Multa mihi legenda misisti, Consenti frater carissime, multa mihi legenda misisti. quibus rescripta dum praeparo et aliis atque aliis magis urgentibus occupationibus distrahor, emensus est annus atque in eas me detrusit angustias, ut quomodocumque rescriberem, ne arridente iam tempore nauigandi perlatorem remeare cupientem diutius detinerem. itaque omnibus, quae mihi Leonas dei famulus abs te adtulit, et mox ut ea sumpsi et postea cum haec dictare iam uellem euolutis atque perlectis et quanta potui consideratione perpensis ualde sum tuo delectatus eloquio et sanctarum memoria scripturarum ingeniique sollertia et dolore, quo neglegentes catholicos mordes, et 2 Sci Augustini contra mendacium liber 1 fol . 96h R Item liber beati Augustini aduersus Consentium contra mendacium fol. 43 T Contra mendacium fol. 95* M Titulo uacuum spatium rel. in qp Contra Consentium fol. 51* Ch Codex 0 ab initio mutilus Incipit contra mendacium ad Consentiam fol. 124- P Incipit liber sci Augustini ad Consentium contra mendacium fol. 70b P Incipit liber aci Augustini contra mendacium ad Consentium fol. 67 L Aurelii Augustini doctoris contra mendatium liber incipit ad Consentium fol . 254 p Augustinus de mendacio ad Consentium fol. 43b V Incipit eiusdem ad Consentiam contra mendatium fol . 13h 1 3 multis ChFL micbi LfC karissime BC 4 multa-misisti om. TChFLPVcpy rescripta dum] rescriptum V 5 atquae cp magis om. V urgnentibus Ofepy surgentibus FLW distraho. remensns CR 6 atque emensus V est om. V atque om. V eas- Ch detrusit me y construsit Ji LP construxit RTCh 8 latorem VW detinere MRC 10 sum.si T post y cum] qa4 V haec] ea R euolutis (i ex a) T 11 potu V sum tuo] sumptuoso V stip tuo cp 12 dilectatus TCh de.lectatus cp delectatus eum V 13 dolore uel liuore V neclegentes y zelo, quo aduersus etiam latentes haereticos frendes. sed non mihi persuadetur eos de latebris suis nostris esse mendaciis eruendos. ut quid enim eos tanta cura uestigare atque indagare conamur, nisi ut captos in apertumque productos aut etiam ipsos ueritatem doceamus aut certe ueritate conuictos nocere aliis non sinamus? ad hoc ergo, ut eorum mendacium deleatur siue caueatur, dei autem ueritas augeatur. quomodo igitur mendacio mendacia recte potero persequi? an et latrocinio latrocinia et sacrilegio sacrilegia et adulterio sunt adulteria persequenda? si autem ueritas dei in meo mendacio abundabit, numquidnam et nos dicturi sumus: faciamus mala, ut ueniant bona? quod uides quemadmodum detestetur apostolus. quid est enim aliud \'mentiamur, ut haereticos mendaces ad ueritatem adducamus\', nisi : faciamus mala. ut ueniant bona? an aliquando bonum est mendacium uel aliquando mendacium non est malum? cur ergo scriptum est: odisti, domine, omnes, qui operantur iniquitatem; perdes omnes qui loquuntur mendacium? non enim aliquos excepit aut indefinite dixit (perdes loquentes mendacium\', ut quosdam, non omnes intellegi sineret, sed uniuersalem sententiam protulit dicens: perdes omnes qui 10 Rom. 8, 7. 8 17 Ps. 5, 6. 7 1 quod p etiam om. V frendea. led] frendisset TCh1 2 eoa om. V eruendos mendaciis f mendatiia BlP* mendatiia se p 3 seruandos TCh tanta cura eos FL inuestigare (in 8. I) RxFL V atquae 11 aмque Ch 4 ut nisi Y captus TCh productus Ch 5 conuictus Ch conuinctos C 6 aliis] illis P ad] ob T1 ab PCĂ . at R ergo om. W 7 autem om. Y igitur om . 7 8 mendatia mendatio 7 mendatio (semper fere t) Rn mendacium V mendacia om. V rectg R persequi (i 8. ras.) Ch 9 sacrilegia om. s1 adulteria sunt p adulteria om. V 11 et habundabit TCh habnndabit iZYr habundauit B3 habundauerit V numquidnam et] numquin nanet Ch numquidnfin T numquid Y 12 queinammodum cp quomodo L detestatur V 13 apostulus M 15 uel aliquando mendacium om. » 16 quur TC 17 domino om. FL 18 perdes (des 8. I. nt. ree.) Ch locuntnr (semper fere c) !