Sed, inquiunt, quomodo caro per quandam similitudinem comparatur ecclesiae? numquid ecclesia concupiscit aduersus Christum, cum idem apostolus dixerit: ecclesia subdita est Christo? plane subdita est Christo ecclesia, quia ideo spiritus concupiscit aduersus carnem, ut ex omni parte Christo subdatur ecclesia; caro autem concupiscit aduersus spiritum, quia nondum pacem, quae perfecta promissa est, accepit ecclesia. ac per hoc ecclesia subdita est Christo ex pignore salutis et caro concupiscit aduersus spiritum ex infirmitate languoris. neque enim non ecclesiae membra erant idem, quibus ista dicebat: spiritu ambulate et desideria carnis ne perfeceritis. caro enim concupiscit aduersus spiritum et spiritus aduersus carnem; haec enim sibi 7 Rom. 12, 1 15 Ephea. 5, 24 23 Gal. 5, 16. 17 1 ipse M pace ADChB 2 inimica C 4 inimiticiarum T scisuras M 5 per om. MAl 6 et ipsae hoc ament D et ipsae ament X hoc habere Md cum ad romanos R 7 cum apois D uos inquit T fratres om. T 9 uiuentg A non] enim b 11 tenebrarum s. l. m. 2 T 12 exibemus B 14 nunquid R 15 dicat R 16 subdita est ecclesia xpo C ecclesia subdita est Christo d 17 concupiscit spiritus DX omni ex Cd ex om. MADlChX 18 autem] hec C 22 langoris Af 23 idem ipsi MDChBCXR dicebat apta D desideria] concupiscentias MAChBbd 24 non C concupiscit-enim orn. C 25 sibi om. MAD ChI BXRd inuicem aduersantur, ut non ea quae uultis faciatis. haec utique ecclesiae dicebantur, quae si Christo subdita non esset, non in ea spiritus aduersus carnem per continentiam concupisceret. propter quod poterant concupiscentias carnis non perficere, sed carne concupiscente aduersus spiritum non poterant ea facere, quae uolebant, id est etiam ipsas carnis concupiscentias non habere. deinde cur non confiteamur in hominibus spiritalibus ecclesiam Christo subditam, in carnalibus autem adhuc concupiscere aduersus Christum? an aduersus Christum non concupiscebant, quibus dicebatur: diuisus est Christus? et: non potui loqui uobis quasi spiritalibus, sed quasi carnalibus, tamquam paruulis in Christo. lac uobis potum dedi, non escam; nondum enim poteratis. sed ne nunc quidem potestis; adhuc enim estis carnales. cum enim sint in uobis aemulatio et contentio, nonne carnales estis? aduersus quem concupiscit aemulatio et contentio nisi aduersus Christum? has enim carnis concupiscentias Christus in suis sanat, sed in nullis amat. unde sancta ecclesia quamdiu habet etiam membra talia, nondum est sine macula et ruga. huc accedunt et illa peccata, pro quibus cotidiana uox totius ecclesiae est: dimitte nobis debita nostra. a quibus ne spiritales putaremus alienos, non quicumque carnalium nec ipsorum quicumque spiritalium, sed qui super pectus domini discumbebat et quem prae ceteris diligebat, si dixerimus, inquit, quia peccatum non 10 I Cor. 1, 13 I Cor. 3, 1-3 21 Matth. 6, 12 24 cf. Ioli. 13, 23 25 I Ioh. 1, 8 4 poterant quidem D2d perferre BR 5 poterat MA 6 etiam om. T1 concupiscentias carnis R 7 non owi T1 confiteantur R apiritualibus D 8 subditam xpo MADChBCXRd hanc adhuc C 9 an-non om. MX; an aduersus xpm om. AChC 11 loqui potui 11 nobis loqui DXCh 12 potum dedi uobis T 13 ne] neque Ch, s. I. m . 2 A 14 quidem om. Ch 16 et contentio om. C 18 Christu? om. M 19 etiam habet T 21 cottidiana AC est totius ecclesiae 22 24 supra DChR habemus, nos ipsos decipimus, et ueritas in nobis non est. in omni autem peccato, plus in maiore, minus in minore. tamen contra iustitiam concupiscitur. et de Christo scriptum est: qui factus est nobis sapientia a deo et iustitia et sanctificatio et redemptio. in omni igitur peccato contra Christum sine dubio concupiscitur; sed qui sanat omnes languores nostros, cum perduxerit ecclesiam ad promissam languoris sanitatem, tunc in nullo membrorum eius quamlibet minima erit ulla macula aut ruga; tunc nullo modo caro aduersus spiritum concupiscet, et ideo nulla erit causa, cur aduersus carnem etiam spiritus concupiscat; tunc finem accipiet omnis haec pugna, tunc ambarum substantiarum erit summa concordia, tunc usque adeo ibi nullus erit carnalis, ut etiam ipsa caro sit spiritalis. quod ergo nunc agit cum carne sua quisque secundum Christum uiuens, cum et concupiscit aduersus eius malam concupiscentiam, quoniam sanandam continet, quam nondum sanatam tenet, et tamen eius bonam nutrit fouetque naturam, quoniam nemo umquam carnem suam odio habet: hoc etiam Christus agit cum ecclesia, quantum fas est comparare minora maioribus. nam et correptionibus eam reprimit, ne inpunitate inflata dissiliat, et consolationibus erigit, ne grauata infirmitate succumbat. hinc est illud apostoli: si enim nos ipsos iudicaremus, 4 I Cor. 1, 30 6 cf. Ps. 102, 3 18 Ephes. 