Sed aliud est bene pugnare, quod nunc est, quando 7 Matth. 15, 19 19 cf. Gal. 5, 17 1 quod] qui AChBCED1 3 in om. BD2bd menbra D 4 propriae M 5 superiora T super.a M 8 secutus om. C 9 neque C 10 alia] talia MADChX 12 instatuitur M ore cordis Cd ore] opere T procedens om. C 13 promissa TMAlB 14 hostio D 15 incoinquinant A 16 nihil MDChX nichil C 18 continentia cum uitio DX 19 concupiscit caro Rd 20 spiritus$ut?ip T satis C 21 autem] enim MADChBCXR 22 exiit C 28 concupiscentiae] conscientia MA1 conscientiae AaDaChBCX 24 spiritualis D mortis contentioni resistitur, aliud aduersarium non habere, quod tunc erit, quando mors nouissima inimica destruetur. nam et ipsa continentia, cum frenat cohibetque libidines, simul et adpetit bonum, ad cuius inmortalitatem tendimus, et respuit malum, cum quo in hac mortalitate contendimus. illius quippe amatrix et spectatrix, huius uero et hostis et testis est, et decus adpetens et dedecus fugiens. non utique in cupiditatibus frenandis continentia laboraret, si nihil nos contra quod deceret liberet, si nihil nostrae bonae uoluntati ex mala concupiscentia repugnaret. clamat apostolus, scio, inquit, quia non habitat in me, hoc est in carne mea, bonum. uelle enim adiacet mihi, perficere autem bonum non inuenio. nunc enim fieri bonum potest, ut malae concupiscentiae non consentiatur; perficietur autem bonum, quando ipsa mala concupiscientia finietur. itemque idem doctor gentium clamat: condelector legi dei secundum interiorem hominem, uideo autem aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meae. Hanc pugnam non experiuntur in se ipsis nisi bellatores uirtutum debellatoresque uitiorum; non expugnat concupiscentiae malum nisi continentiae bonum. sunt autem, qui legem dei omnino nescientes malas concupiscentias nec in hostibus deputant eisque miserabili caecitate seruientes insuper etiam beatos se putant satiando eas potius quam domando. qui uero per legem cognouerunt eas — per legem enim cognitio 1 cf. I Cor. 15, 55. 26 10 Rom. 7, 18 16 Rom. 7, 22. 23 25 Rom. 3, 20 1 contentioni mortis DX continentione T contentione MAChB 6 peccatrix BR pdicatrix D2 et decus] et decus enim TMDX est decus enim 12 et decus eius C et decus est (est s. l.) enim B et deeus.. (enim er.) ACh 8 nos-nihil in mg. add. m. 2 A contra nos C 9 docet Dt doceret X decet D1 contenderet Cb liberet in ras. D detineret Cb 10 repugnare TM lamat T 12 niL uelle C enim om. C 13 cnim] autem ACh potest bonum R 16 cumdelector M 19 semetipsia Cd 20 non] nec MDChXRd concupiscentiap T 22 malis (a. i add . a) M 23 eis C 24 saciando DChCX 10* peccati, et, concupiscentiam, inquit, nesciebam, nisi lex diceret: non concupisces — et earum tamen oppugnatione uincuntur, quia sub lege uiuunt, qua iubetur quod bonum est, non et datur, non uiuunt sub gratia, quae dat per spiritum sanctum quod per legem iubetur: his ideo subintrauit lex, ut in eis abundaret delictum. auxit prohibitio concupiscentiam eamque fecit inuictam, ut accederet praeuaricatio, quae sine lege non fuit, etiamsi peccatum fuit; ubi enim non est ]ex nec praeuaricatio. ita lex gratia non iuuante prohibens peccatum uirtus est insuper facti peccati. unde ait apostolus: uirtus peccati lex. nec mirandum est, quod infirmitas humana etiam de lege bona uires malo addidit, dum ad ipsam legem faciendam de suis uiribus fidit; ignorans quippe dei iustitiam, quam dat infirmo, et suam uolens constituere, qua caret infirmus, iustitiae dei non est subiectus reprobus et superbus. si autem lex factum praeuaricatorem, tamquam ad hoc grauius uulneratum, ut desideret medicum, tamquam paedagogus perducit ad gratiam, contra suauitatem noxiam, qua uincebat concupiscentia, dominus