Proinde fatendum est nescire quidem mortuos quid 
 hic agatur, sed dum hic agitur, postea uero audire ab eis. 
 qui hinc ad eos moriendo pergunt, non quidem omnia, sed 
 quae sinuntur indicare, qui sinuntur etiam ista meminisse,

 1 cf. Luc. 16, 22 sqq. 13 Luc. 16, 25 

 1 quod pr. T in illo MAEFV$2 fuit illi E cura fuit AT 
 facerent F 3 omnino om . Tl nescirept F nobis est Fp uobis 
 M cura om. T 4 omnino utique p 6 abraam F ac] et At 
 hac A2 prophetas quin immo hic sqq. EFpV hic-respondit om. 
 TK 7 quos-prophetas in mg. m. 2 T ad om. Kl 8 hic om. TY 
 9 abraam T pater abraam F ipse om. TMAFV$ibi B esse 
 sciebat FYp moysen esse et prophetae E 11 infemi ME ou*. V 
 uitarent NIZAKv deuitarent p 12 diliciis Ttp delitiis Y 13 recepisti 
 NEVp 14 bona] bona tua NBAM similiter mala V,1 15 quae) 
 quia VF om. BTMA utique om . F[3 aput Y 16 faerant] sunt β 
 non non Y cum non T in eis T mortuus Y defunctos 
 18 habraham T abraam F . 19 cum uoce Proinde incipit cod . X 
 quod MA 20 nondum ? agatur K1 uero om. XV1 non audire F 
 22 sinunt BTA1 indicare-sinuntur om. X quae Kf isti <p ita KY 
 
 
 et quae illos, quibus haec indicant, oportet audire.. possunt 
 et ab , angelis, qui rebus, quae aguntur hic, praesto sunt, 
 audire aliquid mortui, quod unumquemque illorum audire 
 debere iudicat, cui cuncta subiecta sunt. nisi enim essent 
 angeli, qui possent interesse et uiuorum et mortuorum locis, 
 non dixisset dominus Iesus: contigit autem mori inopem 
 illum et auferri ab angelis in sinum Abrahae. 
 nunc ergo hic, nunc ibi esse potuerunt, qui hinc illuc 
 quem deus uoluit abstulerunt. possunt etiam spiritus mortuorum 
 aliqua, quae hic aguntur, quae necessarium est eos 
 nosse et quos necessarium est ea nosse, non solum praesentia 
 uel praeterita, uerum etiam futura spiritu dei reuelante cognoscere, 
 sicut non omnes homines, sed prophetae, dum hic 
 uiuerent, cognoscebant, nec ipsi omnia, sed quae illis esse 
 reuelanda dei prouidentia iudicabat. mitti quoque ad uiuos 
 aliquos ex mortuis, sicut e contrario Paulus ex uiuis in paradisum 
 raptus est, diuina scriptura testatur. nam Samuhel 
 propheta defunctus uiuo regi Sauli etiam futura praedixit: 
 quamuis nonnulli non ipsum fuisse, qui potuisset magicis 
 artibus euocari, sed aliquem spiritum tam malis operibus

 6 Luc. 16, 22 16 cf. II Cor. 12, 2 18 cf. I Reg. 28, 7 sqq. 
 20 cf. de diu. quaest. ad Simpl. II quaest. III 

 1 haec om. Eug 3 aliquid audire F unumquemque] none quemque 
 BTMA eorum F 4 subiacent E enim om. Eug 5 possunt 
 NMA YEug pr . et om. V 6 ccntingit Kl 7 auferre Kx 
 ferri AEFXVfy ferre M afferri ex auferri <p sinu JJNTKAY habraham 
 T abraae F abraham ABl 8 nunc] non IZ \' ibi] illic ? 
 ubi X hunc X illud I illum NcpX 10 quae alt.] quos Y quia F 
 ea BTMAKYF 11 et-nosse in mg. Z om. F quod Y quae MABT 
 non est BTKMA est om. E ea nosse] eos non nosse BMT2YA 
 non solum necessarium non est eos non nosse non solum praesentia 
 sqq. F praeterita uel praesentia bd 12 etiam om. MA 14 illizi] 
 ipsi Y 15 iudicat M audiebat YKl mittit Y ad uinos om. X 
 16 aliquos (os add. m. 2) N aliquis Kl e om. BMA paulus quod 
 EF paradysum N\' 17 raptus in mg. m. 2 T est] esse X 
 samuel EFRYVX}vbd 18 defunctus] mortuus β Sauli etiam regi bd 
 19 nonnulli om. V potuit Zl potuisse TJlIA 20 tam om. F 
 
