Sed illud prius discutiendum est, quod solet nonnullos 
 mouere, cur ipse dominus nihil scripserit, ut aliis de illo 
 scribentibus necesse sit credere. hoc enim dicunt illi uel 
 maxime pagani, qui dominum ipsum Iesum Christum culpare 
 aut blasphemare non audent eique tribuunt excellentissimam 
 sapientiam, sed tamen tamquam homini, discipulos uero eius 
 dicunt magistro suo amplius tribuisse quam erat, ut eum 
 filium dei dicerent et uerbum dei, per quod facta sunt omnia, 
 et ipsum ac deum patrem unum esse, ac si qua similia sunt

 21 cf. retract. 2, 16 23 cf. lob. 1, 3; 34; 17, 22 

 2 disputatiomnibus (m eras.) BII, dispotationibus CXP 4 potuernnt p 
 exagitando B*, agitando cet . 6 prouectum B3R MQ HAELUj, profectom 
 TD CPVF ON* edd . 7 refellenda B3RTD ON- χω r a m, 
 repellenda CPVF MQ HAELSU γψ pgel (repp- H, -anda L) adque] 
 autem atque g iuuante V 8 et om. PY illorum V 9 suscipemus 
 C1P, suscipimuB F 11 argumenta L 12 quam] quod CP, 
 quo F1, quam in ras, B7, quantum S* non om. m. 1 B* aduersintor 
 Oi, aduereantur H l hii idem 4s iidem raelm 14 palmam F 
 ξπχψ pgrael 17 ipse dominus bis L, ipse dens Dp 19 maximae CP 
 ipsum dominum DN-, ipsum dom. ipsum r 20 aut] uel Q ei qui F1. 
 et qui P attribuunt rae 28 sunt] otn. AiEL, sunt. et CPP 
 
 
 in apostolicis litteris, quibus eum cum patre unum deum 
 colendum esse didicimus. honorandum enim tamquam sapientissimum 
 uirum putant, colendum autem tamquam deum 
 negant. 
 Cum ergo quaerunt, quare ipse non scripserit, uidentur 
 parati fuisse hoc de illo credere, quod de se ipse scripsisset, 
 non quod alii de illo pro suo arbitrio praedicassent. a quibus 
 quaero, cur de quibusdam nobilissimis philosophis suis hoc 
 crediderint, quod de illis eorum discipuli scriptum memoriae 
 reliquerunt, cum de se ipsi nihil scripsissent? nam Pythagoras, 
 quo in illa contemplatiua uirtute nihil tunc habuit Graecia 
 clarius, non tantum de se, sed nec de ulla re aliquid scripsisse 
 perhibetur. Socrates autem, quem rursus in actiua, qua mores 
 informantur, omnibus praetulerunt, ita ut testimonio quoque 
 dei sui Apollinis omnium sapientissimum pronuntiatum esse 
 non taceant, Aesopi fabulas pauculis uersibus persecutus est 
 uerba et numeros suos adhibens rebus alterius, usque adeo 
 nihil scribere uoluit, ut hoc se coactum imperio sui demonis

 1 cf. II Cor. 1, 3; 11, 31; Gal. 1, 1; Eph. 1, 3; 2, 18; 3, 14; 
 Phil. 2, 11; Col. 1, 3; 2, 2; I Thess. 1, 1; II Thess. 1, 1; Tit. 1, 4; I 
 Petro 1, 3; I Ioh. 1, 3; 2, 1; 24; 5, 7; II Ioh. 3; 9 10 cf. de ciu. 
 d. 8, 2-4; Porphyr. uita Pythag. 57; Eus. praep. eu. 10, 7; Claudian. 
 de st. an. 2. 3 13 cf. de ciu. d. 8, 4; Lact. diu. inst. 3, 13. 21 15 cf. 
 infra c. 18, n. 26 16 cf. Plat. Phaed. p. 61 B; Diog. Laert. 2, 42; 
 Themist. orat. 14, p. 321 

