AUGUSTINUS dixit: Ego iam errorem puto, quam antea 
 ueritatem putabam; utrum recte aestimem, a te praesente 
 audire cupio. 
 FORTUNATUS dixit: Coepta errorem exponere. 
 
 AUGUSTINUS dixit: In primis summum errorem puto omnipotentem 
 deum, in quo una nobis spes est, ex aliqua parte 
 uiolabilem aut coinquinabilem aut corruptibilem credere. hoc 
 uestram haeresim adfirmare scio, non quidem his uerbis, quibus 
 nunc usus sum; nam et uos interrogati confitemini deum esse 
 incorruptibilem et omni modo inuiolabilem et incoinquinabilem; 
 sed cum coeperitis cetera exponere, cogimini eum corruptibilem, 
 penetrabilem et coinquinabilem confiteri. dicitis enim aliam 
 nescio quam gentem tenebrarum aduersus dei regnum rebellasse; 
 deum autem omnipotentem cum uideret, quanta labes 
 et uastitas inmineret regnis suis. nisi aliquid aduersae genti 
 obponeret et ei resisteret, misisse hanc uirtutem, de cuius

 2 INCIPIT AVGVSTINI PRESBITERI CATHOLICI (om. AS; hoc 
 opus sic incipit P) quinto sqq. fol . 10 B fol . 76 P fol . 160 S 3 sexto 
 et quinto scripsi: quinto lib. b archadio lib. b 4 Quinto om. APSb 
 a ёč cons. (in mg . uiris clarissimis consulibus) B uiro claro consule S 
 actis om. APSb habita] acta PSA habita 5 b 5 manicheorum lib. b 
 presbiterum lib . ipponensium B ypponensium PS (ypon.) 6 regionum 
 om. S sossi PS populi] ipsi S 7 Augustinus dixit] om. A dixit om. b 
 quam] qu,ê B quem PS 10 Fortunatus-Augustinus dixit] augustinus 
 dixit (del. m.1) B om. SPb 12 nobis una S 13 credere augustinns dixit 
 (del. m.l) B 14 nostram S heresem B 16 omnino Sb .18 profiteri 
 APSb 21 et regnis B aduersi A 22 mi/sisset (s er.) B 

 6* 
 
 
 commixtione cum malo et tenebrarum gente mundus sit fabricatus; 
 hinc esse. quod hic animae bonae laborant, seruiunt, 
 errant, corrumpuntur, ut necessarium haberent liberatorem. 
 qui eas ab errore purgaret et a commixtione solueret et a 
 seruitute liberaret. hoc ego nefas puto credere deum omnipotentem 
 aliquam aduersam gentem timuisse aut necessitatem 
 esse passum, ut nos in aerumnas praecipitaret. 
 FORTUNATUS dixit: Quia te medium fuisse nostrum scio. 
 id est inter Manichaeos administrasse, ista principalia sunt 
 fidei nostrae. de conuersatione hic agitur, de quibus falsis 
 criminibus pulsamur. ex te ergo praesentes audiant boni uiri. 
 utrum sint uera, super quibus criminamur et adpetimur, an 
 sint falsa. etenim ex tua doctrina et ex tua expositione et 
 ostensione poterunt uero uerius scire nostram conuersationem. 
 si a te fuerit prodita. interfuisti orationi? 
 
 AUG. dixit: Interfui. sed alia quaestio est de fide, alia 
 de moribus; ego de fide proposui. sed si illi, qui adsunt 
 malunt audire de moribus, nec ipsam quaestionem defugio. 
 FORT. dixit: Purgare me prius uolo penes conscientiam 
 uestram, penes quos polluimur, ex idonei uiri testimonio, qui 
 mihi et nunc idoneus est et in futura iusti iudicii examinatione 
 Christi, si ea, quae iactantur, uidit in nobis uel consecutus 
 est. 
 AUG. dixit: Ad aliud uocas, cum ego de fide proposuerim. 
 de moribus autem uestris plene scire possunt, qui electi uestri 
 sunt. nostis autem me non electum uestrum, sed auditorem