 
 congruentem illius existiment similitudinem figurasse: cum 
 liber Ecclesiasticus, quem Iesus filius Sirach scripsisse traditur 
 et propter eloquii nonnullam similitudinem Salomonis 
 pronuntiatur, contineat in laude patrum, quod Samuhel etiam 
 mortuus prophetauerit. sed si et huic libro ex Hebraeorum 
 quia in eo non est canone contradicitur, quid de Moyse 
 dicturi sumus, qui certe et in Deuteronomio mortuus et in 
 euangelio cum Helia, qui mortuus non est, legitur adparuisse 
 uiuentibus? 
 Hinc et illa soluitur quaestio, quomodo martyres 
 ipsis beneficiis, quae dantur orantibus, indicant se interesse 
 rebus humanis, si nesciunt mortui, quid agant uiui. non enim 
 solis beneficiorum effectibus, uerum ipsis etiam hominum 
 aspectibus confessorem adparuisse Felicem, cuius inquilinatum 
 pie diligis, cum a barbaris Nola obpugnaretur, audiuimus non 
 incertis rumoribus, sed testibus certis. uerum ista diuinitus 
 exhibentur longe aliter, quam sese habet usitatus ordo singulis 
 creaturarum generibus adtributus. non enim quia in

 2 cf. de doctr. chr. II 8, 13 4 cf. Eccli. 46, 13 7 cf. Dent. 34, 5 
 cf. Matth. 17, 3 18 cf. Ioh. 2, 9 

 1 existimant Y similitudinem om. Y flgura esset IZ 2 hie- 
 SUS N filius om. BIZKMAYy1 syrae B syralic T syraac V sirac 
 IZKMAF ae scripsisse Y traditur] testatur KY 3 eloquium BT 
 nonnulla V nullam p 4 contineatyr (exp. m. 2) T laudem K 
 samueel Y samuel EFVfrbd etiam] et MAKFVYBE 5 et om. 
 B TMKAEFVYfibd, ebreorum KM ebraeorum BT hebreorum F 
 6 in eo] in eorum bd om. AE, in eo post ost legitur in T canhone 
 B cannone <p in canone E moysi Z 7 deuthoronomio N deuteronomium 
 Y 8 elya EV Elia bd legitur om. T1 9 uidentibus c 
 uiuens F 10 Incipit cod. X Hic X quaestio soluitur T quonftmodo 
 KNEug quodammodo (quod add. m. 2) Y sancti martyres T 
 11 ipsi NyEug orationibus Eug 12 agunt BTAFMVXa 13 affectibus 
 FVp uerum-aspectibus in mg. Z etiam ipsis Abd ipsis 
 om. X 14 cuiuB-diligis] ciuibus vel inquilinis (inquilis F) pie a se 
 dilectis (delictis E) EFVfy 15 a om . Yep oppugnabatur V expugnaretur 
 g pugnaretur X 16 certis testibus E testibus] certibus ..:V 
 om. T certis rebus T 17 exibentur EF quam] ca Y ae 
 BMAF$18 adtribuit Y 
 
 
 uinum aqua, cum uoluit dominus, repente conuersa est, ideo 
 non debemus, quid aqua ualeat in elementorum ordine proprio, 
 ab istius diuini operis raritate uel potius singularitate 
 discernere; nec quoniam Lazarus resurrexit, ideo mortuus 
 omnis, quando uult, surgit aut eo modo exanimis a uiuente 
 quomodo a uigilante dormiens excitatur. alii sunt humanarum 
 limites rerum, alia diuinarum signa uirtutum; alia sunt, quae 
 naturaliter, alia, quae mirabiliter fiunt, quamuis et naturae 
 deus adsit, ut sit, et miraculis natura non desit. non igitur 
 ideo putandum est uiuorum rebus quoslibet interesse posse 
 defunctos, quoniam quibusdam sanandis uel adiuuandis martyres 
 adsunt, sed ideo potius intellegendum est, quod per 
 diuinam potentiam martyres uiuorum rebus intersunt, quoniam 
 defuncti per naturam propriam uiuorum rebus interesse non 
 possunt. 
 
