Ne petitioni tuae et in Christo dilectioni diutius essem debitor promissionis meae, arripui utcumque inter alias urguentissimas occupationes meas de professione sanctae uiduitatis aliquid ad te scribere, quoniam et praesentem me rogando onerasti et, cum tibi hoc non potuissem negare, saepe meum promissum litteris flagitasti. in quo sane opere nostro cum aliqua legeris ad tuam uel ad uestram, quae simul in Christo uiuitis, personam minime pertinere nec admonitioni uitae uestrae proprie necessaria, non ideo debebis superflua iudicare. istae quippe litterae quamuis ad te, non tamen tantummodo 2 Incipit de bono uiduitatis fol . 195b C Sci Augustini ad Iulianam de uiduitate conaeruanda (manu post.) fol. 49b P, fol . 47a j Incipit de bono uiduitatis fol. 91b I, fol. 59b Z Incipit eiusdem ad Iulianam de uiduitate conseruanda fol. 55b H Item sci Augustini incipit liber ad Iulianam de professione sanctae uiduitatis fol. 43b A Incipit de bono uiduitatis fol. 85* B Incipit eiusdem de sancta uiduitate fol. 48 D Incipit liber Augustini Aurelii de professione sanctae uiduitatis fol . 49* T Incipit liber de bono uiduali fol. 107a M, fol. 61a E; a codice N fol. 92h subscriptio abest Liber sci Augustini de bono uiduali fol. 103b X 3 xpi paene del. est C xpj B cr. in IZ om. T seruorum CIZB seruprytnque (8. prvni add . us ser) f 5 petitione Bl peticioni D, 6 urgentissimas PfPHAaBDTMENXbd 7 meas om. D 8 et om. PfHAD TMENX 9 honerasti P;2TA\'1 honorasti HMENXy1 hoc tibi MENX promissum meum PiHADTMENX 10 nostro] non PA\'CHT om. DENX •H M 11 alt . ad om . X 12 ammonitioni P(HADMX 13 nostra T propriae CP1 14 iste EX litterae quippe N ad te] tibi PAD TMENX-( tamen om. l\' XXXXI Aug. Sect. V pars III. 20 tibi scribendae fuerunt. sed ut aliis quoque per te prodessent. non utique a nobis neglegendum fuit. quidquid ergo hic inueneris, quod uobis necessarium uel numquam fuerit uel iam non sit et tamen aliis esse perspexeris, nec habere te pigeat nec dare legendum, ut et tua caritas sit utilitas aliorum. Cum igitur in omni quaestione, quae ad uitam moresque pertinet, non sola doctrina uerum etiam exhortatio sit necessaria, ut doctrina quid agendum sit nouerimus, exhortatione autem excitemur, ne pigeat agere quod agendum esse iam nouimus: quid ego amplius te doceam quam id quod apud apostolum legimus? sancta enim scriptura nostrae doctrinae regulam figit. ne audeamus sapere plus quam oportet sapere, sed sapiamus, ut ipse ait, ad temperantiam. sicut unicuique deus partitus est mensuram fidei. non sit ergo mihi aliud te docere nisi uerba tibi doctoris exponere et de his quod dominus dederit disputare. Ait itaque apostolus, doctor gentium, uas electionis: dico autem innuptis et uiduis bonum esse illis. si sic permanserint sicut et ego. haec uerba ita intellegenda sunt, ut non existimemus uiduas non oportere innuptas dici, quia nuptias uidentur expertae; innuptarum enim 13 Rom. 12, 3 19 I Cor. 7. 8 1 per te quoque bd quodque P prode essent P 2 quicquid IXfABMENX his X 3 numquaę (s. ? add . 111) P uel] et X 4 prospexeris B 6 aliorumj eorum 7 8 pertineat AD exhortatio (h s. I.) PB exhortacioni T 9 exortatione T 10 excite- tur T 11 ego] ergo PyHADTMNX apud om. MENX 12 scribtura (semper b) CP 13 regula EX figet 11 14 ad temperanciam ut ipse ait T J5 partitur MENX 16 ergo om. MNX aliud mihi AD te Otu. PjADTMENX tibi om . y exponere doctoris PyDTMENX 17 exponere disputare T et om. PyAxH iis M dederit dominus ltfEXN 19 innubtis (semper b) C 20 et om. B itaque lIfEX itaque uerba X 21 non oportere om. I) 22 eiperte xr expertae (s. 1 . expertas habere) H in nuptarum M innupt.arum X enim] ergo N nomine illas significat, quae non sunt nuptiis alligatae, siue fuerint sine non fuerint. quod alio loco aperit, ubi ait: diuisa est mulier innupta et uirgo. quando utique et uirginem adiungit, quid mulierem innuptam nisi uiduam uult intellegi? unde etiam deinceps uno innuptae nomine professionem utramque conplectitur dicens: quae innupta est, sollicita est ea quae sunt domini, quomodo placeat domino: quae autem nuptaest, sollicita est quae sunt mundi, quomodo placeat uiro. innuptam certe non eam tantum intellegi uoluit, quae numquam nupsit, sed etiam eam, quae nuptiarum uinculo per uiduitatem liberata nupta esse destitit: nam ideo et nuptam