Et opera magna erant ei super terram: quia operabatur de ipsis operibus. faciebant conuiuium cotidie: donec eorum numerus inpleretur; signum est caritatis. et offerebat pro eis uictimas secundum numerum eorum: intellegendum alias esse peculiares confessiones quasi singulas uictimas, aliud nero sacrificium pro omnium et pro omnibus peccatis, quod significat dominum. ne forte peccauerint filii mei et maledixerint deo in cordibus suis. bene additum: ne forte, quia in corde eos maledixisse suspicabatur. et ecce uenerunt angeli dei, ut starent coram deo: adfectio animae ad ueritatem non potuit aliter narrari, nisi temporaliter et localiter quodam modo diceretur. et uenit equidem diabolus cum eis: utrum quia non potuit nisi per eos audire dictum est: cum eis? et dixit dominus diabolo: unde ades? collatio praeteritae actionis cum eo unde permittitur aliquid deinceps agere responsio ad interrogationem est; ipsa uero interrogatio uis diuina, in qua non permittitur agere quod libet — in cogitationibus enim inpii interrogatio erit — ad 4 Iob 1, 3 5 Iob 1, 4 7 Iob 1, 5 11 Iob 1, 5 13 Iob 1, 6 16 lob 1, 6 18 lob 1, 7 21 Sap. 1, 9 2 Liber annotationum in iob beati augustini epi feliciter incipit fol. 66 G Incipit liber sci augustini epi annotationum in iob fol. 24 T Incipit liber annotationum in iob fol. 143 P Incipit liber augustini annotationum in iob fol. 8 C 8 eorum numerum bd 9 confessiones otu. C 10 dominum] ante dominum P dicens d 11 benedixerint S 12 additur. TCbd 14 dei otn. Hier adsisterent S deo] domino Hier 16equidem] etiam S 21 diuina] diuina est TCbd manifestandum eum nobis. sed mitte manum tuam et tange omnia quae habet: da potestatem. nisi in faciem tuam benedixerit tibi: pendens locutio, id est: si non tibi in faciem benedicit tactis rebus suis, quasi subaudiretur: quid iubes? et discessit diabolus a facie domini: a consultatione ad actionem. et uenerunt hostes et ceperunt eos. secundum illud: qui nunc operatur in filiis diffidentiae, etiam istos excitauit. notandum autem quomodo in hominibus habuerit potestatem et in elementis, sed tamen datam a deo. nudus exii de utero matris meae: notandum quam consolatoria loquatur, quamuis secundum consuetudinem luctum fecerit. Ecce trado illum tibi: tantum animam eius custodi: ne uitam eripere posse praesumeret. et tulit sibi testam, ut raderet saniem: per passionem domini significat radi peccata confitentium. Et nox in qua dixerunt: conceptus est homo: aliquae superiores potestates, quae hoc scire potuerunt. nox illa sint tenebrae: ne patiatur iam quae passus est, hoc est sint tenebrae, id est: sit obliuioni. neque requirat eam dominus desuper: non reparetur per inmortalitatem, id est: pereat mortalitas. nec ueniat in eam lumen: lumen memoriae. sed excipiant illam tenebrae et umbra mortis: uita ista quae umbra est futurae poenae, ut sit sensus: iustus qui lumen est non eam uideat, sed tenebrae, hoc est: peccatores et carnales tribulationes de uita 1 Iob 1, 11 5 Iob 1, 12 6 Iob 1, 15 7 Ephes. 2, 2 10 Iob 1, 21 13 lob 2, 6 14 lob 2, 8 17 lob 3, 3 18 lob 3. 4 20 lob 3, 4 22 lob 3, 4 23 lob 3. 5 2 facio Hier 3 sua 8 om. G 4 benedicet Td 6 receperunt C 7 eas Hier filios GP 11 consolatorie TPCbd 13 ipsius S illius G 17 dixerunt] dictum est Hitt 18 aliquas GP potuerint b nox] dies b 19 sit Hier quae om. G hoc est] nox illa d 20 nec Hier 21 dominus eam Hier repararetur C 22 ne P inueniat Hier in om. Hier ea GP 23 lumen om. C decipiant S illum G eam Hier 24 quae] quia GPC 25 uideat] indicat G ista. et conturbent eam quasi amaritudines diei: praecepta bonae uitae uel dies iudicii, quibus perturbantur carnales. e t no em illam accipiant tenebrae perpetuae. non sit in diebus anni: iustis spiritalibus qui sole fruuntur et maiores sunt. sed nox illa sit dolor: quia dolorem facit diligentibus se. neque numeretur in diebus mensium: iusti in ecclesia propter lunam tamquam minorem, ad quos dicitur: et