Remanet igitur, ut, quod sentiunt Priscillianistae secundum 
 haeresis suae nefariam falsitatem de deo, de anima. de 
 corpore, de ceteris rebus, non dubitemus ueraci pietate damnare; 
 quod autem sentiunt, ut ueritas occultetur, esse mentiendum, 
 sit nobis et illis — quod absit — dogma commune. 
 hoc tam magnum malum est, ut etiamsi conatus hic noster. 
 quo eos per mendacium capere cupimus et mutare. ita prosperetur, 
 ut eos capiamus atque mutemus, nullis lucris conpensentur 
 haec damna, quibus et nos cum ipsis pro eorum 
 correctione deprauamur. per hoc namque mendacium et nos 
 erimus ex ea parte peruersi et ipsi semicorrecti, quandoquidem 
 istuc, quod putant esse pro ueritate mentiendum, non in eis 
 corrigimus, quia idem nos didicimus et docemus et fieri oportere 
 praecipimus, ut ad eos emendandos peruenire possimus. 
 quos tamen non emendamus, quibus mendum, quo uerum 
 tegendum existimant, non auferimus, sed nos potius inmendamur, 
 cum per tale mendum eos quaerimus nec inuenimus. 
 quemadmodum eis conuersis credere ualeamus, quibus peruer 
 sis mentiti sumus, ne forte, quod ut caperentur sunt passi. 
 faciant capti, non solum quia facere consuerunt, sed quia et 
 in nobis, ad quos ueniunt, hoc inueniunt.

 1 mentiendum V quo Tl fronte tandem V 3 priscilianistae BM 
 4 nefarie V animo FL 5 et de ceteris bd 6 ut (s. I. m. 2) Chz 
 8 tam] tamen FL hic noster conatas P noster hic V 9 prosperatur 
 FL 10 mutemus m. 2 pro sumus p 11 ipsis] illis Y 
 illorum bd 12 correctiong Ch correptione* T correptione y deprauamus 
 \'(q> nanque LV 13 illi pfcrf semicorecti 71 14 isto,ł 
 ChFLTVfiytobd pro ueritate om . y ueritate* T 15 (Jiditimus c 
 dicimus Vfob 17 mendum] mentiendum RTChfo mendacium FLY 
 uero TCh 18 existimamus FL existimat M inmendamnr] inemendamur 
 FL emmendamur P emendemus V 19 cum] dum Y talem 
 TOll mendendum R mendacium FLVfa eos s. Z. 22 20 quemammodum 
 <p 22 fatiant Ch que (e ex i) T consueuerunt 
 bd 
 
 
 Et quod est miserabilius, etiam ipsi iam quasi 
 nostri effecti, quemadmodum nobis credant, reperire non possunt. 
 si enim suspicentur etiam ipsa catholica dogmata nos mendaciter 
 loqui, ut nescio quid aliud occultemus, quod uerum 
 putamus, certe talia suspicanti dicturus es: hoc tunc ideo 
 feci, ut caperem te. sed quid respondebis dicenti: unde igitur 
 scio, utrum etiam nunc id facias, ne capiaris a me? an uero 
 cuiquam persuaderi potest hominem non mentiri, ne capiatur 
 qui mentitur, ut capiat? uidesne, quo tendat hoc malum? ut 
 scilicet non solum nos illis ipsique nobis, sed omnis frater 
 omni fratri non inmerito uideatur esse suspectus. atque ita, 
 dum per mendacium tenditur, ut doceatur fides, id agitur 
 potius, ut nulli habenda sit fides. si enim et contra deum 
 loquimur, cum mentimur, quid tantum mali poterit in ullo 
 mendacio reperiri, quod tamquam scelestissimum omni modo 
 deuitare debeamus? 
 Sed nunc aduerte, quam tolerabilius Priscillianistae 
 in nostra comparatione mentiantur, quando ae fallaciter loqui 
 sciunt, quos nostro mendacio liberandos putamus ab eis falsis, 
 in quibus errando falluntur. Priscillianista dicit, quod anima 
 sit pars dei et eiusdem cuius est ille naturae atque substantiae. 
 magna haec est et detestanda blasphemia. sequitur enim, ut 
 dei natura captiuetur, decipiatur, fallatur, conturbetur atque