{\'RTYx( mendatium (semper fere t) P 19 indifinite T indefinite (init . in s. 1.) R 20 siniret Ch 21 dicens om. FL loquuntur mendacium. an quia non dictum est: perdes omnes qui loquuntur omne mendacium uel qui loquuntur quodcumque mendacium, ideo putandum est locum alicui relaxatum esse mendacio? ut scilicet sit aliquod mendacium, quod qui loquuntur non eos deus perdat, sed eos omnes perdat, qui loquuntur iniustum mendacium, non quodcumque mendacium, quia inuenitur et iustum, quod utique laudis debet esse, non criminis? Nonne cernis, quantum adiuuet haec disputatio eos ipsos, quos pro magna uenatione mendaciis nostris capere molimur? Priscillianistarum est enim, sicut ipse monstrasti, ista sententia: cui comprobandae adhibent testimonia de scripturis exhortantes suos ad mentiendum tamquam exemplis patriarcharum, prophetarum, apostolorum, angelorum, non dubitantes addere etiam ipsum dominum Christum nec se aliter arbitrantes ueracem suam ostendere falsitatem, nisi ueritatem dicant esse mendacem. redarguenda sunt ista, non imitanda; nec in eo malo debemus Priscillianistarum esse participes, in quo ceteris haereticis conuincuntur esse peiores. ipsi enim soli uel certe maxime ipsi reperiuntur ad occultandam suam quam putant ueritatem dogmatizare mendacium atque hoc tam magnum malum ideo iustum existimare, quia 1 an quia] in qua V 2 omne-loquuntur om. V omne] iniustum FL quocumque TCh quodcunque L quodcumquae o 3 ideoque V esse relaxatum 7 4 scilicet sit] licet sit (in mg. m. 2) V 5 loquntur T perdat om. FL 6 non] si p1 non-mendacium om. W quodcunque (n semper) L 7 iniustum ilfCTP?1 debet ex habet Ch non] in T 9 cernitis tp 10 uen?ratione y 11 molimor Ch priscilianistarura OkTlcp priscillanistarum p1 12 ista] ipsa FL conprobandae 9 probande V probandae T cllprobandae P testimonium FL 18 eiortantes TJrpp exhortantes (t s. I) R om. V ad mentiendum suos V 15 etiam addere V dum ipsum dum xpm C 16 alter Ch autem β 18 imitenda Chl esse priscillianistarum V priscianistarum 91 priscilianistarum Oh\'f\'2T 19 nonuincuntur cpt 20 enim s. l. Ch ipsi maxime certe V repperiuntur T 21 dogmatizarem M dogmanizare T 22 estimere V , dicunt in corde retinendum esse, quod uerum est, ore autem ad alienos proferre falsum nullum esse peccatum et hoc esse scriptum: qui loquitur ueritatem in corde suo; tamquam hoc satis sit ad iustitiam, etiamsi loquatur quisque in ore mendacium, quando non proximus, sed alienus hoc audit. propterea etiam putant apostolum Paulum, cum dixisset: deponentes mendacium loquimini ueritatem, statim addidisse: unusquisque cum proximo suo, quia sumus inuicem membra, ut uidelicet cum eis, qui nobis in societate ueritatis proximi non sunt neque, ut ita dicam, commembres nostri sunt, loqui liceat oporteatque mendacium. Quae sententia sanctos martyres exhonorat, immo uero aufert sancta omnino martyria. iustius enim sapientiusque facerent secundum istos, si persecutoribus suis non se confiterentur esse christianos nec eos sua confessione facerent homicidas, sed potius mentiendo et negando quod erant, et ipsi saluum haberent carnis commodum cordisque propositum et illos conceptum animo scelus inplere non sinerent. non enim proximi eorum erant in fide christiana, ut cum eis deberent loqui ueritatem in ore suo, quam loquebantur in corde suo, sed ipsius ueritatis insuper inimici. si enim Iehu, quem sibi inter ceteros ad exemplum mentiendi prudenter uidentur intueri, seruum Bahalis se esse mentitus est, ut 3 