Haec me admonere conpellunt cauendi atque deuitandi quorundam sermunculi, qui per aures ad animas multorum serpere coeperunt, quod cum lacrimis dicendum est, 1 I Cor. 2, 12 17 I Cor. 4, 7 1 dixerat C dixit PfHADMENXbd autem] enim MEN huius om. NM 2 accipimus H xpm (supra x add. m . 2 s) B 3 donati Bt multa N 4 dei dona bd a quo] quod CIZB ha»bsent I habeant (a s. l.) H 5 exsistit PrXA extitit M 6 et om. B intra X misteria PE cor s. l. M 8 ammonemur PHfDMEX 10 nostro om. B 11 ammonemur D commemonemur X hoc alt.] et E 12 recordari CIZ recorderis X item IZ: inter CPaHABDMENX intus bd qua sanctione] quas (qua X) sci omnes PjH.ADMk\'NX quii sanctione B quas anctione I 13 etJ »# I 14 et datori] doctori I et doctori Z et datori-accepisti om . 7 habere et accipere D 15 idj sed B 1C et om. CBD 17 impiae C 18 si autem] sautem P 19 acccpisti X 20 ammonere Pт DMX canendi Pl adque C1 21 debitandi Pl ad] et Car DEX animos bd 22 serpe JB1 inimici gratiae Christi, per quos suadetur, ut nec oratio nobis ad dominum necessaria uideatur, ne intremus in temptationem. sic enim conantur defendere hominis liberum arbitrium, ut eo solo etiam dei gratia non adiuti ualeamus, quod diuinitus iubetur, inplere. ac per hoc sequitur, ut frustra dominus dixerit: uigilate et orate, ne intretis in temptationem, et frustra cotidie in ipsa dominica oratione dicamus: ne nos inferas in temptationem. si enim nostrae tantummodo potestatis est, ne temptatione superemur, ut quid oramus, ne intremus uel inferamur in eam? faciamus potius, quod nostri est liberi arbitrii atque absolutissimae potestatis, et inrideamus apostolum dicentem: fidelis deus, qui non uos permittat temptari super id quod potestis, et resistamus ei dicentes: ut quid peto a domino, quod in mea posuit potestate? sed absit, ut hoc sapiat, qui sanum sapit. proinde petamus, ut det, quod ut habeamus iubet. ad hoc enim quod nondum habemus iubet, ut habeamus, ut admoneat quid petamus et quod nos cum iusserit posse inuenerimus, etiam hoc unde acceperimus intellegamus, ne inflati et elati huius mundi spiritu nesciamus, quae a deo donata sunt nobis. proinde arbitrium uoluntatis humanae nequaquam destruimus, quando dei gratiam, qua ipsum adiuuatur arbitrium, non superbia negamus ingrata, sed grata potius pietate praedicamus. nostrum est enim uelle; sed uoluntas ipsa et admonetur, ut 6 Matth. 26,41 8 Matth. 6, 13 12 I Cor. 10, 13 24 cf. Rom. 7,18 -1 imici P1 inimicis IZ ut om. P nobis om. CIZB 2 temtationem P 3 si ADjl conatur PaHXADXMENX 6 dominus dominus D 7 cottidie rDEN ipsa om. D 8 temtationem (semper m) P, H 11 liberi est D absolutissime C solutissimae D 13 permittit uos D permittet Mb permittit AENX 15 sapat X sapiat HDENX 16 per hoc X 17 ut admoneat quid petamus om. CBIZ ammoneat HlD 18 quod DN et] ut B cy quod noa iusserit cft E 19 accepimus X ut intellegamus IZBX 20 donati B1 22 quo CPjIZHIAD 23 superbi» f sed grata om. P1 grat.a A 24 enim est MENXbd est om. PjHAlJ et ammonetur CBX etiam monetur Pr HADMEX et monetur N nt ex et m . 