Nihil autem iudicandus est dicere, qui dicit aliqua 
 iusta esse mendacia, nisi aliqua iusta esse peccata ac per hoc 
 aliqua iusta esse, quae iniusta sunt: quo quid absurdius dici 
 potest? unde enim est peccatum, nisi quia iustitiae contrarium 
 est? dicantur ergo alia magna, alia parua esse peccata, quia 
 uerum est nec auscultandum Stoicis, qui omnia paria esse contendunt; 
 dicere autem quaedam iniusta, quaedam iusta esse

 24 cf. Cic. Ac. post. 

 1 iudam imitandum V 2 utrunque LV siue illa ? illa om. V 
 3 utrumque om. V 4 sit ? 6 meretri candi (t 8. I.) o 7 et om. V 
 etsi FL indg ctiam FL iude etiamsi V 8 esse] enim W fecit V 
 10 etiam om. V putaatur If 11 utique FL$omnibus quibus 
 hominum operibus p 12 operibus om . o in quibus om . p 14 quibus 
 M quibasdã (dfi s. I.) ? 16 ezsistere M 18 oppinio T 19 es B 
 20 peccata-esse om. FL *ac 9 21 aliqua om . y 22 est contrarium y 
 24 ascultandum V stoycis FL sthoicis V histoicis 01 25 iusta Fy 
 ._iusta T iniusta TVy 
 
 
 peccata, quid est aliud quam dicere quasdam esse iniustas, quas 
 dam iustas iniquitates? cum dicat apostolus Iohannes: omnis. 
 qui facit peccatum, iniquitatem facit; peccatum 
 iniquitas est. non igitur potest iustum esse peccatum, nisi 
 cum peccati nomen in alia re ponimus, in qua quisque non 
 peccat, sed aut facit aliquid aut patitur pro peccato. nam et 
 sacrificia pro peccatis peccata appellata sunt et poenae peccatorum 
 dicuntur aliquando peccata. haec plane possunt intellegi 
 iusta peccata, cum iusta dicuntur sacrificia uel iusta supplicia. 
 ea uero, quae contra legem dei fiunt, iusta esse non possunt. 
 dictum est autem deo: lex tua ueritas, ac per hoc quod 
 est contra ueritatem, iustum esse non potest. quis autem 
 dubitet contra ueritatem esse omne mendacium? nullum igitur 
 iustum potest esse mendacium. item cui non clareat ex ueritate 
 esse omne, quod iustum est? clamat autem Iohannes: 
 omne mendacium non est ex ueritate. omne ergo 
 mendacium non est iustum. quapropter quando nobis de 
 scripturis sanctis mentiendi proponuntur exempla, aut mendacia 
 non sunt, sed putantur esse, dum non intelleguntur, 
 aut, si mendacia sunt, imitanda non sunt, quia iusta esse 
 non possunt. 
 Sed quod scriptum est bene deum fecisse cum hebraeis

 2 I Ioh. 3, 4 11 Ps. 118, 142 16 I Ioh. 2, 21 22 cf. Ex. 
 1, 17 sqq. 

 1 esse iniustas om. Ff iniustas] iustas T 2 iniustas T esse 
 iniquitates V iohannes apostolus 7 omnis om. V 3 facit et 
 iniquitatein bd et iniquitatem TFLOVft iniquitatem-peccatum OJII. m 
 et peccatum FLV$4 ergo pro igitur bd Qipp peccatum m 5 reponimus 
 Fp 6 sed aut] set ut T sed F peccato-pro om. Y 
 7 sunt appellata Y paenae M poene <p pene β 8 dicentur p planae 
 M plene TO 9 peccata (ta 8. I.) f dicentur p 10 dei legem β 
 11 ac cp quod est] quidem y 12 iustum-autem om. y 13 omne 
 esse F mendacium omne (ibd igitur] ergo bd 14 esse potest bd 
 16 ergo] igitur y 17 de scripturis sanctis nobis p 18 ponuntur 
 RTFLOVfy 19 sed-non sunt om. T 22 qaod] cum F deum 
 bene F fecisse deum p ebraeis M haebraeis T hebreis OV, 
 