Ps. 14, 2 6 Eph. 4, 25 21 cf. IV Eeg. cap. 10 1 quo Ch orę Ch 2 falsum post esse Ch falsum esse nullum C hoc om. Ch 4 oc C etiamsi] si V 5 alienos ChT1 6 proptere* hoc cp putant etiam bd 8 addidisse (di alt. 8. I.) R quia] quoniam 7 9 menbra T 10 ueritas T1 ueritatis (tis 8. I.) Ch coomembres R 12 sentia Ch sententia. R scorfl TCh martires ChV exonorat R inhonorat V uero] omnino V 13 omnino sancta \'r 14 persequtoribus V confiteretur RM 16 omicidas Tl set C 17 ipsum V commodum carnis g comodum o propositam ChT1 18 concepto R2 concepta ChTL animo.. Ch scelos ChT1 scaelus JB 19 ut om. TCh loqui eis ueritatem deberent f 20 hore C 21 inimici ueritatis ueritatem celarent V insuper om. V lehu] ieu MChRC1 iesu TF1 eum P ille FL hieu p iheu TF2 23 uidentor] noluerunt V baalis Vbd seruos eius occideret, quanto iustius secundum istorum per uersitatem tempore persecutionis seruos daemonum se mentirentur serui Christi, ne serui daemonum seruos occiderent Christi, et sacrificarent idolis, ne interficerentur homines, si sacrificauit ille Bahali, ut interficeret homines? quid enim eis obesset secundum egregiam doctrinam mendaciloquorum, si diaboli cultum mentirentur in corpore, quando dei cultus seruabatur in corde? sed non sic intellexerunt apostolum martyres ueri, martyres sancti. uiderunt quippe tenueruntque quod dictum est: corde creditur ad iustitiam, ore confessio fit ad salutem, et: in ore eorum non est inuentum en t U III mend acium, ac sic inreprehensibiles abierunt, ubi temptari a mendacibus ulterius non cauebunt, quia mendaces amplius in suis caelestibus coetibus uel alienos uel proximos non habebunt. illum uero Iehu mendacio inpio et sacrificio sacrilego occidendos inpios et sacrilegos inquirentem non imitarentur, nec si de illo qualis fuisset eadem scriptura tacuisset. cum uero scriptum sit eum rectum cor non habuisse cum deo, quid ei profuit, quod pro nonnulla oboedientia, quam de domo Achab omnino delenda pro cupiditate suae dominationis exhibuit, aliquantam mercedem transitoriam regni 10 Eom. 10, 10 11 Apoc. 14, 5 1 iustius] plus V 2 seruus TCh se—daemonum om. MRC si TCh se mentirentur om . W mentientur Ck 3 Cbristi-daemonum om. W seruus Ch domonum Ch occiderent (nt 8. I.) R 4 hidolis V 5 baali CVbd interflcere ChT1 interficerent W 6 mendacilocorum 11T mendacium V 7 diabuli M mentirent RM corpore] ore V 8 apostoli FL martyres ueri om. RMC 10 dictum] scriptum T$>d ore autem TCK1 12 bac R 13 ualebunt ex cauebunt cp quia (i 8. I.) tp mendacibus V 14 coelestibuB T cetibus L 15 proximus Ch Iehu] ieu RMTChPf iheu ff""2FL hieu p hiesum V iesu TT1 16 sacrilegio R occidendo T impius ChT1 17 imitati sunt V 18 tacuisse Ch tacuit V abuisse Tt 19 ei 8. l. R quod cfi W nonnulla (non 8. I.) M nulla R7 20 quod T demo Ch acab ChT1 cupiditato Ch 21 dominationes V exibuit p temporalis regni 7 temporalis accepit? ad sententiam potius ueridicam martyrum defendendam te, frater, exhortor, ut sis aduersus mendaces non mendacii doctor, sed ueritatis assertor. nam diligentius. obsecro, adtende, quod dico, ut inuenias quam sit cauendum. quod zelo quidem laudabili aduersus inpios, ut possint conprehendi et corrigi uel uitari, sed tamen incautius docendum putatur. Mendaciorum genera multa sunt, quae quidem omnia uniuersaliter odisse debemus. nullum est enim mendacium, quod non sit contrarium ueritati. nam sicut lux et tenebrae, pietas et inpietas, iustitia et iniquitas, peccatum et recte factum, sanitas et inbecilitas, uita et mors, ita inter se sunt ueritas mendaciumque contraria. unde quanto amanus istam. tanto illud odisse debemus. uerumtamen sunt quaedam mendacia, quae credere nihil