit nobis non esse quaerenda, et quod unusquisque 
 uult discere putans prodesse si sciat, discat non obesse, si 
 nesciat. 
 Quae cum ita sint, non existimemus ad mortuos, 
 pro quibus curam gerimus, peruenire, nisi quod pro eis siue 
 altaris siue orationum siue elemosynarum sacrificiis sollemniter 
 supplicamus, quamuis non pro quibus fiunt omnibus 
 prosint, sed eis tantum quibus dum uiuunt conparatur, ut 
 prosint. sed quia non discernimus, qui sint, oportet ea pro 
 regeneratis omnibus facere, ut nullus eorum praetermittatur, 
 ad quos haec beneficia possint et debeant peruenire. melius 
 enim supererunt ista eis, quibus nec obsunt nec prosunt, 
 quam eis deerunt, quibus prosunt. diligentius tamen facit 
 haec quisque pro necessariis suis, quo pro illo fiat similiter 
 a suis. corpori autem humando quidquid inpenditur, non est 
 praesidium salutis, sed humanitatis officium secundum affectum, 
 quo nemo umquam carnem suam odio habet 
 unde oportet ut quam potest pro carne proximi curam gerat.

 21 cf. Eph. 5, 29 

 1 acrutaueris TMAE praecepit tibi BTMAEFbd preceperat K 
 4 saltemj sane E J> nobis sit β 6 si sciat] sic*. I discat om. I 
 abesse Tl 8 Incipit cod. X 10 orationum sacrificiis sine elemosinarum 
 muneribus sollemniter supplicamus E elemosinarum TIZKM 
 Al1EVYIl$ elemosynarum BN aelaemosinarum X solempniter F 
 sollempniter V 11 non his E 12 eis] his BTEFAKMTH hiis p 
 iis bd pro quibus Eug dum uiuunt om . X comparantur BA 
 14 generatis V regeratis Y 15 possint haec beneficia T 16 superest 
 IZ ne fin . P 17 deerant IZ haec facit N 18 suis] meis K 
 quod BNTIZKMAEYXF* pro illo] per illius r fiant VR β bd 
 19 corpora X liumano BMAEF quicquid AEX est] esse X 
 20 offitium F 21 qua X umquam] quecQque X hodio M 
 habuit N 22 quam] qui X potest homo E proximi pro carne IZ 
 carnem N 
 
 
 cum ille inde recesserit qui gerebat. et si haec faciunt, qui 
 carnis resurrectionem non credunt, quanto magis debent facere 
 qui credunt, ut corpori mortuo, sed tamen resurrecturo et in 
 aeternitate mansuro inpensum eius modi officium sit etiam 
 quodam modo eiusdem fidei testimonium! quod uero quisque 
 apud memorias martyrum sepelitur, hoc tantum mihi uidetur 
 prodesse defuncto, ut commendans eum etiam martyrum patrocinio 
 affectus pro illo supplicationis augeatur. 
 Habes ad ea, quae a me putasti esse quaerenda, qualem 
 reddere potui responsionem meam: quae si ultra quam 
 sat est prolixa est, da ueniam; id enim factum est amore 
 diutius loquendi tecum. hunc ergo librum quemadmodum 
 acceperit uenerabilis dilectio tua, rescriptis tuis nouerim, 
 quem tibi perlator eius faciet sine dubio gratiorem, frater 
 scilicet et conpresbyter noster Candidianus, quem per tuas 
 litteras cognitum toto corde suscepi inuitusque dimisi. multum 
 enim nos in caritate Christi sua praesentia consolatus est et, 
 quod fatendum est, eius tibi parui instantia. nam cor meum 
 tanta distendunt, ut, nisi ipso assidue commonente me non 
 sineret obliuisci, profecto interrogationi tuae mea responsio 
 defuisset.

 1 inde] in Y om. BMAFT$decesserit X om. T gerebat] regebat 
 BTZMAEF faciunt om. K 4 aeternitatem NVbd 5 quodadmodo 
 Z 6 memoria BAEFMEug mihi om. MA prodesse 
 uidetur N 7 ut-patrocinio om. Y etiam om. Tl etiam affectus 
 patrocinio martyrum X 8 uoce augeatur fin. cod. X 9 abes I 
 qua ea eputasti 2P putatis Y esse om . V quaerenda esse F 
 10 potui reddere BTMAEFVRfibd responsionem] rationem F 
 11 satis bd enim om. Y 12 tecum loquendi E quemamrnoduin 
 KMN 18 acciperit N dilectio tua uenerabilis T uenerabilis 
 om. V tradit uenerabilis P tua dilectio V ante rescriptis »»- 
 culcant "peto" NEVRPfabd 14 quam Y sine dubio faciet V 
 fñj Yl 15 compresbyter IZ comprespiter TA 18 eius instantia tibi 
 parui BNTKMAEFRVY$bd 19 assidue om. Tl me om. BNKM 
 AEFRYfi 20 sineretur BNRIØ sinerer bd 21 defuisse tx amen KY 
 Explicit ad scm Paulinum epm Nolensem de cura pro mortuis gerenda 
 B, fol. 190 JR, A Explicit ad scm Paulinum epm Nolensem de cura 

 42* 
 
 
 gerenda pro mortuis fol . ą3b M Explicit ad Paulinum epm . Inc de octo 
 questionibus ad Dulcitium fol. 105 I Explicit ad Paulinum epm fol . 75* Z 
 Explicit epistula sci Augustini de cura pro mortuis gerenda fol. 951 N 
 Explicit liber Aurelii Augustini ad Paulinum Nolanae urbis epm de cura 
 pro mortuis gerenda fol. 48* T Explicit liber sci Augustini de cura pro 
 mortuis gerenda fol. 158* V Explicit liber sci Augustini ad beatissimum 
 Paulinum. Inc sci Augustini de immortalitate animae fol . 71b K Explicit 
 liber de cura pro mortuis gerenda fol. 37* P Explicit liber sci Augustini 
 ad beatissimum Paulinum Y Cod. E subscriptione caret Explicit liber 
 fol. 142* F