5, 29 23 I Cor. 11, 31 1 sedacimus TDXR 2 minus in minore 001. M 4 quia MAChBCR nobis est R est om. Tl a om. M1 5 et sanctificatio om. C 7 langores M ecclesiam suam D 8 sanitatem languoribus D languoriae B glorie ACh 9 eius om. D ulla erit C aut] et TAChBC 10 concupiscit TMAChBC 11 concupiscit A* 13 erit nullus D 14 caro ipsa MAChDBXBd ait C 15 xpm] spm R 16 eum DIX mala DIX concupiscentia Dl quoniam] quam DCXltd 17 tenet sanatam A Ch sanam DX 18 naturam fouetque Cbd 19 habuit DCXd etiam] et DX etiam agit cum ecclesia Christus Cd \' ait M 21 corruptionibus M C9lTipit (.If. d. m . 2 reprimit) T dissileat TB dissoleat MAChDlCX desiliat R 22 infirmitate grauata DX subcumbat C 23 diiudicaremus MDX non iudicaremur; cum iudicamur autem, a domino corripimur, ne cum hoc mundo damnemur, et illud in psalmo: secundum multitudinem dolorum meorum in corde meo consolationes tuae iucundauerunt animam meam. tunc ergo speranda est carnis nostrae sine ulla repugnatione perfecta sanitas, quando erit ecclesiae Christi sine ullo timore certa securitas. Haec aduersus Manichaeos fallaciter continentes pro ueraci continentia disputare suffecerit, ne continentiae fructuosus et gloriosus labor partem infirmam nostram, id est corpus, quando ab inmoderatis uel inlicitis uoluptatibus cohibet et refrenat, non salubriter castigare, sed insectari credatur hostiliter. corpus quippe ab anima est quidem natura diuersum, sed non est a natura hominis alienum. non enim animus constat ex corpore; sed tamen homo ex animo constat et corpore: et utique deus quem liberat, totum hominem liberat. unde totum hominem etiam ipse saluator suscepit, dignatus in nobis totum liberare quod fecit. qui contra istam sentiunt ueritatem, quid eis prodest libidines continere? si tamen aliquas continent. quid in eis per continentiam potest fieri mundum, quorum continentia talis inmunda est? quae nec continentia nominanda est. sentire quippe quod sentiunt, uirus est diaboli; continentia uero munus est dei. sicut autem non omnis, qui aliquid patitur aut quoslibet dolores tolerantissime patitur, habet eam uirtutem, quae similiter dei munus 3 Ps. 93, 19 1 a domino non iudicaremur TMAChB; non a domino iudicaremur R non utique iudicaremur (-mus C) DCX 2 dampnemur A 4 iocundauerunt M2DXR ludiflcauerunt C iudificauerunt TMl 5 est ergo speranda BR est speranda T est orn. MA1 9 disputasse MDCXRd sufflcerit MAB nec T 10 infimam hzBRd 11 uelj et Mbd 13 animi Т\'lDRBà quidem est R 14 a om. C 15 constat ex animo R 17 saluator ipse MDBCXRd 18 nobis etiam R 19 prodest eis DXR 20 fieri potest MAChBR fieri mundum potest XD 23 autem om. C 24 qui om. Al 25 eam] etiam X munus dei R est et patientia nuncupatur — multi enim tolerant multa tormenta, ne in suis criminibus prodant aut male sibi conscios aut se ipsos; multi pro explendis ardentissimis libidinibus et obtinendis uel non relinquendis eis rebus, quibus uinculo praui amoris obstricti sunt; multi pro diuersis et perniciosis, quibus uehementer tenentur, erroribus: quos omnes absit ut dicamus ueram habere patientiam — ita non omnis, qui aliquid continet uel ipsas etiam carnis aut animi libidines mirabiliter continet, istam continentiam, de cuius utilitate et decore disserimus, habere dicendus est. quidam enim, quod mirum dictu uideri potest, per incontinentiam continent — uelut si se mulier contineat a marito, quia hoc iurauit adultero — quidam per iniustitiam — uelut si miscendi sexus non reddat coniux coniugi debitum, quia ipse uel ipsa iam potest uincere talem corporis adpetitum — item quidam continent decepti fide falsa et uana sperantes, uana sectantes: in quibus sunt omnes haeretici et quicumque sub nomine religionis aliquo errore falluntur. quorum continentia uera esset, si esset et fides uera; cum uero illa propterea nec fides sit appellanda, quia falsa est, sine dubio et ista continentiae nomine indigna est. numquid enim continentiam, quam munus dei uerissime dicimus, dicturi sumus esse peccatum? absit a cordibus nostris tam detestanda dementia. beatus autem apostolus ait: omne, quod non est ex fide, peccatum est. quae igitur non habet fidem, nec continentia nominanda est. 24 Rom. 14, 23 2 male om. Tl 4 uel non relinquendis om. T 5 praue Chl 7 ueram dicamus MADChBCXMbd 8 continet istam T etiam ipsas DX 10 deserimus M discernimus C credendus DX quidam (i ex a m. 1) M 11 continentiam TlC se continent Cd 12 mulier se R 13 ueluti C uelud Ch 14 coniunx lJIDCXR 16 et uana DXd 17 heretici MDCh 19 et om. DlX 21 munus] unius C 22 dicturi] ...mus (su er.; 8. l. add. m . 2 asseri) Ch peccatum esse dicturi sumus DX 23 nostris cordibus MADChBCXRd 24 ait 8. I. B