 
 obstetricibus et cum Raab Hiericuntina meretrice, non ideo 
 factum est, quia mentitae sunt, sed quia in homines dei 
 misericordes fuerunt. non est itaque in eis remunerata fallacia, 
 sed beniuolentia, benignitas mentis, non iniquitas mentientis. 
 sicut enim mirum absurdumque non esset, si alio prius tempore 
 commissa ab eis aliqua opera mala deus propter posteriora 
 bona uellet ignoscere, ita mirandum non est, quod uno 
 tempore in una causa deus utrumque conspiciens, id est 
 factum misericorditer factumque fallaciter, et bonum remunerauit 
 et propter hoc bonum malum illud ignouit. si enim 
 peccata, quae propter carnis concupiscentiam, non propter 
 misericordiam fiunt, propter posteriora opera misericordiae 
 dimittuntur, cur non merito misericordiae dimittuntur, quae 
 propter ipsam misericordiam committuntur? grauius est enim 
 peccatum, quod animo nocentis quam quod animo subuenientis 
 efficitur. ac per hoc si illud deletur opere misericordiae 
 postea subsequente, cur hoc, quod est leuius, non 
 deletur ipsa hominis misericordia et praecedente, ut peccet, 
 et comitante, cum peccat? ita quidem uideri potest. uerumtamen 
 aliud est dicere: peccare quidem non debui, sed opera 
 misericordiae faciam, quibus deleam, quod ante peccaui, et 
 aliud est dicere: peccare debeo, quia non possum aliter 
 misereri, aliud est, inquam, dicere: quia iam peccauimus.

 1 cf. Ios. cap. 2; 6, 25 sqq. 

 1 obstitricibus V rahab T hiericuntina MO hierccuntina liF 
 iherichuntina L ierichontina V iericontina py iericuntina 7 2 factum] 
 dictum 3 4 beneuolentia TFLbd benigne Y 5 prius om . f 
 6 aliqua om. V maia opera p 7 opera bona tTOVfbdEug bona 
 opera FL$ agnoscere 01 8 una in V utrunque L 9 misericordie 
 FL fallacie FL remunerabit Ol 10 illa T 11 concupiscentiam 
 carnis p 12 misericordiae opera V tempora misericordiae 
 Eug 13 cur-dimittuntur om. T quur 0 peccata dimittuntur 
 FL 14 enim om . p 16 efficiatur W si om. Vf opera 
 MMTFVLlW Eug 17 subsequenti V quur 0 18 peccent T 
 19 comittante o peccatur Y ueruntamen L 23 miseri f est 
 om. V peccabimus Ol 

 XXXXI Ang. Sect. V pan III. 

 33 
 
 
 benefaciamus, et aliud est dicere: peccemus, ut benefaciamus. 
 ibi dicitur: faciamus bona, quia fecimus mala, hic autem: 
 faciamus mala, ut ueniant bona. ac per hoc ibi exhaurienda 
 est sentina peccati, hic cauenda est doctrina peccandi. 
 
 
 Restat itaque, ut intellegamus illis mulieribus, uel in 
 Aegypto uel in Iericho, pro humanitate et misericordia redditam 
 fuisse mercedem utique temporalem, quae quidem 
 et ipsa aeternum aliquid etiam illis nescientibus prophetica 
 significatione figuraret. utrum autem sit aliquando uel 
 pro cuiusquam salute mentiendum, cum quaestio sit, in 
 qua dissoluenda etiam doctissimi fatigantur, ualde illarum 
 muliercularum in illis populis constitutarum et illis moribus 
 adsuetarum excedebat modum. itaque hanc earum ignorantiam, 
 sicut aliarum rerum, quas pariter nesciebant, sed sciendae 
 sunt a filiis non huius saeculi, sed futuri, dei patientia 
 sustinebat, qui tamen eis pro humana benignitate, quam 
 famulis eius inpenderant, quamuis caeleste aliquid significantia 
 praemia terrena reddebat. et Raab quidem ex Iericho 
 liberata in dei populum transitum fecit, ubi proficiens posset 
 ad aeterna et inmortalia munera peruenire, quae nullo sunt 
 quaerenda mendacio. 
 Tunc tamen, quando illud opus bonum et pro suae 
 uitae condicione laudabile Israhelitis exploratoribus praestitit, 
 nondum erat talis, ut ab ea exigeretur: sit in ore uestro