ego, fratres, non potui uobis loqui quasi spiritalibus, ut ipse Paulus sit de diebus anni. sed maledicat illam maledicens diei illi: dominus, qui maledicet amantes carnalia. tenebrescant sidera noctis illius: eminentes in peccatis. permaneat et in lucem non ueniat: quia non conuertentur, dicit per prophetiam. quia non conclusit portas uentris matris meae: ciuitatem terrenam, quam significat Babylon; concluderentur enim portae, si non laudaretur peccator in desideriis animae suae. quare enim in uentre non obii? antequam eminerem tibi per aliquam actionem; conceptus enim ad spem pertinet. ex utero exii et non protinus perii? huius ergo figura intellegenda est in his uerbis, qui in talibus concupiscentiis fuerat inueteratus. et ut quid constiterunt mihi genua? ut ibi confirmarer. quare ubera s u xi? doctrinae nutrientes ad nequitiam. nunc uti-que dormiens quiescerem: moriendo huic mundo. cum regibus honoratis terrae: in ecclesia. qui gloriabantur in gladiis. unde est: et gladium spiritus, quod est uerbum dei. aut cum principibus, quibus 3 lob 3, 6 5 lob 3, 7 6 lob 3, 6 8 I Cor. 3, 1 10 lob 3. 8 11 lub 3, 9 14 Iob 3, 10 16 Ps. 9, 24 (3) 17 lob 3, 11 21 lob S, 12 23 Iob 3, 13 24 Iob 3, 14 26 Ephes. 6, 17 27 lob 3, 15 3 suscipiant SHier 10 illi SHier maledicent S illi diei Cbd illi inclus. Hter 11 maledicit b 12 ra noctis om. S 14 prophetam b nentrisj neneris G uentris mee C 15 meae om. C 17 suae] meae P in om. d uentrem GP 18 tibi] ibi T 19 exiens Hier 23 utrique G itaque C 25 gloriabuntur S 27 multum om. Hier multum fuit aurum: sapientia. qui compleuerunt domos suas argento: eloquio domini. aut tamquam abortiuum prolapsum de uulua matris: ut numquam emineret. aut tamquam infantes qui non uiderunt lucem: ad nobilitatem aliquam non peruenerunt. ibi inpii deposuerunt furorem suum: in morte ab hoc mundo. ibi requieuerunt fatigati corpore: aut fatigati corpore, non animo, aut finem corporalium consecuti. non audierunt uocem exactoris: iudex tradet te exactori inde est; hoc est: donata illis esse peccata; de inpiis quippe dicebat. pusillus et magnus ibi est: de uno dictum puto bene intellegi secundum illud, quod qui se humiliat, exaltabitur. et seruus non metuens dominum suum; siue secundum illud: uis non timere potestatem? bonum fac, siue secundum illud: consummata dilectio foras mittit timorem. ut quid enim datur eis qui in amaritudine sunt lux? peccatorum honor. et uita animabus quae sunt in doloribus? in dolorum materia, hoc est: in peccatis. quae desiderant mortem et non contingit illis: adeptionem fructus peccati. mors uiro requies, cuius uita abscondita est: uel quia coram deo uel quia paucis nota. de ea uero iam morte accipiendum, per quam morimur mundo; in illa enim non est requies. conclusit enim deus aduersus eum: non eum dando in desideria cordis sui. ante escas quippe meas gemitus adest: ante gaudium ciborum dei tribulationes praecedere. et fleo coartatus timore: uidens quia euitare 2 Iob 3, 16 5 Iob 3, 17 8 Iob 3. 18 9 Luc. 12, 58 11 Iob 3, 19 12 Luc. 14, 11 14 Rom. 13, 3 15 I Ioh. 4, 18 16 Iob 3, 20 19 Iob 3, 21 21 Iob 3, 23 24 Iob 3, 23 25 Iob 3, 24 17 Iob 3, 24 3 prolapsu S matris] matri suae S 4 aut om. S 8 fin. nec Hier 10 est post hoc om. C 11 ubi S 13 metoens] tiinens THier 14 uis— illud om . C 18 in animabus b 19 quae] qui b 21 uiro] uero S uita] uia SHier 22 ianronj. Cb 24 conclasus C non eum] non enim G 26 adest ad dominum Hier non possum quae timui. timor enim quem uerebar uenit mihi: aduersa quae de misericordia dei ad correptionem fiunt. neque in pace neque in silentio neque in requie: falsa enim fuerunt, propter quae timebat. uenit enim mihi ira: uindicta, secundum quam iustus uix saluus fit. Verba Eliphaz. pondus autem uerborum tuorum quis sustinebit? hic ergo dicit se cogi ad loquendum, quia non sustinet dicta eius. nonne timor tuus stultus est? paratus enim ad haec esse debueras, si aliis ueraciter suadebas. nec