non dicit nisi eam quae uirum habet. non etiam eam, quae habuit et non habet. quapropter uidua omnis innupta est; sed quia non omnis innupta uidua est — sunt enim et uirgines — ideo hic utrumque posuit, ubi ait: dico autem innuptis et uiduis; tamquam diceret: quod dico innuptis, non eis solis dico, quae uirgines sunt, sed eis etiam, quae uiduae sunt, bonum esse illis, si sic permanserint, sicut et ego. Ecce est bonum tuum ei bono conparatum, quod dicit apostolus suum, si fides adest, immo quia fides adest. breuis est ista doctrina nec ideo contemnenda, quia breuis: sed ideo facilius et carius tenenda, quia in breuitate non uilis. non enim qualecumque bonum hic commendaret apostolus, quod fidei nuptarum sine ulla ambiguitate praeposuit. quantum autem bonum habeat nuptarum fides, id est 2. 6. I COT. 7, 34 16 I Cor. 7, 8 1 illa A 2 aperuit AIJ ait] dicit P,IZABDT.J.)IEXX 3 jin . et om. IZB uirgines MENX 5 nomine innuptae X utranque T 6 quae-ea om. T 8 alt . quaeJ ea quae IaHADTMENXbd que 1 10 uolunt B que P 11 prv H 13 habetj habeat P1 habe.t C 15 et om. CIZB 16 autem et E 17 etiam eis bd eis om. T 18 uidue 1 20 bonum tuum est B eij et AT 22 est enim D 24 quale.cumque C cdmendat N commemoraret y 25 nuptiarum DT ulla om. D proposuit EXN 26 autemj enim ENX ••nuptaruin y religiosarum et christianarum N 20* christianarum et religiosarum coniugatarum, hinc intellegi potest. quod, cum de fugienda fornicatione praeciperet, ubi utique et coniugatos adloquebatur, nescitis, inquit, quia corpora uestra me in bra sunt Christi? tantum ergo bonum est fidelis coniugii, ut etiam ipsa membra sint Christi. hoc autem bono quoniam melius est bonum continentiae uidualis. non hac professione id agitur, ut aliquid plus sit catholica uidua quam membrum Christi, sed ut meliorem quam coniugata . locum habeat inter membra Christi. dicit quippe idem apostolus: sicut enim in uno corpore multa membra habemus, omnia autem membra non eosdem actus habent, ita multi unum corpus sumus in Christo. singuli autem alter alterius membra, habentes dona diuersa secundum gratiam quae data est nobis. Ideo etiam cum moneret coniugatos, ne debito carnalis commixtionis fraudarent inuicem et per hoc alter eorum negato sibi debito coniugali per intemperantiam suam temptatus a satana in fornicationem prolaberetur, hoc autem dico, inquit, secundum ueniam, non secundum imperium. uolo autem omnes homines esse sicut me ipsum: sed unusquisque proprium donum habet a deo, alius sic, alius quidem sic. Vides etiam coniugalem pudicitiam et tori christiani 3 I Cor. 6, 15 10 Rom. 12, 4-6 19 I Cor. 7, 6. 7 1 reliosarum X hic Pr HAD 2 de om. D fugienda DS fu.genda X fornicationg Ds 3 inquid I 4 xpi sunt X 5 fidelis Jis semier.) X ipsa om . Bl 6 bontl B quia N est om. PjA DTMNX in E bonum est H 7 hoc AH liaijc B agatur DBl 10 membra multa N membra om. E 12 habet A 16 cum uioneret] comoneret A 17 conmixtionis Y frauderet T frauderent EX alter eorum) alterorum PHAiDl alterutrorum MENX 18 temtatus P temptante. (n s. l.) H 19 a om. H sathana T prolaberentur (n s. l.) H 20 inquid C 21 esse om. PA 22 habet a deo donum H habet donum P.(ADTMENX a] ex X 23 alius quidem sic alins uero sic Zlul alius sic alius sic X 24 christiani] xpi PjHÅ om. MESX matrimonialem fidem donum esse et hoc a deo, ut illud, quod ultra liberorum procreandorum necessitatem modum concumbendi aliquatenus concupiscentia carnalis excedit, non nuptiarum sit hoc malum, sed ueniale sit propter nuptiarum bonum. non enim de coniugio, quod copulatur liberorum procreandorum causa et fide pudicitiae coniugalis et indissolubili, quamdiu ambo uiuunt, matrimonii sacramento, quae omnia bona sunt. sed de illo inmodico carnis usu, qui in infirmitate coniugum agnoscitur et interuentu boni nuptialis ignoscitur, ait apostolus: secundum ueniam dico, non secundum imperium. item cum dicit: mulier alligata est, quamdiu uir eius uiuit; quodsi mortuus fuerit uir eius, liberata est: cui uult nubat, tantum in domino. beatior autem erit, si sic permanserit secundum meum consilium, satis ostendit beatam esse in domino etiam post mortem uiri iterum nubentem fidelem, sed in eodem domino uiduam beatiorem: hoc est, ut scripturarum non tantum uerbis, uerum etiam exemplis loquar, beatam esse Ruth, sed Annam beatiorem.