 Quamquam ista quaestio uires intellegentiae meae uincit, 
 quemadmodum opitulentur martyres his, quos per eos certum 
 est adiuuari: utrum ipsi per se ipsos adsint uno tempore 
 tam diuersis locis et tanta inter se longinquitate discretis, 
 siue ubi sunt eorum memoriae siue praeter suas memorias, 
 ubicumque adesse sentiuntur, an ipsis in loco suis meritis 
 congruo ab omni mortalium conuersatione remotis et tamen

 4 cf. Ioh. 11, 44 

 1 uinum] unum M uolait fecit T1 3 ab] ad IZFA caritaţę 
 (in mg . raritate) T rarite Bl raritatem IZAF singularitatem IZAF 
 4 neque V ideo] ita V 5 surget Eug surgit—modo] resurrexerunt 
 tantummodo X eo] quo Y 6 uigiljante K exitatur F 
 humanoram BTA1 7 limites] milites TFAX rerum om. X alia 
 sunt p diuinorum MB om. T\' 9 Bssit NV ut sit om. KYf 
 10 rebus om. X posse om. KY 11 defunctis X 12 adBunt-martyres 
 om. X 13 prouidentia (a . i potentia m. 2) T rebus om. T* 
 intersont-rebus om. X 14 interesse non possunt] intersunt K 16 meae 
 intellegentiae F uincat KYXM uicit f uicerit Eug 17 quemammodum 
 NBX oppitulentur tp iis$bd quod Y 18 utrum om. MA 
 ipsis T assint K asserit β 19 longitudine E 20 sine pr. om. X 
 propter X 21 locis Tl 22 omni om . tp semotis NKYrp 
 
 
 generaliter orantibus pro indigentia supplicantum — sicut 
 nos oramus pro mortuis, quibus utique non praesentamur nec 
 ubi sint uel quid agant scimus — deus omnipotens, qui est 
 ubique praesens nec concretus nobis nec remotus a nobis. 
 exaudiens martyrum preces, per angelica ministeria usquequaque 
 diffusa praebeat hominibus ista solacia, quibus in 
 huius uitae miseria iudicat esse praebenda, et suorum martyrum 
 merita ubi uult, quando uult, quomodo uult, maximeque 
 per eorum memorias, quoniam hoc nouit expedire nobis 
 ad aedificandam fidem Christi, pro cuius illi confessione sunt 
 passi, mirabili atque ineffabili potestate ac bonitate commendet. 
 res est haec altior, quam ut a me possit adtingi, et 
 abstrusior, quam ut a me ualeat perscrutari. et ideo quid 
 horum duorum sit, an uero fortassis utrumque sit, ut aliquando 
 ista fiant per ipsam praesentiam martyrum, aliquando 
 per angelos suscipientes personam martyrum, definire non 
 audeo. mallem ab scientibus ista perquirere. neque enim nemo 
 est, qui haec sciat, non qui sibi scire uideatur et nesciat. 
 dona enim dei sunt his alia et illis alia largientis secundum 
 apostolum, qui dicit unicuique dari manifestationem spiritus

 1 orantes X orationibus EtlfJ indigentiis IZEbd supplicantiura 
 TAFVXp 3 Bcimusj sed X omnipotens deus VX 4 nobis pr. 
 om. X 5 exaudiat FA2 exaudiet BTMAX misteria Y ministerifi ; 
 6 et praebeat A 7 praebendum F merita martyrum (martyrum 
 Onl. K) KMKEVRXfibdEug meritum martyrum BT1 meritortl martvrura 
 T1 martirum meritum F merito martyrum A 8 uult expedire nobis X 
 quomodo uult, quando uult Eug quando uult om. I quomodo uult 
 om. X maxime qui BF 9 nouit] nobis 1" expedire om. T 
 nobis om. Y 11 mirabiliaque Kl hac X bonitatS o commendat 
 E commendata X 12 res haec altior est TEFVabd est 
 om. BMA haec om. A ut-quam om. V possit] debeat EłI!I 
 13 ualeat] possit E 14 duum V utrumque sit om. V ut om. JET 
 15 ista-aliquando om. X ipsa praesentia N aliquando-martyrulO 
 om. Tx 16 persona YXl personas X3 17 mallem enim E a EVbd 
 ab scientibus] absentibus M 18 non qui] numquid X sibi om. FA 
 uideatur scire X post nesciat repetuntur numquid-nesciat in X 
 19 alia sfyyt K illis] his X largiendis <p largientes Bl 20 dati T 
 
 
 ad utilitatem. alii quidem, inquit, datur per spiritum 
 sermo sapientiae; alii sermo scientiae secundum 
 eundem spiritum; alteri autem fides in eodem spiritu; 
 alii donatio curationum in uno spiritu; alii 
 operationes uirtutum; alii prophetia; alii diiudicatio 
 spirituum; alii genera linguarum; alii interpretatio 
 sermonum: omnia autem haec operatur 
 unus atque idem spiritus diuidens propria unicuique 
 prout uult. horum omnium spiritalium donorum, 
 quae commemorauit apostolus, cuicumque data est diiudicatio 
 spirituum, ipse scit ista sicut scienda sunt.