dat suauitatem beneficam, qua delectetur amplius continentia, et terra nostra dat fructum suum, quo pascitur miles, qui debellat deo iuuante peccatum. Tales milites apostolica tuba isto sonitu accendit in proelium. non ergo regnet, inquit, peccatum in uestro 1 Rom. 7, 7 5 cf. Rom. 5, 20 11 I Cor. 15, 56 14 cf. Rom. 10, 3 20 cf. Ps. 84, 13 24 Rom. 6, 12-14 1 concupiscentia C inquid (semper d) C 3 qui MAChBX om. D qua] quia T 4 non et datur del. assig. Ch et ex ut A da.tur A sed non Ch et uiuunt C 5 pr . per s. 1. m. 2 A 6 habundaret MACh 7 eamque] quae T eam qua Ch inuictam fecit DX 8 non fuit filt. B 9 fin . lege MAl legem X non iuuante gratia Ch 10 insuper facti] semper C super MAX facta IPd 12 est om. T humana infirmitaa MADChBCXJRd 14 dei om. A1 dat deus C 15 construere T 18 pydagogus Al perducat D mittit C 20 delectet Dzd 21 da...t T 22 delet AChX delat M 23 milites om. DX accedi M accedit T 24 plium AC mortali corpore ad oboediendum desideriis eius, neque exhibueritis membra uestra arma iniquitatis peccato, sed exhibete uos deo tamquam ex mortuis uiuentes et membra uestra arma iustitiae deo. peccatum enim uobis non dominabitur; non enim estis sub lege sed sub gratia. et alio loco. ergo inquit, fratres, debitores sumus non carni, ut secundum carnem uiuamus. si enim secundum carnem uixeritis, moriemini; si autem spiritu facta carnis mortificaueritis, uiuetis. quotquot enim spiritu dei aguntur, hi filii sunt dei. id ergo nunc agitur, quamdiu est mortalis haec uita nostra sub gratia, ne peccatum, id est concupiscentia peccati — hanc enim hoc loco peccati nomine appellat — regnet in nostro mortali corpore. tunc autem regnare ostenditur, si desideriis eius oboeditur. est ergo in nobis peccati concupiscentia, quae non est permittenda regnare; sunt eius desideria, quibus non est oboediendum, ne oboedientibus regnet. propter quod membra nostra non sibi usurpet concupiscentia, sed sibi uindicet continentia, ut sint arma iustitiae deo, ne sint arma iniquitatis peccato; sic enim nobis peccatum non dominabitur. non enim sumus sub lege bonum quidem iubente, non tamen dante, sed sumus sub gratia, quae id quod lex iubet faciens nos amare potest liberis imperare. Itemque cum hortatur, ut non secundum carnem uiuamus, ne moriamur, sed spiritu facta carnis mortificemus, ut uiuamus, tuba utique canit, bellum, in quo uersamur, 6 Rom. 8, 12-14 2 vt eiibueritis M eiibueritis ChR minbra Ch 3 exibete MR mortuis ex mortis A 4 uestra om. D 5 enim 095 R sub lege estis DX 6 in loco C 8 carnem om. A1 9 spiritu om. C quodquod C 10 hii TDBCX 11 quandiu (semper n) R nostra om. C 13 hoc loco om. C regnat -4l 15 obeditur R 17 ne] nec XD1 18 sed om. MACh si.bi Ch uendicat DCXR 19 nec BDl iniquitatis arma AChBRd 20 ai TAX non dominabitur peccatum T enim sub lege sumus sed sub gratia. non sumus sub lege sqq. DX 21 tamen] autem C 22 iubet lex T nos om. MADIChCX 23 liberi\'ş M 24 cum om. C 26 itaque T canit] quae canit Dybd ostendit et, ut acriter dimicemus et hostes nostros mortificemus, ne ab eis mortificemur, accendit. qui sint uero isti hostes, satis euidenter expressit. quos enim a nobis mortificari uoluit, ipsi sunt, opera scilicet carnis. sic enim ait: si autem spiritu facta carnis mortificaueritis, uiuetis. et ista quae sint ut sciamus, eundem itidem audiamus scribentem ad Galatas et dicentem: manifesta autem sunt opera carnis, quae sunt fornicationes, inmunditiae, luxuriae, idolorum seruitus, ueneficia, inimicitiae, contentiones, aemulationes, animositates, dissensiones, haereses, inuidiae, ebrietates, comessationes et his similia, quae praedico uobis, sicut praedixi, quoniam qui talia agunt, regnum dei non possidebunt. ipsum