AUG. dixit: Ego dico peccatum non esse, si non propria uoluntate peccatur; hinc esse et praemium. quia propria uoluntate recta facimus. aut si poenam meretur, qui peccat inuitus. debet et praemium mereri, qui bene facit inuitus. quis autem. qui dubitet non deferri praemium nisi ei. qui aliquid bona uoluntate fecerit ? ex quo intellegimus et poenam inferri ei. qui uoluntate mala aliquid fecerit. sed quoniam me ad priores naturas et substantias reuocas. fides mea est omnipotentem deum, quod maxime animaduertendum est et animo figendum, omnipotentem deum iustum et bonum fecisse bona. sed ea. quae ab illo facta sunt, non possunt esse talia, qualis est ipse. qui fecit. iniustum est enim et stultum credere. ut opera paria sint artifici et condita conditori. quapropter si pia fides est, ut omnia bona deus fecerit, quibus tamen ipse est multo excellentior longeque praestantior, origo et caput mali est in. peccato, sicut apostolus dixit: radix omnium malorum 24 I Tim. 6. 10 2 sibi collocare A deo] om. APSb 4 aliqua] ab aliqua ASPb etb»trat« t> aliqua B 5 obnoxium se AS 6 nulla contr. B7 nulla existente b cum causa nulla contraria S uersaretur S 8 se om. S ob- A noxigm B 10 peccetur b pec/tur S 11 recte A 12 quis est autem qui A quis autem dubitet b 13 aliqua b boni A boni B 15 mali APb mali B prioras A 17 et b 18 omnipotentfl A dHi bontl iusttl AS 20 et] te ÅP tę B credere] oredero exidere A excedere PS excedere B ut] quod b 22 bona omnia A 23 exellentior A mali] istius mali A es tu peccato AP estnam peccatp B est peccatum b 24 dicit A radix est S omnium otn. S est cupiditas; quam quidam sequentes naufragauerunt a fide et inseruerunt se doloribus multis. si enim radicem omnium malorum quaeris, habes apostolum dicentem radicem omnium malorum esse cupiditatem. radicem radicis quaerere non possum; aut si est aliud malum, cuius radix non est cupiditas, non erit omnium malorum radix cupiditas. si autem uerum est omnium malorum radicem esse cupiditatem, frustra aliud aliquod mali genus quaerimus. tua uero natura contraria, quam inducis — quoniam iam respondi obiectis tuis, quaeso, ut et tu mihi dicere digneris — si illa natura contraria est totum malum neque peccatum potest esse nisi ex illa, poenam ipsa sola debet mereri, non anima, a qua non est peccatum. at si dicis ipsam solam mereri poenam et animam non mereri, quaero, cui data sit paenitentia, quae sit iussa paenitere. si anima iussa est paenitere, ab illa peccatum et ipsa uoluntate peccauit. nam si cogitur anima facere malum neque illa est, quod malum fecit, nonne stultum est et plenum dementiae, ut gens tenebrarum peccauerit et me paeniteat de peccatis? nonne plenum dementiae est, ut gens tenebrarum peccauerit et mihi detur indulgentia peccatorum ? qui possum dicere secundum fidem uestram: quid feci ? quid commisi ? apud te fui, integer fui, nulla labe contaminatus fui; tu me huc misisti, tu necessitatem passus es, tu cauisti regnis tuis, cum magna eis labes et uastitas inmineret. cum ergo noueris necessitatem, qua hic obpressus sum, qua respirare non potui, cui resistere non potui: quid me accusas quasi peccantem? 1 otst om. A, s. l. B 6 nou—cupiditas om. S 8 aliquid AS in 10 tuis om. A quaesoJ quęro ABPS et om. b 12 paenęų.ę B natura ipsa sola debet mereri penam non mereri animam S amereril om. S 15 si--paenitere om. b 17 quodj quę b facit AJPSb 19 num P nonne stultum est plenum A clementiae S mentiae P dementia B est om. PS 22 integer fui post cont.fui S nulla] in illa S 24 immineret et uastitas A nouis S 25 qua] • t* cui qua S oppres\'sum A 26 quare B cui-potui om. S accusat AB aut quid promittis indulgentiam peccatorum? ad hoc sine ambagibus responde. si placet, sicut tibi ego sine ambagibus respondi. FOBT. dixit: Haec nos dicimus, quod a contraria natura anima cogatur delinquere: cui non uis esse radicem nisi hoc tantum, quod in nobis malum uersatur, cum constet exceptis nostris corporibus mala in omni mundo uersari. non ista, quae in corporibus solum habemus sed quae in toto mundo uersantur et nominibus ualent bona, mala radix habet. nam dixit dignatio tua, quod haec sit radix malorum, cupiditas. quae in nostris corporibus uersatur, cum quando non est cupiditas mali ex nostris corporibus, ex principali illa contraria natura uersatur in toto mundo. apostolus etenim id nominauit radicem esse malorum cupiditatem, non unum malum, quam dixisti radicem omnium malorum. cupiditas uero non uno modo intellegitur, quam dixisti radicem omnium malorum, quasi quae in cordibus nostris solum uersetur, cum constet hoc quod in nobis uersatur malum, ex auctore malo descendere et portiunculam esse mali hanc radicem, quam tu esse dicis, ut non sit ipsa radix, sed sit portiuncula mali, eius mali. quod ubique uersatur. quam radicem et arborem malam dominus noster appellauit numquam fructus bonos adferentem, quam non plantauit pater suus, ac merito eradicari et in ignem mitti. nam quod dicis contrariae naturae peccatum debere inputari, illa natura mali est; et id esse peccatum animae, si post: commonitionem saluatoris nostri et sanam doctrinam eius a 21 cf. Matth. 