 1 est miserabilius est V mirabilius T ipsi om. FL quasi 
 iam TCh 2 quemammodum RMrp a nobis FL credantur L 
 repperire (semper pp) RT 3 suspicantur V ipsam catholicam 
 dogmatam TCh ipsi LF 5 putemus TFL$l putamus Ch putent V 
 talia] alia PFLTt suspicatis V est R es* y 6 feciunt R ut 
 om. R ducenti P 7 scis T id om. FL ne] ut V om . T 
 capiar V me] te V 8 persuadere V mentiri non V igmentiri 
 T 9 quo tendat] contendat P 10 et omnia V 12 agi MCh$yl/ 
 13 nulli (i in ras.) R 14 cum mentimur] commentimur ChT1 in 
 tillo] nullo P in om. FL nullo TCh illo y 15 repperiri M 
 16 debemus V 17 quod V priscilianistae (semper 1) M 18 se 
 om. T 19 liberandus Ch 20 errendo R\' anuna V 21 sit om.. V 
 est om. V 22 est ct detestanda hec V 
 
 
 turpetur, damnetur atque crucietur. at si hoc et ille dicit, 
 qui de tanto malo liberare cupit hominem per mendacium, 
 uideamus, quid intersit inter utrumque blasphemum. plurimum 
 inquis; nam hoc Priscillianista dicit ita etiam credens, catholicus 
 autem non ita credens, quamuis ita loquens. ille ergo 
 blasphemat nesciens, iste autem sciens; ille contra scientiam, 
 iste contra conscientiam; ille habet caecitatem falsa sentiendi, sed 
 in eis habet saltem uoluntatem uera dicendi; iste latens 
 uidet uera et uolens loquitur falsa. sed ille, inquies, hoc 
 docet, ut erroris sui faciat furorisque participes; iste autem 
 hoc dicit, ut ab illo errore ac furore liberet homines. iam 
 quidem supra ostendi, quantum et hoc noceat, quod creditur 
 profuturum; uerum interim si appendamus in his duobus 
 mala praesentia — quoniam futura bona, quae catholicus de 
 corrigendo haeretico inquirit, incerta sunt — quis peccat 
 grauius: utrum qui hominem decipit nesciens, an qui deum 
 blasphemat sciens? profecto quid sit peius intellegit, qui 
 homini deum sollicita pietate praeponit. huc accedit, quia. 
 si blasphemandus est deus, ut ad eum laudandum homines 
 adducamus, procul dubio non solum ad laudandum, uerum 
 etiam ad blasphemandum deum exemplo et doctrina nostra 
 homines inuitamus, quoniam quos ad dei laudes per dei 
 blasphemias molimur adducere, utique si adduxerimus, non 
 solum laudare discent, uerum etiam blasphemare. haec illis 
 beneficia conferimus, quos non ignoranter, sed scienter

 1 turpetur] turbetur T dominetur T ad MTCh hoc et ille] 
 ille hoc V 2 quod T 3 uidiamus Ch utrunque L 4 ita ex 
 ata cp catholicus—credens om. V 6 ille autem L 8 saltem habet β 
 saltim MOnTI ueritatem <p. 9 et uera 7 ille om. y 10 docet 
 ut] docetur ChT1 ęţ ut ip 11 errore illo y 12 hostendi P 
 quantum] quam T oc ChT1 nocet V 13 ut in TCh is M 
 14 mala s. Z. R bona futura$bd 17 intellegi in ras. TCh 18 solita 
 β proponit TChL β accedit om. V quia si] quasi P 
 19 si om. TV 21 ad] a ChT1 22 a ChT 23 blaphemas Ch 
 mollimur 22 non] nos Ch 24 blaspemare My haec] nec V 
 25 ignoramus V sed] si V 
 
 
 blasphemando ab haereticis liberamus. et cum apostolus homines 
 tradiderit etiam ipsi satanae, ut discerent non blasphemare, 
 nos conamur homines eruere satanae, ut discant 
 non per ignorantiam, sed per scientiam blasphemare, nobisque 
 ipsis, magistris eorum, hoc tam magnum inportamus exitium, 
 ut propter haereticos capiendos prius efficiamur, quod certum 
 est, dei blasphematores, quo possimus propter eos, quod incertum 
 est, liberandos ueritatis eius esse doctores? 
 Cum igitur blasphemare deum doceamus nostros, ut eos 
 Priscillianistae credant suos, uideamus, quid mali dicant ipsi, 
 quando propterea mentiuntur, ut eos nostros esse credamus. 
 anathematizant Priscillianum et ad nostrum arbitrium detestantur; 
 dicunt animam creaturam dei esse, non partem; exsecrantur 
 Priscillianistarum falsa martyria; catholicos episcopos, a 
 quibus illa haeresis nudata, oppugnata, prostrata est, magnis 
 efferunt laudibus et cetera huius modi. ecce ipsi uera dicunt, 
 quando mentiuntur, non quo simul possit hoc ipsum uerum 
 esse, quod mendacium est, sed in alio quando mentiuntur, 
 in alio uera dicunt; quando enim nostros se esse mentiuntur, 
 de fide catholica uera dicunt. ac per hoc ipsi, ne Priscillianistae 
 inueniantur, loquuntur mendaciter uera; nos autem, ut 
 eos inueniamus, non solum mendaciter loquimur, ut ad illos 
 pertinere credamur, sed etiam falsa loquimur, quae ad illorum