 2 honorando CPF1 enim] eum N* 5 quum B\' ergo] uero p 
 6 fuisse] esse V 7 (de om.) illo AlElL de se om. BT AELSU 
 8 philosofis B* 9 crediderunt pga 10 ipais BTIM1, ipse GlPFl 
 pytag- RTDFQ, phyth- P, phyt- ON*> pith- Zy, phit- M, pit- V π , pict- ψ 
 11 contemplatiua] 8. l. add . id est matematica Ni neritate p (tunc 
 om.) habuit CPp (folii parte auulsa detic. F), habuit tunc X gratia 
 CP rursus om. B* 13 actiua] 8. l. add . id est ethica N7 14 quoque 
 om. AlEL 16 taceant (n 8. I.) in mg. add . quique N2 ysopi 
 B\'BTID CPF1 Q (in spat. uac. postea ins. BS), hysopi M HAESlU, 
 hyaophi L, esopi V, estfpi N* paucis BTD persequutus B2PF, 
 prosecutus N*A2pr ael est] et g 17 adeo] adeo autem r ut se c. 
 i. s. d. hoc fecisse N* se hoc g 18 actum BT 
 
 
 fecisse dixerit, sicut nobilissimus discipulorum eius Plato 
 commemorat, in quo tamen opere maluit alienas quam suas 
 exornare sententias. quid igitur causae est, cur de istis hoc 
 credant, quod de illis discipuli eorum litteris commendarunt, 
 et de Christo nolint credere, quod eius de illo discipuli conscripserunt, 
 praesertim cum ab eo ceteros homines sapientia 
 superatos esse fateantur, quamuis eum fateri deum nolint? 
 an uero illi, quos isto multo inferiores fuisse non dubitant, 
 ueraces de se discipulos facere potuerunt et iste non potuit? 
 quod si absurdissime dicitur, credant de illo, quem sapientem 
 fatentur, non quod ipsi uolunt, sed quod aput eos legunt, 
 qui ea quae scripserunt ab illo sapiente didicerunt. 
 Deinde dicant, unde saltem quod sapientissimus fuerit nosse 
 uel audire potuerunt. si fama disseminante, certiorne de illo 
 nuntia fama est quam discipuli eius, quibus eum praedicantibus 
 ipsa per totum mundum fama fraglauit? postremo famam praeferant 
 famae et ei famae de illo credant, quae maior est. ea 
 quippe fama, quae de catholica ecclesia, quam stupent toto 
 orbe diffusam, mirabili claritate dispergitur, tenues istorum

 1 cf. Cic. de orat. 3, 16, 60; Plat. fort. Alex. 1, 4, p. 328; Diog. 
 Laert. 1, 16 7 cf. de ciu. d. 8, 14; 18, 87; retr. 2, 16; infra c. 34, 
 n. 52 et 1. 2, n. 1; de haeres. 8, 10; ep. 120, 8; 16; in Ioh. eu. tr. 
 36, 2 19 cf. ep. 49, 2; 52, 1; en. in ps. 30, II 8; 44, 20; 147, 16; 
 serm. 46, 83; 288, 8; de ag. chr. 29 

 3 igitur] ergo p causa CF 4 credant-litteris om. RT litteris 
 (lit in ras.) B* mandarunt RT 8 5 nolunt g r, noluerint p eius 
 om. Ll de illo eius discipuli RTD 8, disc. eius de illo N* discipuli] 
 add . eorum X1 6 scripserunt N*, crediderunt RT ab] de CPF1 
 hominis 01 7 eum om. g deum fateri N3 p g 8 isto om . r discipulos 
 de se N* 9 fatere C1 11 non (oro. qaod) 01 12 quaej qui 
 PHIE\'L scripserint (scribs. P) CP, scripserant F1, scripta sunt D 
 14 potuerint N* sin 81, sine S7, et si p 15 nuntia fama RID F 
 ON3M1Q H αμξπψω gmnuntiata fama RTCPM2AELSU γδϰ , fama nuntia 
 (-cia x) χ rael fama nnntiata Vap (i in mg.) 16 fraglauit BI V OQ 
 HA1E1L2, fraglabit B, fragrauit E2 γπ aelm, flagrauit TD CPF NM 
 A2L1SU ϰχψω pgr 17 famae et om. CPF1 ei] di ElL 19 difusam 
 EL mirabile ClPl dispergentur Tl, dispargitur r, dispertitur 
 CPVF g tenuis C1P1 istorum mores QE*L, istos rummores E* 
 