 3 Rom. 3, 8 25 Matth. 5, 37 

 1 peccabimus FL ut] et β 2 dicimus Eug qui V hi.c T 
 3 ibi om. V exaurienda RMVO exorienda T 4 sentina] sententia 
 RTV 7 aegipto M egipto V egypto \'P hierico M gericho BT 
 iherico F ihericho L ierico β 8 quae-figuraret om. V 13 in OWl. V 
 14 excedit V itque M 15 nesciebatis T siendae M 16 patientia 
 T 17 sustinebant (n 8. I) T eis om. Y benignitate 
 humana bd humana om. FL humanitat fj1 19 rahab V hierico 
 MF hiericho RLO iericho (h 8. I.) <p 20 liberata in om. Y populo F 
 fecit] significauit V possit V 21 aetema. <p nullius (i 8. l. 
 m. 2) T 23 uite sue f auauitate T 25 ut ab] ut V ut hab f 
 
 
 est est, non non. obstetrices autem illae quamuis Hebraeae 
 si secundum carnem tantummodo sapuerunt, quid aut 
 quantum est quod eis profuit remuneratio temporalis, quia 
 fecerunt sibi domos, nisi proficiendo pertinuerunt ad eam 
 domum, de qua deo cantatur: beati, qui habitant in 
 domo tua; in saecula saeculorum laudabunt te? 
 multum autem fatendum est propinquare iustitiae et quamuis 
 re ipsa nondum, iam tamen spe atque indole animum esse 
 laudandum, qui numquam nisi hac intentione mentitur, qua 
 uult prodesse alicui, nocere autem nemini. sed nos cum quaerimus, 
 sitne boni hominis aliquando mentiri, non de homine 
 quaerimus adhuc ad Aegyptum uel ad Iericho uel ad Babyloniam 
 pertinente uel adhuc ad ipsam Hierusalem terrenam, 
 quae seruit cum filiis suis, sed de ciue illius ciuitatis, 
 quae sursum est libera mater nostra aeterna in caelis. et 
 respondetur quaerentibus nobis: omne mendacium non 
 est ex ueritate. filii autem illius ciuitatis filii sunt utique 
 ueritatis; eius ciuitatis filii sunt, de quibus scriptum est in 
 ore eorum non inuentum esse mendacium; eius ciuitatis 
 est filius, de quo item scriptum est: uerbum suscipiens 
 filius a perditione longe aberit; exc.ipiens 
 autem excepit illud sibi, et nihil falsi ex eius 
 ore procedit. his filiis supernae Hierusalem et sanctae

 5 Pa. 83, 5 13 cf. Gal. 4, 25. 26 16 I Ioh. 2, 21 18 Apoc. 
 14, 5 20 Prou. 24, 23 (29, 27) 

 1 quanuis V hebreae <p haebreae 0 2 saperent 0 3 est om. p 
 proficit 3 4 dom\' V nisi] sipj 9 non pertinuerunt Vo pertinuerint 
 MFbd ad illam V 5 deo cantatur] dictum est FL 
 6 tua domine V 8 iam tunc β animam (a fin. in ras.) R 9 in 
 hac β quia V 11 sitne] sit debeant V ne sit T 12 ad om. T 
 egyptum f hiericum MrpRTOW uel] aut s. Z. m. 2 T babiloniam 
 MLVIf 13 pertinentg T 15 libera quae est mater FL 
 caelis] saeculis FL 16 nobis quaerentibus FL 17 filiis <p 18 ueritatis] 
 ciuitatis FL 19 est inuentum TVftbd ęşţ inuentum F eius 
 est 0 20 est om. 0 filius est Mbd 21 suscipiens o 22 ez. 
 cipit TV illa Fo1 ex om. T ore eius V βφγ 23 processit T 
 hi filii 0 et superne V 