2 C surgat, et sanatur, ut ualeat, et dilatatur, ut capiat, et inpletur, ut habeat. nam si nos non uellemus, nec nos utique acciperemus ea, quae dantur, nec nos haberemus. quis enim haberet continentiam, ut inter cetera dei dona ipsam potius loquar, de qua ad te loquor, quis, inquam, haberet continentiam nisi uolens? quia et nemo acciperet nisi uolens. sed a quo detur, ut nostra uoluntate accipi et haberi possit, si quaeris, adtende scripturam; immo quia nosti, recole quod legisti. cum scirem, inquit, quia nemo potest esse continens nisi deus det, et hoc ipsum erat sapientiae, scire cuius esset hoc donum. magna ista sunt duo munera sapientia et continentia; sapientia scilicet, qua in dei cognitione formamur, continentia uero, qua huic saeculo non conformamur. iubet autem nobis deus, ut et sapientes et continentes simus, sine quibus bonis iusti perfectique esse non possumus. sed oremus, ut det quod iubet adiuuando et inspirando, qui commonuit quae uelle debeamus praecipiendo et uocando. quidquid hinc dedit, ut conseruet oremus; quod autem nondum dedit, ut suppleat oremus: tamen oremus et gratias agamus de acceptis et quod nondum accepimus eo ipso, quod de acceptis ingrati non sumus, nos accepturos esse fidamus. qui enim dedit coniugatis fidelibus, ut contineant ab adulteriis et fornicationibus, ipse dedit sanctis uirginibus et uiduis, ut contineant ab omni concubitu: in qua uirtute iam proprie uel integritas uel continentia nominatur. an forte ab illo quidem 9 Sap. 8, 21 1 med . et om. CB 4 ut] Unde B dona dei N ipsam Bbd: ipsa CIZ de ipsa PrHADMENX 6 quia—uolens orn. B 9 inquid C esse potest PfHADMENXbd pote.s (n er.) f 11 sciret Bl sunt ista EN 12 qu.a D 14 lubet X deus nos N 15 bonis] donia MENX 17 spirando PfMEN sperando HAD quae] quid PyHA DMENXbd 18 quidquid-oremus om. EX quicquid ABDMENX hic PfHADMN conserueret P 19 expleat PfHADMENX tamen oremus om. Pl 21 fidamus] speramus N 22 dedit om. EX adulteris X 24 uirtute dei MENX propriae A 25 integritatis (ti 8. I.) H continentiae AH (e fin. s. I.) continentia (~ pacne er.) B nomina H accepimus continentiam, sed a nobis habemus sapientiam? quid ergo est quod Iacobus apostolus. dicit: si quis autem uestrum indiget sapientiam, postulet a deo, qui dat omnibus affluenter et non inproperat; et dabitur illi? sed de hac quaestione et in aliis iam opusculis nostris, quantum adiuuit dominus, multa diximus et alias, quantum per ipsum potuerimus, data oportunitate dicemus. Nunc inde aliquid ideo dicere uolui propter quosdam fratres nostros amicissimos nobis et dilectissimos nec malitiose quidem errori huic inplicatos, sed inplicatos tamen, qui putant, cum aliquos ad iustitiam pietatemque exhortantur. uires non habituram exhortationem suam, nisi totum illud, quod ut agat homo agunt cum homine, in hominis constituant potestate non adiuta dei munere, sed solo arbitrio liberae uoluntatis exerta — quasi possit esse ad perficiendum opus bonum uoluntas libera nisi dei munere liberata — nec adtendunt id ipsum etiam se ipsos dono dei habere, quod ea facultate exhortantur, ut ad capessendam uitam bonam hominum uoluntates pigras excitent, accendant frigidas, corrigant prauas, auersas conuertant, repugnantes pacificent. sic enim possunt persuadere quod suadent. aut si haec in uoluntatibus hominum non agant, quid agunt? ut quid loquuntur? dimittant eas potius arbitrio suo. si autem in eis haec agunt, itane tandem 2 Iac. 1, 5 1 habemus] accipimus I accepimus Z 2 est ergo P(IHADMENbd est om. X dicit (ci 8. 