obsit, quamuis etiam tali mentiendi genere fallere uoluisse mentienti sit noxium, non credenti. tamquam si frater ille seruus dei Fronto in his, quae tibi indicauit — quod absit — aliqua mentiretur, sibi nocuisset profecto, non tibi, quamuis tu omnia credidisses sine tua iniquitate narranti, quoniam siue illa ita gesta sint sine non ita, non habent tamen aliquid, quod si quis crediderit ita esse gestum, etiamsi non ita sit gestum, regula ueritatis et doctrina salutis aeternae iudicetur esse culpandus. si autem hoc quisque mentiatur, quod si quis crediderit aduersus doctrinam Christi haereticus erit, tanto est nocentior mentiens, quanto 1 sentie Ch potius om. V ueraedicam TCh ueredicam P 2 defendam Ch deferendam V exortor T1 3 asertor V 4 adtende Ifl 5 laudabilia W impius Ch 7 putatur multa genera mendaciorum RMOWI 9 odisse] ostendisse V enim est V enim mendacium est β 10 ueritati contrarium V ueritatis C 11 rectum TCh 13 et mendacium V quando TCh 14 tanto ex toto m. 2 B uernntamen (n semper) L 15 nichil (semper ch) llr 16 mentiendi T 17 hiis β iis bd 18 non mentiretur V sibi om. TCh nocuisse TCh 19 tua TCh creddisses Ch 21 tamen] tale TCh ita crediderit V 22 etiamsi (si s. l.) M ut regula FL 23 interne V culpandus esse V 24 mentiatur] nuntiat V 25 hereticos Ch nocentior est 17 nOllcentior T miserior credens. uide ergo, quale sit, si aduersus doctrinam Christi mentiti fuerimus, quod quisquis crediderit interibit, ut inimicos eiusdem doctrinae capiamus, quos ad ueritatem, dum nos ab ea recedimus, adducamus, immo uero cum mendaces mentiendo capimus, mendacia peiora doceamus. aliud est enim quod dicunt, quando mentiuntur, aliud quando falluntur. nam cum haeresim suam docent, ea dicunt, in quibus falluntur; quando autem se dicunt sentire, quod non sentiunt, uel non sentire quod sentiunt, ea dicunt, in quibus mentiuntur. quod eis quisquis credit, etsi eos non inuenit, ipse non perit. a regula quippe catholica non recedit, qui haereticum catholica dogmata mendaciter profitentem catholicum credit. ac per hoc non est ei perniciosum, quia in hominis mente, de qua latente non potest iudicare, non in dei fallitur fide, quam debet insitam custodire. porro autem, quando haeresim suam docent, quisquis eis crediderit putando ueritatem, erit particeps ut erroris ita damnationis illorum. sic fit, ut, cum illi sua nefaria dogmata fabulantur, in quibus mortifero errore falluntur, tunc quisquis crediderit, pereat, nos autem quando catholica dogmata praedicamus, in quibus rectam fidem tenemus, tunc si crediderit, inueniatur quicumque perierat; quando uero, cum sint Priscillianistae, ut sua uenena non prodant, nostros se esse mentiuntur, quisquis nostrum eis credit etiam illis latentibus ipse catholicus 1 qualeg z> 3 doctrini W quod VMłp 4 adducimus V 5 docemua V 6 enim est V quo ChT1 dictum 3 mentitur RM 7 beresem TCh heresim JR-f 9 quod non sentiunt uel non sentire quod sentiunt ea dicunt sqq. MC 10 quisquis eis FL eius TCh 11 peribit V 12 catholicum dogma FL proferente P 13 hac T pernitiosum TVy 14 de om. V de qua latente non] de qualitate nemo C latent V late ne R 16 heresim TLf 17 error ista TiCh et damnationis bd dampnationis V illorum] eoram P sicj sit T 18 ut] aut (a a. I.) T in—falluntur om. TCh 19 errore mortifero Y 20 qui Chl 21 ei. cp crediderit ex dederit Ch inuenitnr FL quaecumque \'fit 22 priscilianistae M 23 non (del. assign.) f om. V nostris T 24 credit eis V credito B in illis R catholicus ipse T perseuerat; nos contra ut ad eorum perueniamus indaginem, si Priscillianistas nos esse mentimur, quia eorum tamquam nostra sumus dogmata laudaturi, quisquis ea crediderit, ant confirmabitur