15, 18; 8, 10 2 respondi S si-respondi om. S ego tibi P ego (in marg . non fn OBoibqa m. 2 add.) B 4 hoc Sb 8 sed quae om. BPSb 9 ei nominibus B radii om. APS 10 dignatio tua om . S quod] quia S 12 natura om. S 13 etenim] enim ASP id om. S nominauit id rad. b 14 non— malorum om. b uno malo AB 15 malorum] malorum cupiditatem S cupiditas-malorum om. A intellegetur B 16 radicem esse Sb 17 cordibus] corporibus S 19 mali esse A 21 mali A mali B 22 appellauerit AP appellauerit B 23 ac] hac B hanc A et S 25 id esse] ofi (?) 26 conmotionem S commonitionem (mo ex mu) B a one.b contraria et inimica sui stirpe se segregauerit anima, et purioribus se adornans anima; aliter non posse substantiae suae reddi. dictum est enim: si non uenissem et locutus eis fuissem, peccatum non haberent. nunc uero quia ueni et locutus sum et noluerunt mihi credere. ueniam de peccato non habebunt. unde paret recte esse paenitentiam datam post aduentum saluatoris et post hanc scientiam rerum, qua possit anima acsi diuino fonte lota de sordibus et uitiis tam mundi totius quam corporum, in quibus eadem anima uersatur, regno dei, unde progressa est, repraesentari. nam dictum est ab apostolo, quod prudentia carnis inimica sit deo: legi enim dei non est subiecta, nec enim potest. paret ergo his rebus, quod anima bona factione illius, quae legi dei non est subiecta, peccare uidetur, non sua sponte. namque idem sequitur, quod caro concupiscit aduersus spiritum et spiritus aduersus carnem. ut non quaecumque uultis, illa faciatis. dicit iterum: uideo aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meae et captiuum me ducentem in legem peccati et mortis. ergo miser ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius nisi gratia dei per dominum nostrum Iesum Christum, per quem mihi mundus crucifixus est et ego mundo? AUG. dixit: Agnosco et amplector testimonia diuinarum scripturarum. et fidei meae quemadmodum congruant, sicut deus donare dignabitur. paucis exponam. liberum uoluntatis arbitrium in illo homine fuisse dico, qui primus formatus est. 3 Ioh. 15, 22 11 Rom. 8, 7 15 Gal. 5, 17 17 Rom 7, 28 sqq. 22 Gal. 6, 14 . 1 sibi inimica A sui (paene er.) B eius S non se segregauit 8 6 patet APb pęnitentiam esse b penitem S 8 si om. de] et de AS 10 est (8. I.) B 12 sit] est S nec] non A . o • fttctlon* 13 patet b . bona factione] beneficio rei A beneficiorei B beneficior P beneficio S 15 id S 19 lege PS 20 liberauit AB 21 ihm xpm dnfii nostrum b 25 meae om. A 27 est om. A, s. I. B ille sic factus est, ut nihil omnino uoluntati eius resisteret. si uellet dei praecepta seruare. postquam autem libera ipse uoluntate peccauit, nos in necessitatem praecipitati sumus, qui ab eius stirpe descendimus. potest autem unusquisque nostrum mediocri consideratione inuenire uerum esse. quod dico. hodie namque in actionibus nostris antequam consuetudine aliqua inplicemur, liberum habemus arbitrium faciendi aliquid uel non faciendi. cum autem ista libertate fecerimus aliquid et facti ipsius tenuerit animam perniciosa dulcedo et uoluptas, eadem ipsa consuetudine sua sic inplicatur, ut postea uincere non possit, quod sibi ipsa peccando fabricata est. uidemus multos iurare nolle. sed quia iam consuetudinem lingua tenuit, non posse refrenare, cum ea exeant de ore ipsorum, quae non possumus dicere ad mali stirpem non pertinere. ut enim uobiscum his uerbis agam, quae utinam sicuti de ore uestro non recedunt, ita et corde intellegantur: per paracletum iuratis. si ergo uultis experiri uerum esse. quod dico, instituite non iurare, uidebitis illam consuetudinem ferri quo solet. et hoc est, quod aduersus animam pugnat. consuetudo facta cum carne. ipsa est nimirum carnis prudentia. quae quamdiu ita est, legi dei subici non potest, quamdiu prudentia carnis est; sed inluminata anima desinit illa esse carnis prudentia. sic enim dictum est prudentiam carnis non posse legi dei esse subiectam, quemadmodum si diceretur glacialem niuem calidam esse non posse. nullo pacto enim quamdiu nix est, calida esse potest. sed quemadmodum illa nix calore resoluitur et desinit nix esse, ut possit calescere, at 1 et B 2 ipsa P 6 nostris actionibus b 8 uelj et A faciendi] aliquid faciendi S ista. libertatfi A 10 sua consuetudine 6 13 refrenari PSb 14 ore] om. A stirpe A stipS P 15 non (s, l.) B om. APS 16 sicuti] sicuti (si corr. ex se) A secuti B sicut b de corde S cor (de