 
 rumores inconparabiliter uincit; ea porro fama tam magna, tam 
 celebris, ut eam timendo isti trepidas et tepidas contradictiunculas 
 in sinu suo rodant iam plus metuentes audiri 
 quam uolentes credi, filium dei unigenitum et deum praedicat 
 Christum, per quem facta sunt omnia. si ergo famam eligunt 
 testem, cur non hanc eligunt, quae tanta claritate praefulget? 
 si scripturam, cur non euangelicam, quae tanta auctoritate 
 praepollet? nos certe haec de dis eorum credimus quae habet 
 et scriptura eorum antiquior et fama celebrior. quae si 
 adoranda sunt, cur ea rident in theatris? si autem ridenda 
 sunt, plus ridendum est, cum adorantur in templis. restat, ut 
 ipsi uelint testes esse de Christo, qui sibi auferunt meritum 
 sciendi quid loquantur loquendo quod nesciunt, aut si aliquos . 
 libros habere se dicunt, quos eum scripsisse adserant, prodant 
 eos nobis. profecto enim utilissimi et saluberrimi sunt, quos, 
 ut ipsi fatentur, uir sapientissimus scripsit. si autem timent 
 eos proferre, utique mali sunt; porro si mali sunt, non eos 
 sapientissimus scripsit; sapientissimum autem Christum fatentur: 
 non ergo Christus tale aliquid scripsit. 
 Ita uero isti desipiunt, ut illis libris, quos eum scripsisse 
 existimant, dicant contineri eas artes, quibus eum putant illa 
 fecisse miracula, quorum fama ubique percrebruit: quod

 2 cf. Regula S. Bened. 5, 26 5 cf. Ioh. 1, 3 10 cf. de ciu. 
 d. 2, 13 

 1 uicit Mv . 2 celebres CIP!, celebris est ael trepidas et] trepedasset 
 C1, trepidassent SLU, trepidant et H1 et tepidas om. L 3 audire 
 H1 4 nolentes pel (et om.) deum BTH praedicant 
 RT1DQH2S1U1 ω , praedicari ael 5 omnia facta sunt N* famaelegunt 
 CP 6 eligant hanc p elegunt ClP praefulgit CP prefulget 
 claritate g 8 haec om. CPVFtyp 9 et pr. om. Ftypa horum 
 N* 10 cur-sunt om. BTH 11 ridenda sunt V restant HELL 
 12 ipse C1P1H1 testes uelint BTD a uellent N* offerunt N* 18 aut] 
 at p 14 libros se h. d. quos om. CP habere se Bs, se habere cet., 
 edd . adserunt (ass.) RTD ON*Q sxr e l prodant] producant in tng. 
 RA 15 saluberrissimi L 20 illis] in illis e I eum] eos A1E1L 
 21 conteneri C1P1E1L eas] illas N* 22 percrebuit D πχψ lm, 
 percrebuerit V estimando V 
 
 
 existimando se ipsos produnt quid diligant et quid adfectent: 
 quando quidem Christum propterea sapientissimum putant 
 fuisse, quia nescio quae inlicita nouerat, quae non solum 
 disciplina christiana, sed etiam ipsa terrenae rei publicae administratio 
 iure condemnat. et certe qui tales Christi libros 
 legisse se adfirmant, cur ipsi nulla talia faciunt, qualia illum 
 de libris talibus fecisse mirantur? 
 Quid quod etiam diuino iudicio sic errant quidam eorum, 
 qui talia Christum scripsisse uel credunt uel credi uolunt, ut 
 eosdem libros ad Petrum et Paulum dicant tamquam epistulari 
 titulo praenotatos. et fieri potest, ut sine inimici 
 nominis Christi siue qui eiusmodi execrabilibus artibus de 
 tam glorioso nomine pondus auctoritatis dare se posse putauerunt 
 talia sub Christi et apostolorum nomine scripserint. 
 in qua fallacissima audacia sic excaecati sunt, ut etiam a 
 pueris, qui adhuc pueriliter in gradu lectorum Christianas 
 litteras norunt, merito rideantur.