De eo, quod scriptum est in lege: si ambulaueritis in lege et praecepta mea custodieritis, dabo pluuias tempore suo et producet terra fructus suos et arbores poma et uindemiae tuae messibus succedent et satio uindemiis: et saturabimini et sedebitis in pace in terra uestra et dormietis et non erit, qui uos terreat; 1 Ps. 118, 72 2 Ps. 18. 10 4 Prou. 3, 18 sqq. 10 Sap. 7, 7 sqq. 21 Leu. 26, 3 sqq. 2 iudicia] iustitia C iuditia PV semetipsa CVb 3 pratiosum P 6 pratiosior P 7 autem] enl b restitit V 11 uenit] inuenit P 12 regnis b regimoniis T (in marg. add . alii: cerimoniis) 13 dudPGCSVb h ad 16 ipsius CV harena P arena GIG 17 ęţ illa G* ab illa P iati] v illi V 23 producet (e corr. ex i) P fructgs P suos fractus Y 24 uintemie Y succedunt P succedent (u in e corr.) G satio] satiabi bimini P 25 uintemiis Y saturamini PG* et perdam omnem beluam ex terra uestra et persequemini inimicos uestros, et cadent ante uos in gladio; et insequentur quinque ex uobis centum et centum ex uobis persequentur decem milia et concident inimici uestri ante uos in gladio; et ueniam et benedicam uos et multiplicabo uos et disponam uos. manducabitis uetus, quod inueterauit, et proicietis uetus ante nouum. iam neminem oportet postulare a nobis, ut haec ostendamus quam congruenter illi populo deus promiserit. multa enim de hac re diximus. et cui parua sunt, nimis tardus est. sed tamen quod etiam huic loco de nouo testamento dicunt esse contrarium illud uidelicet, quod dominus ait: nolite portare aurum neque argentum neque nummos in zonis uestris, non peram in uia neque duas tunicas nequs calciamenta neque uirgam; dignus est enim operarius mercede sua, quid mirum si haec euangelistis donauerit ? numquid in hoc ministerium populus Iudaicus uocabatur? quae tamen omnia spiritaliter perscrutanda sunt, ne ipse dominus hominibus inpiis contra sua praecepta fecisse uideatur, qui etiam loculos habebat, quibus ad necessarium uictum pecunia portabatur. nisi forte dicturi sunt in zonis habere pecuniam peccatum esse. in loculis autem non esse peccatum. non autem ista iussa, sed permissa esse apostolis ex hoc intellegitur, quod apostolus Paulus manibus suis operatus uictum quaerebat non abusus ea potestate, sicut ipse loquitur, quam dominus euangelistis dedit. quod enim 12 Matth. 10, 9 sq. 21 cf. Ioh. 12, 6 26 cf. Act. 18, 3; I Cor. 4, 12; I Thess. 2, 9; II Thess. 1, 8 sq. 1 persequimini PSV persequemini (corr. ex quimini) G 3 sequentur C bo 4 persequimini V decim P 6 et multipl. uos om. C multiplica P post multo nos legitur in V et benedicam uos. 7 inueterabit F 8 iam-nobis (unc. rubric.) P 9 illiJ illa C 11 quod] quid P d huicl hoc P 12 illum P* 17 donauerat CVb nonquid V numfu quid ergo b 19 a P5 22 pecuniam (dupl. scr.) V XXV. An* sect. 6. 12 permittitur a domino, etiam non facere licet; quod autem iubetur, nisi fiat peccatum est. Addunt etiam de illo diuite, cui deus dixerat: stulte, hac nocte a te animam tuam expetam; quae autem praeparasti, cuius erunt? et dicunt non minus huic capitulo legis esse contrarium, cum in isto inanitas inrisa sit uanae laetitiae, quia incerta illa pro certis habuit, populo autem Israhel certam faciebat illam pollicitationem omnipotentia pollicentis. unde etiam apostolus Paulus ad Timotheum scribens de diuitibus saeculi huius, quos nouerat in ecclesiae membris habere suum locum, ita loquitur: diuitibus huius saeculi praecipe non superbe sapere neque sperare in incerto diuitiarum, sed in deo uiuo. qui praestat nobis omnia abundanter ad fruendum: benefaciant, diuites sint in operibus bonis, facile tribuant, communicent, thesaurizent sibi