 33* 
 
 
 ciuitatis aeternae si quando ut hominibus obrepit qualecumque 
 mendacium, poscunt humiliter ueniam, non inde quaerunt 
 insuper gloriam. 
 Sed dicet aliquis: ergone obstetrices illae atque 
 Raab melius fecissent, si nullam misericordiam praestitissent 
 nolendo mentiri? immo uero illae mulieres Hebraeae, si essent 
 tales, de qualibus quaerimus, utrum sit eis aliquando mentiendum, 
 nec aliquid falsi dicerent et foeda ministeria de 
 paruulis occidendis liberrime recusarent. sed, inquies, ipsae 
 morerentur. at uide, quid sequatur. morerentur enim caelestis 
 habitationis incomparabiliter ampliore mercede, quam domus 
 illae quas sibi fecerunt in terra esse potuerunt; morerentur 
 futurae in aeterna felicitate, mortem perpessae pro innocentissima 
 ueritate. quid illa in Iericho? numquid hoc posset? 
 nonne si quaerentes ciues mentiendo non falleret, uerum 
 dicendo latentes hospites proderet? an posset interrogantibus 
 dicere: scio ubi sint, sed deum timeo, non eos prodo? posset 
 hoc quidem dicere, si iam esset uera Israhelitis, in qua 
 dolus non esset: quod futura erat per misericordiam dei 
 transiens ad ciuitatem dei. uerum illi hoc audito, inquies, illam 
 perimerent, domum scrutarentur. sed numquid consequens 
 erat, ut illos etiam quos diligenter occultauerat inuenirent? 
 prospexerat enim cautissima mulier et ibi eos posuerat, ubi 
 latere potuissent, etiamsi ei mentienti creditum non fuisset. 
 ita et illa, si tamen a suis ciuibus esset occisa pro

 18 cf. Ioh. 1, 48 

 1 aeternae om . y 3 gloriam] ieraaalS suynll V 4 ergo p 5 rahab 0 
 6 nolentes FL haebreae T hebreae !f eesen Bl 7 de ovt. V 
 quales Y 8 neç ip falli p et om. cp 9 occidendis OIJI. V 
 ipse O-f 10 moreremur 0 morirentur F1 et VftRTFLyW uides 
 BMFL-fyW si enim morerentnr V morerentur (8. o add . e) T 
 11 habitationes V quandomus 01 14 hierico RLFOMW ierico a 
 16 menciendo T 16 ospites T 17 sunt TFLVfaPbd 18 uere T 
 israhelita V israhelites cp 21 nunquid L 22 inueniret p 23 prosperat 
 cp et om. M 25 si pro misericordiae opere a suis ciuibus 
 fuisset (t 8. Z. m . 2) occisa 0 opere misericordiae p misericordi 
 MFLfyW misericordia V 
 
 
 misericordiae opere, uitam istam faeneam pretiosa in conspectu 
 domini morte finisset, et erga illos eius beneficium inane 
 non fuisset. sed, inquies, quid? si et ad illum locum, ubi 
 eos occultauerat, hi, a quibus quaerebantur, perscrutando 
 omnia peruenissent? isto modo dici potest: quid? si mulieri 
 uilissimae atque turpissimae non solum mentienti, uerum 
 etiam peieranti credere noluissent? nempe etiam sic consecutura 
 fuerant, quae timendo mentita est. et ubi ponimus uoluntatem 
 ac potestatem dei? an forte non poterat et illam nec 
 ciuibus suis mentientem nec homines dei prodentem et illos 
 suos ab omni pernicie custodire? a quo enim et post mulieris 
 mendacium custoditi sunt, ab eo potuerunt, etsi illa mentita 
 non esset, utique custodiri. nisi forte obliti sumus hoc fuisse 
 in Sodomis factum, ubi masculi in masculos nefanda libidine 
 accensi nec ostium domus, in qua erant quos quaerebant, 
 inuenire potuerunt, quando uir iustus in causa omnino simillima 
 pro suis hospitibus mentiri noluit, quos esse angelos 
 nesciebat et uim morte peiorem ne paterentur timebat. et 
 certe poterat talia respondere quaerentibus, qualia in Iericho 
 mulier illa respondit. nam prorsus similiter et illi interrogando 
 quaesierunt. sed homo iustus noluit pro corporibus hospitum 
 animam suam suo mendacio maculari, pro quibus uoluit

 1 cf. Ps. 115, 6 (15) 22 cf. Gen. 19, 5 sqq. 