1. m. a1.) P 3 sapientia Pjl\'2HAlHDME\'2Nbd 4 afluenter CP illi] ei PyHADMENX 7 poterimus EX 8 ideo om. MENX dicere aliquid E 9 patres M dtfmos M 10 malitiosae P inplicatus f1 sed inplicatos om. CIZB adplicatos D 11 aliquis CIZ exhortagtur Z exortantur A 12 exortationem A 13 agant MENX potestate A potestatem Cl 14 sola Al 15 exserta bd perficiendum (alt . i 8. I.) P 16 id ipsum] ad ipsum PfH ADEX 17 dei dono bd 18 capessendQ B capescendam MEX 20 sic] si PyADMENX non possunt MENX 21 non agant hominum B 22 agunt MENXbd aguntyr (ur exp. m. 2) B ut] aut MENX locuntur IZADMENX dimittunt y homo in hominis uoluntate tanta agit loquendo et deus illic non agit aliquid adiuuando? immo uero quantalibet homo sermonis facultate praepolleat. ut sollertia disputandi et suauitate dicendi in hominis uoluntate inserat ueritatem, nutriat caritatem, docendo tollat errorem, exhortando toi-porem, neque qui plantat est aliquid neque qui rigat, sed qui incrementum dat deus. frustra quippe operarius omnia moliretur extrinsecus, nisi creator intrinsecus latenter operaretur. spero ergo has litteras meas merito uestrae excellentiae cito in manus etiam talium esse uenturas. ideo nonnulla hinc dicenda arbitratus sum; deinde ut tu ipsa et quaecumque aliae uiduae ista legerint uel cum leguntur audierint, noueritis uos ad diligendum et habendum continentiae bonum plus proficere orationibus uestris quam exhortationibus nostris, quoniam, si quid uos adiuuat, quod uobis etiam nostra ministrantur adloquia, totum illius gratiae tribuendum est, in cuius manu sunt, sicut scriptum est, et nos et sermones nostri. Si ergo nondum deo uouisses continentiam uidualem, exhortaremur profecto, ut uoueres; quia uero iam uouisti, exhortamur ut perseueres. talia mihi tamen uideo esse dicenda, quibus eam diligant et arripiant et quae adhuc nubere cogitabant. aurem igitur inclinemus apostolo. quae -innupta est, inquit, sollicita est ea quae sunt domini, ut sit sancta et corpore et spiritu; quae autem nupta 5 I Cor. 3, 7 16 cf. Sap. 7, 16 22 I Cor. 7, 34 1 ait A illi P1 3 prepolleat P sollercia D 5 dicendo C1 6 est est Pf 7 quippe] quide MENX omna Bt 9 sperans B1 excellentiae uestrae PyHADMENXbd 10 nonnulla ideo B ineo H1 hic MENX 11 tui A 12 ista (t 8. I. m. 1) P cum] ubi D om. A 13 et om. B habendum que (que s. I.) B plus om. X 14 exortationibus A 15 uos] nos I adiuuat uos D nostro (0 fin. ex a) B om. N ministrantur nostra E alloquia nostra N 16 totum om. P-rHADMENX 17 sicut in mg. m. 2 B 18 nondum] non IZB 19 cxortaremur A uoueres (u init. ex n) I 20 nouisti P exortamur A 22 inclinamus PjHAMENX quae-spiritu om. X 23 inquid C 24 autem om . X I.nupta X est, sollicita est quae sunt mundi, quomodo placeat uiro. non ait: sollicita est ea quae sunt mundi, ut sancta non sit. sed certe minor est diuina sanctitas ex ea parte curarum, qua mundana cogitatur uoluptas. quidquid itaque intentionis animi etiam his rebus inpenderetur, quibus placendum esset uiro, colligere quodam modo et redigere debet innupta christiana in eam intentionem, qua placendum est domino. et uide, cui placeat, quae domino placet. et utique tanto est beatior, quanto plus ei placet; quanto autem