fundamentum bonum in futurum, ut a d prehendant ueram uitam. quis hic non intellegat non esse culpabile habere ista, sed amare et spem in eis ponere, ea praeferre aut etiam conferre ueritati, iustitiae, sapientiae, fidei, bonae conscientiae, caritati dei et proximi, quibus omnis anima pia diues est in secretis suis coram oculis dei ? sed ut diligatur deus, qui diligentibus se ista cuncta inuisibilia et aeterna largitur, id est se ipsum his omnibus plenum donat dilectoribus suis, ut ergo ipse diligatur, illo etiam tempore, quo carnalis anima, carnis uidelicet adfectibus inplicata, nisi terrena et temporalia desiderare non nouit, persuadendum illi 3 Luc. 12, 20 11 I Tim. 6, 17 sqq. n 1 facere non licet TCVb 4 ac S ac 02 a te (a. I.) P om. GSCVb «xpecta S 7 quia] qui TCSVb qui ige$rt$in l$.etita? incerta sqq. G* 9 etiam om. GTCSVb scribens ad timotheum TCSb 10 de om. CVb saeculi huius V 12 in om. C 14 habandanter PV abundanter (h er.) G benefatiant V 17 hic] hoc P 19 ea] et ea GTCSVb aut etiam conferre om. C ueritati (ti in ras.) P 20 caritati (e corr. in i) P omnis] omnibus TCSVb omnib' (corr. ex omnis) G 22 et inuisibilia TSb 25 qui P carnalis (in marg.) Y 26 terrena et Rcripsi: terrerent P, om. CGSTVb est, quod etiam ista dat deus homini, quia et uerum est et utilissime creditur. hoc populo Israhel factum est per illas pollicitationes, quas inperitissime miseri derident, ut etiam in ipsis infimis rebus, quoquomodo possent, deum diligere adsuescerent, quamuis plus ibi operaretur timor. quae tamen omnia dona temporalia figurae sunt donorum aeternorum et illa de inimicis uictoria praesignat uictoriam de diabolo et angelis eius. Et quod isti adiecerunt quasi contrarium ueteri testamento, quod apostolus loquitur deum non pugna et dissensione, sed pace delectari. sciant talem deum praedicari in scripturis illis, cui pacem suam nemo possit auferre, non qualem ipsi praedicant; qui timens, ne inrueret bellum religionibus suis, membra sua longe misit, ut peregrina bella tolerarent et postea liberari atque purgari uicta et inquinata non possent. in natura uero humana, quae peccato in inferiora defluxit, ita deus pace delectatur. ut non relinquat libramenta iustitiae nec pacem, quam diligit, uelit calcari a peccantibus,. sed amari a certantibus, adprehendi a uictoribus. et ea carnalibus figurata promittere spiritalibus aperta monstrare. De eo, quod scriptum est in deuteronomio: maledictus omnis, qui in ligno pependerit. licet saepe a Manichaeis ista quaestio uentilata sit, non uideo tamen. quid habeat huic sententiae contrarium, quod ex euangelio Adimantus obponen* dum putauit, ubi dominus ait: si uis perfectus esse, uende omnia quae possides et diuide pauperibus et tolle -. 11 cf. I Cor. 14. 33 21 Deut. 21, 23 25 Matth. 19, 21; 16, 24 1 est illi V deus dat GTCSVb 2 creditur (itur in ras.) P ■« Ctt* est] est G tsse CVb 3 pollitiones C 4 quoquo] quo GTCSVb 5 plus] prius CV pi' b (in mg . ai prius) ibi (ex sibi corr.) G ope- retur GTCSVb 6 aetemorum om. P 7 uictoria om. P 9 et]utP t 10 disflentione b 14 menbra C bella (in marg.) V 15 adque P et] ęt P 17 non om. b libra menta P 18 calcari (i ex e corr.) P pcccwtf peccantibus (corr. m. 2) G 19 a om. V adpręhendi P 21 deutero nomio P 22 licet—sit (unc. rubric.) P a] om. P camqa* 26 quae] puae Pl quaecumque TCVb 12* crucem tuam et sequere me. hic praeter quod crucem nominat, nihil adtendit esse contrarium ei, quod dictum est: maledictus omnis, qui in ligno pependerit. quasi uero talem crucem potest quisque tollere et sequi dominum; sed illa tollitur, cum sequimur dominum, de qua dicit apostolus: qui autem Tesu Christi sunt, carnem suam crucifixerunt cum passionibus concupiscentiis. tali enim cruce uetus homo, id est uetus uita perimitur, quam de Adam traximus, ut quod in illo fuit uoluntarium, in nobis fieret naturale. quod ostendit apostolus dicens: fuimus et nos aliquando natura filii irae sicut et ceteri. si ergo uetus uita de Adam, unde et nomine ueteris hominis uetus uita signatur, quid absurdum habet, quod in ueterem hominem maledictum prolatum est, quem dominus suspendit in ligno, quia ex ipsa successione mortalitatem gestauit de uirgine Maria mortaliter natus, habens carnem non peccatricem, sed tamen similitudinem gerentem carnis peccati, quia mori poterat et mors de peccato. unde est etiam illud: scientes quia uetus homo noster simul confixus est cruci cum illo ut euacuetur corpus peccati. non ergo dominus per linguam Moysi famuli dei, sed mors ipsa meruit maledictum quam dominus noster suscipiendo euacuauit. mors itaque illa pependit in ligno, quae per mulierem ad hominem serpentina persuasione peruenit. unde etiam serpentem ad significationem ipsius mortis Moyses in heremo exaltauit in ligno. et quoniam a mortiferis cupiditatibus per fidem sanamur crucis domini qua cruce mors ligno suspensa est, propterea qui serpentum morsibus uenenabantur, conspecto serpente, qui fixus erat atque exaltatus in ligno, continuo sanabantur. huic sacramento ipse dominus adtestatus est dicens: sicut enim Moyses 6 Gal. 5, 24 10 Ephea. 2, 3 17 cf. Rom. 8, 3 18 Rom. 6, 6 29 cf. Num. 21, 9 30 Ioh. 3, 14 13 significat b 17 carnis om. GTCSVb 18 peccato est GTCSVb etiam est TC 19 confixus (corr. ex crucifixus) P 21 dci (R. I.) P p rr 24 suasione P 28 uene, abantur S exaltauit serpentem in heremo, ita exaltari oportet filium hominis. suscipiendo autem ignominiosissimum apud homines mortis genus dominus noster Iesus Christus, hoc est mortem crucis commendauit nobis dilectionem suam, ut merito apostolus diceret accendens nos ad eius caritatem: Christus nos redemit de maledicto legis, factus pro nobis male dictum. scriptum est enim: maledictus omnis, qui pendet in ligno, ut non solum nullam mortem, sed etiam nullum mortis genus christiana libertas sicut Iudaica seruitus formidaret. De homine, quem lapidari deus iussit, quia sabbato inuentus est ligna colligere. dominus in euangelio, ubi hominis manum aridam sanauit die sabbati, diuinum opus fecit, non humanum; nec ab otio recessit qui iussit et factum est. et ideo non est simile hoc factum ligna colligenti, quod facere cum inuentus esset homo die sabbati, iussu dei lapidatus est. de seruili autem obseruatione sabbati et de uindicta temporalis mortis iam multa dicta sunt. sicut enim tempore caritatis bonitas, sic tempore timoris seueritas dei maxime commendatur. et cum adhuc non oporteret ante aduentum domini nudare populo legitimarum sacramenta figurarum, non inuitabantur illi homines significata intellegere, sed iussa cogebantur inplere; nondum enim deo inhaerebant per spiritum, sed per carnem legi seruiebant. miror autem, quod isti plangunt hominem lapidatum dei praecepto, quia contra iussum legis ligna collegit, et non plangunt arborem arefactam uerbo Christi, quae contra nullum praeceptum fecerat, cum talem animam arboris esse credant, qualem hominis. 5 Gal. 3, 13 11 cf. Num. 15. 35 13 cf. Matth. 12, 10 sqq 26 cf. Matth. 21, 1 sqq. 2 ignominissimam C 5 ad] in GTCSVb 8 pępendet (e corr. ex i m: 2) G 11 qui GTCSJô 12 dominus—sanauit (tme. rubric.) P wd 20 'uentum P 21 illi homines om. GTCSVb 24 legis P 25 lapidatum hominem Tb iussa b 26 arborem] ficulnei (in marg.) C arefaotam fieulneil b