 4 eos ABSP 5 ego] ergo BP 6 necessitate passum A 7 erumpnas 
 BS 8 dixit om. b medium te nostrum fuisse S scio 
 (s. I.) B om. APS 10 de-agitur om. S hicj nunc A 11 prae- 
 It 
 sestes B 12 quibus] in quibus A 14 uero om. b 15 fuerint A 
 17 sed] om. APB (f,i) si om. Sb quia ds malum audire P illi 
 inquam ut dicis malum audire S sed illi ... si malunt b 18 questio 
 » 
 difugio A 19 prius me A pene A pene B 20 quos] quod AS 
 wi 
 quam Fb quod B polluęmur B ex] et S idoneo B ideo S 
 ueri S qui] fĮ. S et qui b 21 iuditii A iudicis B 
 
 
 fuisse. itaque quamuis et orationi uestrae interfuerim, ut interrogasti, 
 utrum separatim uobiscum habeatis aliquam orationem, 
 deus solus potest nosse et uos. ego tamen in oratione, in qua 
 interfui, nihil turpe fieri uidi, sed solum contra fidem animaduerti. 
 quam postea didici et probaui, quod contra solem facitis 
 orationem. praeter hoc in illa oratione uestra nihil noui comperi. 
 quisquis autem uobis obponet quaestionem aliquam de 
 moribus, electis uestris obponit. quid autem inter uos agatis, 
 qui electi estis, ego scire non possum. nam et eucharistiam 
 audiui a uobis saepe quod accipiatis; tempus autem accipiendi 
 cum me lateret, quid accipiatis unde nosse potui ? itaque serua, 
 si placet. quaestionem de moribus. ut inter electos uestros 
 discutiatis. si discuti potest. mihi fides data est a uobis, quam 
 hodie inprobo. de ipsa proposui. ad propositum meum mihi 
 respondeatur. 
 
 FORT. dixit: Et nostra professio ipsa est, quod incorruptibilis 
 sit deus, quod lucidus, quod inadibilis, intenibilis, inpassibilis 
 aeternam lucem et propriam habitet, quod nihil ex 
 sese corruptibile proferat, nec tenebras nec daemones nec 
 satanam, nec aliud aduersum in regno eius reperiri possit; 
 sui similem saluatorem direxisse; uerbum natum a constitutione 
 mundi cum mundum fabricaret, post mundi fabricam 
 inter homines uenisse, dignas sibi animas elegisse sanctae suae 
 uoluntati mandatis suis caelestibus sanctificatas, fide et ratione 
 inbutas caelestium rerum ipso ductore hinc iterum easdem

 ■ 
 1 itaqu/e (a er.) B ut] aut S interrogati B interrogationi PS 
 5 et probaui om. S 6 praeter-no om. S uestra oratione A 
 7 opponit ASb 8 opponat Ab agitis S 9 eurucastiam A eucariatiam 
 S 10 accipiatis et numquam potui scire tempus quod accipiatis 
 sqq. A 11 quod accipiat S nOlle (ap. uac. rel.) om. S 13 fides] 
 • >bl« 
 om. S 17 inadibilibps B intentibilis P inten$lib?s B intenebilis A 
 18 habitare APb habitatę B 19 se S . 20 sathaaam AP satanan B 
 alind] aliquid b quod in regno AS 21 suij sui autem bB (s. I.) 
 n« 
 22 cum—mundi om. S 28 //nisse B habitasse A 24 aanctificatos A 
 ganctificata B et] ac b ratione] natione A notione S 25 ducatore 
 A eductore S et hinc b iterum] om. AS easdem] ipsas P 
 
 
 animas ad regnum dei reuersuras esse secundum sanctam 
 ipsius pollicitationem, qui dixit: ego sum uia, ueritas et 
 ianua et: nemo potest ad patrem peruenire, nisi per 
 me. his rebus nos credimus, quia alias animae, id est alio 
 mediante non poterunt ad regnum dei reuerti, nisi ipsum reppererint, 
 ueritatem, uiam et ianuam. ipse enim dixit: qui me 
 uidit, uidit et patrem et: qui in me crediderit, mortem 
 non gustabit in aeternum, sed transitum faciet de 
 morte ad uitam et in iudicium non ueniet. his rebus 
 nos credimus et haec est ratio fidei nostrae et pro uiribus 
 animi nostri mandatis eius obtemperare unam fidem sectantes 
 huius trinitatis, patris et filii et spiritus sancti. 
 AUG. dixit: Has animas, quas de morte ad uitam per 
 Christum uenire fatemini, quae causa praecipitauit in mortem ? 
 FORT. dixit: Hinc iam dignare prosequi et contraire, si nihil 
 praeter deum. 
 AUG. dixit: Immo tu dignare respondere id, quod interrogaris, 
 has animas quae causa morti dederit. 
 FORT. dixit: Immo tu dignare dicere, utrum aliquid sit 
 praeter deum, an omnia in deo sunt.