magis cogitat ea quae sunt mundi, tanto minus placet. placete itaque tota intentione specioso forma prae filiis hominum. eius enim gratia illi placetis, quae diffusa est in labiis eius. placete illi ea quoque parte cogitationis, quae occuparetur mundo, ut placeretur uiro. placete illi, qui displicuit mundo, ut placentes ei liberarentur ex mundo. hunc enim speciosum forma prae filiis hominum uiderunt homines in cruce passionis, et non habuit speciem neque decorem, sed facies eius abiecta et deformis positio eius. ex hac tamen deformitate redemptoris uestri manauit pretium decoris uestri, sed decoris interioris; omnis enim pulchritudo filiae regis intrinsecus. hac pulchritudine illi placete; hanc pulchritudinem studiosa cura et sollicita cogitatione conponite. non amat ille fallaciarum fucos, ueris ueritas delectatur; et ille, si quod legisti agnoscis, ueritas uocatur; ego sum, inquit, uia et ueritas 11 cf. Pa. 44, 3 16 Es. 58, 2. 3 20 Pa. 44, 14 24 Ioh. 14, 6 1 est inquit X sollicita est] cogitat B ea quae EX placent Bl 3 non om. AD diuine AD ea coniugalis bd; diuina sollicitudine uoluntas curarum sqq. B sanctitatia AD 4 uoluntas H quicquid ABMN 5 in hia P.(ADMENX inpediretur CIZ 6 esset et à 8 uideat PfHADMENXb place.t E 9 placet ei bd quanto] quo D 10 fin. placet PjDN 11 specioaus AD 14 placeretur-ut om. Y placet AXD 15 liberarentur (s. l . J liberemini) ZA liberare jpossitis I 16 homines] omnes D 17 subiecta PfHAMEXX 18 positio] portio MENX tamen] enim AD redemtoris P 19 nostri D mananit-nestri om. B uestris E 23 fecos C1 focos Hl delectetur M1 legistis B2 elegisti y 24 agnoscitis (ti 8. l. m. 1) B et uita. currite ad illum per illum; placete illi ex illo; uiuite in illo cum illo, de illo. adfectibus ueris et sanctissima castitate a uiro tali amate amari. Audiat haec uirginis etiam sanctae prolis tuae auris interior. uidero, quantum te praecedat in regno regis illius: alia quaestio est. inuenistis tamen, mater et filia, cui contemptis nuptiis, illa omnibus, tu secundis, pulchritudine castitatis simul placere debeatis. certe si mariti essent, quibus placendum esset, iam te fortasse cum filia puderet ornari; nunc non pudeat agere quibus simul ornemini, quia non est criminosum, sed potius gloriosum, ut ab illo uno simul amemini. simulatum autem candorem ac ruborem et pigmentis inlitum non adhiberetis, etiamsi uiros haberetis, non putantes dignos, quos falleretis, nec uos, quae fallere deberetis. nunc ergo illi regi, qui unicae sponsae, cuius membra estis, speciem concupiuit, ueraciter simul placete. simul inhaerete, illa integritate uirginali, tu continentia uiduali, ambae pulchritudine spiritali. in qua pulchritudine etiam illius auia, socrus tua, quae iam certe senuit, est pulchra uobiscum. uigorem quippe huius pulchritudinis dum extendit in anteriora caritas, rugam in ea non facit annositas. habetis uobiscum anum sanctam et in domo et in Christo, quam de perseuerantia consulatis, quomodo cum illa uel illa temptatione pugnandum sit, quid agendum ut facile superetur, quod munimentum sumendum, ne facile 2 cum illo, in illo bd adfectibus ueris] morum in ras. m. 2 C neris om. H aan...ssima Z 4 audiant A 2 D uirgines AD sanctae (in mg . filig) B prolis om. B 5 uideo AD yi