enim etiam ibi bellum, -ut haec diceret, ostendebat et ad hos hostes mortificandos eadem caelesti et spiritali tuba Christi milites excitabat. supra enim dixerat: dico autem, spiritu ambulate et desideria carnis ne feceritis. caro enim concupiscit aduersus spiritum, spiritus autem aduersus carnem. haec enim sibi inuicem aduersantur, ut non ea quae uultis faciatis. quodsi spiritu ducimini, non estis sub lege. ergo sub gratia constitutos uult istum aduersus opera carnis habere conflictum. et haec opera carnis ut demonstraret, adiunxit, quae supra commemoraui: manifesta autem sunt opera carnis, quae sunt 4 Rom. 8, 13 7 Gal. 5, 19-21 16 Gal. 5, 16-18 24 Gal. 5, 19 1 ostenditque X et om. TMAxChlBCX, er. in D ut om. TMxAxChxBC, er. in D 2 accendit om. C er. in D 3 expressit] ostendit DX uoluit mortificari Cbd 4 scilicet opera Rd uidelicet opera ChA autem] enim T 6 ad galatas scribentem Cd 7 ga- lathas DX sunt autem Rd 8 luxoriae MB1 10 emulationes MR hereses TAM 11 ebritates T commessationes TMChB 13 bellum etiam ibi C 14 hos om. C 16 superius DX 17 non DChX perficietis DChX perfeceritis Rd 19 inuicem sibi DC sibi om. MAChBXEd 20 ea om . C quaecumque C illa faciatis C si om. C 22 et ut DX fornicationes et cetera, siue quae commemorauit siue quae intellegenda commonuit, maxime adiciens: et his similia. denique in hoc proelio aduersus carnalem quodam modo exercitum uelut aliam producens aciem spiritalem, fructus autem spiritus est, inquit, caritas, gaudium, pax, longanimitas, benignitas, bonitas, fides, mansuetudo, continentia; aduersus huius modi non est lex. non ait aduersus haec), ne sola esse putarentur — quamuis et si hoc diceret, omnia debuimus intellegere, quae eiusdem generis bona cogitare possemus — sed ait: aduersus huius modi, et haec scilicet et quaecumque similia. uerumtamen quod in eis bonis, quae commemorauit, loco ultimo posuit continentiam, de qua nunc disputare suscepimus et propter quam multa iam diximus, praecipue uoluit eam nostris mentibus inhaerere. ipsa quippe in hoc bello ualet plurimum, in quo aduersus carnem spiritus concupiscit, quoniam ipsas carnis concupiscentias quodam modo crucifigit. unde cum haec dixisset apostolus, continuo subiecit: qui autem Iesu Christi sunt, carnem suam crucifixerunt cum passionibus et concupiscentiis. haec est actio continentiae, sic opera carnis mortificantur. mortificant uero eos, quos deficientes a continentia ad consensionem perpetrandorum talium operum trahit concupiscentia. Vt autem a continentia non deficiamus, aduersus illas diabolicarum suggestionum insidias praecipue uigilare 4 Gal. 5, 22. 23 18 Gal. 5, 24 2 adicies AlMl 4 uelud A 5 longanitas T longaminitas C 6 bonitas benignitas DX 8 De. R putarentur esse DX putaretur T 9 debuimus-quae om. DX debuimus ex debemus T dfberemus Bd intelliere T bona quae cogitare potuimus intellegere debuimus DX 10 et haec] & 8 lex et haec T 11 ueruntamen C 12 ultimo loco Cbd 13 cepimus C 14 mentibus] sensibus C 15 qua MAChB 17 apostolu Al 18 subgecit A\' 19 suam om. ABl passionibus] uiciis C 20 si AChC mortificentur D 21 deficiente C a om. MADChl BOXR 22 conseaonem Al confessionem M talium operum perpetrandorum DX 25 praecipue ante diabolicarum leg. in MADChBCXRbd debemus, ne de nostris uiribus praesumamus; maledictus enim omnis qui spem suam ponit in homine. et quis est iste nisi homo? non potest ergo ueraciter dicere non se spem ponere in homine, qui eam ponit in se. nam et hoc, secundum hominem uiuere, quid est nisi secundum carnem uiuere? audiat ergo, qui tali suggestione temptatur, et, si ullus ei christianus inest sensus, contremescat, audiat, inquam: si secundum carnem uixeritis, moriemini.