 1 opere om. V faeneam] foeniam T femineam V feneam L finien- 
 dam$bd erasum in y 2 finissent 0 et-fuisset om. o 3 inquies] 
 dices 0 ad om. 0 4 hii T ii bd perscrutantur p 5 mulieris 3 
 6 uilissimae atque turpissimae] uiri isti V menciendi T 7 perieranti 
 0 siconsecutura M sicut secutura LF1 si consequuti V 9 hac T 
 et V potestatem] nolnntatem T poterant V illa T 10 suis 
 om. V 11 ab om . F1 omni] homini T om . F1 pernici.e T 
 mulieres cpt 13 fuisse om . 9 15 in qua erant] inquirentes V 
 quam V 17 ospitibus cpt noluit s. Z. m. 2 y angelos esse V 
 18 nim] ne in F mortS It peiore V necarentur F timebant 
 0 19 talia (t m. 2 s. I.) 0 quaerentibus om. W hiericho 
 RTO hierico M ierico <p 20 prorsus similiter] pro suis hospitibus V 
 21 corribus V 22 suam] sari p 
 
 
 corpora filiarum alienae libidinis iniquitate uim perpeti. faciat 
 ergo homo etiam pro temporali hominum salute quod potest: 
 cum autem ad hunc articulum uentum fuerit, ut tali saluti 
 consulere nisi peccando non possit, iam se existimet non 
 habere quid faciat, quando id reliquum esse perspexerit quod 
 non recte faciat. proinde Raab in Iericho, quia peregrinos 
 homines dei suscepit hospitio, quia in eorum susceptione 
 periclitata est, quia in eorum deum credidit, quia diligenter 
 eos ubi potuit occultauit, quia per aliam uiam remeandi consilium 
 fidelissimum dedit, etiam supernae Hierusalem ciuibus 
 imitanda laudetur. quod autem mentita est, etiamsi aliquid 
 ibi propheticum intellegenter exponitur, non tamen imitandum 
 sapienter proponitur, quamuis deus illa bona memorabiliter 
 honorauerit, hoc malum clementer ignouerit. 
 Quae cum ita sint, quoniam nimis longum est omnia 
 pertractare, quae in illa Libra Dictinii sunt posita uelut imitanda 
 exempla mentiendi, ad hanc regulam mihi uidentur non 
 solum ista, uerum etiam si qua sunt talia redigenda, ut aut 
 quod creditur, ostendatur non esse mendacium — siue ubi 
 tacetur uerum nec dicitur falsum; siue ubi significatio uerax 
 aliud ex alio uult intellegi, quod genus figuratorum uel dictorum 
 uel factorum abundat in propheticis litteris — aut quae 
 conuincuntur esse mendacia, non esse imitanda monstrentur

 1 iniquitatem cp.W et uim V uim] uiri p 2 etiam hoc F 
 potest (te s. I.) V 3 huc 22?1 uentum] rtitQ 01 ujtali (a. i add . 
 t) cp salute T 4 consuli V posit R 5 quit T quod LFT 
 facit RM relicum RMTO prospexerit V 6 rahab OY raab 
 meretrii y hiericho RTO hierico Mcp 7 hospicio T 8 pereclitata 
 M eorum aduentu FL 10 fldeliasimum om. FL superna T 
 hyeruealem cp ierusalem FLVfrbd 11 autem] hoc W 12 prophaeticum 
 <p intellegendfl W imponitur V ponitur W non—proponitur 
 om . (p 13 proonitur V ponitur T 14 ignorauerit RO\'r1 W 
 15 sunt T longum est nimis V nimis om. T 16 dictynii T 
 dyptini 0 dictimi V dictyjnii 9 18 etiam alia si y alia V 19 esse 
 creditur TFLOVftybd 20 nec (c 8. 1.) <p 21 alitit V 22 habundat 
 TV aut quae] atque β 
 
 
 et si qua nobis ut alia peccata subrepserint, non eis tribuendam 
 iustitiam, sed ueniam postulandam. hoc quidem mihi 
 uidetur; et ad istam sententiam me superius disputata conpellunt.