apud eos aut transferetur ad eos interim statim. quid autem hora superuentura pariat, utrum inde postea liberentur uera dicentibus nobis, qui decepti sunt fallentibus nobis, et utrum audire uelint docentem, quem sic experti sunt mentientem, quis nouerit certum? quia hoc esse ignoret incertum? ex quo colligitur perniciosius aut, ut mitius loquar, periculosius mentiri catholicos, ut haereticos capiant, quam mentiuntur haeretici, ut catholicos lateant, quoniam quisquis credit catholicis mentiendo temptantibus, aut efficitur aut confirmatur haereticus, quisquis autem credit haereticis mentiendo sese occultantibus, non desinit esse catholicus. quod ut fiat planius, aliqua exempli gratia proponamus et ex eis potissimum scriptis, quae mihi legenda misisti. Ecce constituamus ante oculos callidum exploratorem accedere ad eum, quem Priscillianistam esse praesenserit, et Dictinii episcopi uel cogniti uitam uel incogniti famam laudare mendaciter; est hoc tolerabilius adhuc, quia ille putatur fuisse catholicus atque ex illo errore correctus. deinde Priscillianum — hoc enim sequitur in arte mentiendi — uenerabiliter 19 Dictinii Libra 1 ad om. ChT1 ut indaginem (ut exp. m. 2) T ut indaginem Ch 2 mentitur R mentiamur LFy1 nostra TCh 3 eos V 4 apnt RT statim aut transferetur ad eos interim V interim] interitu P quit F 5 ora T 6 falsantibus V 7 uelint audire f dicentem T om. P quem- aic] qui FL 8 eese hoc TCh ignoret esse P 9 pernitiosius o 10 mentire TCh hereticos (e pro ae semper fere omnes eodd.) 11 catholicus R chatholicos T credit-autem om . \'P 13 hereticos ChT1 hereticos T mentiendos R mentiendo? φ 14 sese] esse R se V desi»nit T catholicos ChT1 15 panius Tl aliquo V aliqua (li s. l.) 9 proonamus V 16 scriptus Chl scriptQ V quem Jft misisti legenda y 17 exploratorem callidum V 18 quaem y priscilianistam M\'P 19 dictynii WRMCh dictuni V dictinii TPFLC 20 mendatiter TCh 21 errore-sequitur om. T priscilianum M 22 artem TCh commemoraturus est, hominem inpium et detestabilem et pro suis nefariis sceleribus criminibusque damnatum. in qua eius uenerabili commemoratione si forte ille, cui retia tenduntur huius modi, firmus Priscillianista non fuerat, hac eius praedicatione firmabitur. cum autem ad cetera explorantis sermo processerit et dicentis misereri se eorum, quos tantis errorum tenebris tenebrarum auctor inuoluerit, ut honorem animae suae et claritatem diuinae prosapiae non agnoscant, tum deinde Dictinii librum, cuius nomen est Libra, eo quod petractatis duodecim quaestionibus uelut unciis explicatur, tantis extulerit laudibus, ut talem Libram, qua horrendae blasphemiae continentur, multis librarum auri milibus pretiosiorem esse testetur, nempe haec astutia mentientis animam credentis interficit aut iam interfectam in eadem morte demergit ac deprimit. sed, inquies, postea liberabitur. quid? si non fiat, siue aliquo interueniente inpedimento, ne coepta conpleantur, siue obstinatione mentis haereticae rursus eadem negantis, etiamsi aliqua iam coeperat confiteri? praesertim quia, si cognouerit se ab alieno fuisse temptatum, eo ipso audacius illa, quae sentit, studebit occultare mendacio, quando id inculpate fieri multo certius didicerit etiam ipsius sui temptatoris exemplo. hoc quippe in homine, quod ueritatem tegendam 1 commemoratus FLV$hominum Ch 3 cQmemoratione Ch 4 huiua modi] qui usque modo (q et que add. m. 2) T uiusmodi Ch prescillianista T pristiliaxiista (c M) MCh 5 autem] hoc W ad] a ChT1 de C 6 processerit om. RMC misereris RP se om. RP quos] post TCh tanto P 7 actor V 8 diuinae om. P prosepiae RM prosapientia P agnoscunt ChT1 tunc TCh 9 dictynii WRTP dictuni V libraę