 2 cf. I Tim. 1, 20 

 1 tradiderit homines L 2 etiam om. Y sathane Y discant y 
 3 aeruire Y eathane Y ut] et ut T 5 exitum MBl 6 priuseoa 
 om. FL 7 quam Y eos om. T quos L 8 liberandos 
 prius efficiamur blasphemi§ quam ueritatis sqq. FL eius esse om. L 
 9 deum blasphemare Y 10 priscilliani FL quod M discant FL 
 12 anathematizent T anathemazaent Ch priscilianum tp nostrom Chl 
 13 dei esse creaturam Y execrantur TV$14 priscillyanistarum Ch 
 priscilianistarum B prisciillianistarum fl eps Ch 15 est om. V 
 17 ipsi mentiuntur Y non-mentiuntnr om. V ipsum om. T 
 18 mendum MCh mentiendum <p alio falsa FL 19 alium uerum <p 
 nero ChT quando-dicunt om. F nostros] de nostro T de nostros 
 Ch 20 edicunt uera V hac Ch ne om. T prisciilianistae ip 
 21 ut inueniantur (ut 8. I.) T inueniatur P locuntur Tlf 22 illo Ch 

 XXXXI Aug. Sect. V pari III. 

 31 
 
 
 errorem pertinere cognouimus. itaque illi quando nostri putari 
 uolunt, et falsum est ex parte et uerum est ex parte, quod 
 dicunt — falsum est enim eos nostros esse, uerum est autem 
 animam partem dei non esse — nos uero quando ad eos 
 pertinere putari uolumus, falsum est utrumque, quod dicimus, 
 et Priscillianistas nos esse et animam partem dei esse. itaque 
 illi deum laudant, non blasphemant, quando se occultant; et 
 quando se non occultant, sed sua proferunt, blasphemare se 
 nesciunt. ideo si ad fidem catholicam conuertantur, consolantur 
 semet ipsos, quia possunt dicere, quod apostolus, qui 
 cum inter cetera dixisset: prius fui blasphemus, misericordiam, 
 inquit, consecutus sum, quia ignorans feci. 
 nos contra, ut se nobis aperiant, si hoc quasi iustum mendacium 
 fallendis eis capiendisque proferimus, profecto et ad 
 blasphematores Priscillianistas pertinere nos dicimus et, ut 
 nobis credant, sine excusatione ignorantiae blasphemamus. 
 neque enim catholicus, qui blasphemando uult haereticus 
 credi, potest dicere: ignorans feci. 
 Semper, frater, in talibus causis cum timore recolendum 
 est: quicumque me negauerit coram hominibus, 
 negabo eum coram patre meo, qui in caelis 
 est. an uero Christum coram hominibus non negat, qui eum 
 coram Priscillianistis negat, ut eos latentes blasphemo mendacio 
 nudet et capiat? quis autem dubitat, obsecro te, negari 
 Christum, cum, sicuti est uerus, ita non esse dicitur et, sicut 
 eum Priscillianista credit, ita esse dicitur?

 11 I Tim. 1, 13 20 Matth. 10, 33 

 1 errore Ch 2 pr . ex a. I. R 5 utrunque V 6 priAcilianistas 7 
 illi itaque bd 7 blaphemant V et-occultant om. V 8 cum sua V 
 9 conuertuntur β 11 inte Ch inter s. Z. R »diiieaet « fuit ? 
 12 inquitj in quid β om. RV coneequtus V qui R* 13 iutum F 
 14 eis om . If 15 priscilianistas y 17 qng T que Ch hereticos ChT1 
 20 quicunque VL negauerit me Fy 21 qui in caelis est om. V 
 23 negant R blasphemia V mendacii V 24 qui T dubitat 
 om. V te] non V negat V negare TCh 25 sicut. R 
 ita nQŞ 9 26 eumj cum P om. FL priscilianieta R