talia bene timuisti, cum diceres: timor enim quem uerebar uenit mihi. et spes tua et simplicitas uitae tuae: quasi stultitia, qua ista bona putantur. fremitus leonis et uox leaenae: ipse diabolus et superbiae ciuitas, quae saepe etiam bestiae more a prophetis ponitur. et gaudium draconum extinctum est: superborum et insidiosorum. myrmicoleon perit eo quod non haberet escam: quia in nouissimo non erunt, quos inducens comedat; separabuntur enim pii ab inpiis. hic autem errat, quod ea quae de diabolo audierat prophetata de Iob intellegebat. myrmicoleon uero accipiendus est uel quia utrumque in eo est, cum et rapit et occulte persequitur frumenta, quae sublato oculo facit non germinare, uel quia auaris et in terra thesaurizantibus dominatur, uel quia iustos persequitur quasi formicas praeparantes sibi escas aestate ad hiemem, quibus non pascetur, cum boni ab inpiis fuerint separati. et catuli leonum diuisi sunt ab inuicem: conspiratio 1 Iob 3, 25 3 Iob 3, 26 4 Iob 3, 26 5 cf. I Petr. 4, 18 7 Iob 4, 2 9 Iob 4, 6 12 Iob 3, 25 Iob 4, 6 14 Iob 4, 10 16 Iob 4, 10 17 Iob 4, 11 26 Iob 4, 11 1 timor enim] timorem GTP enim om. Cb 3 pace] pace fui SHier reqaiem S 4 ueni C enim] autem S om. C 7 eliphat GP eli- phatz C 10 hoc TCP 11 diceret CP 13 uitae] uiae S qua] quia Tb 17 periit d 18 habeat G habet C 20 erat C de post quae om. C 22 prosequitur b 23 subleuato G non facit GCP 26 pascentur Cb inpiis] sunt impiis sunt C fuerint-sunt om. C XXVIII Ang. lect. III pars S 33 principum ciuitatis illius dissipata est, qui nati sunt de illa societatis ciuitate et diabolo uel quia se inuicem uastauerunt. inde est: exsurget gens contra gentem. nihil horum tibi accidisset: uel illa damna et orbitas et plaga uulneris; uel te non penetraret dolor animi, quia et te consolareris, si aliis ex corde dixisses: numquid non capit auris mea magnifica ab eo? quia ista quae dicit ex reuelatione se dicit dicere. et spiritus in faciem mihi occurrit: quasi flatum sensisse uult intellegi; nam negat in consequentibus fuisse figuram. reminiscendum ita etiam spiritum in apostolos descendisse. quid enim? numquid homo coram domino mundus erit? aut haec audisse se dicit aut dicit ideo se horruisse, quia nemo mundus coram domino. aut ideo sic uidisse, quia nemo coram deo ita mundus est. ut deum sicut est uideat. modo mundum secundum perfectionem accipiendum, ut quod superius negat mundum hominem perire, secundum quendam modum intellegamus. si contra seruos suos non credit. quod euenit cum diceret Elias: domine, prophetas tuos occiderunt, et dicit illi: reliqui mihi septem milia uirorum. non enim inde septem milia uirorum iam munda erant. nam angeli dicti sunt et prophetae. et aduersus angelos suos prauum quid reperit: uel quod aduersus eos dicitur uel quod ipsi dicunt. hoc tamen potest etiam de ueris angelis accipi. habitantes autem domos luteas: quorum conuersatio non est in caelis. percussit illos tamquam tinea. aut 3 Marc. 13, 8 Iob 4, 12 6 Iob 4, 12 8 Iob 4, 15 11 Iob 4, 17 17 Iob 4, 18 19 III Beg. 19, 14. 18 22 Iob 4, 18 25 Iob 4, 19 cf. Phil. 3, 20 26 Iob 4, 19 2 ciuitate societatis C 3 contra] supra T supra uel contra Cb 4 accedisset S damna et] damnet G orbitas] torpedinis b 6 capiet S 7 ab eo magnifica Cbd 10 sps G 11 apostolis G 12 hoc C 14 aui-est vm. TPb ideo-ut om. C 15 sicut] ut GCTbd mundum] raundus Pbd 16 accipit nlns bd 17 contra] continuo G qua C 18 cum diceret om. G 21 munda iam C 22 et alt. om. GP pra- -uumj primum G 25 habitant G antem] etiam Cb loteas S 26 percussisti S tinea] in eam S aliqua corruptio percussit eos tamquam tinea aut deus percussit eos: uel hac tinea uel sicut percutit tinea, hoc est: latenter intrinsecus corruptione ab eis ipsis exorta per concupiscentias carnales, hoc est habitatione in domibus luteis. et a mane usque ad uesperam ultra non sunt: aut ultra saeculum hoc non sunt aut a prosperis rebus usque ad tribulationem; poenam enim consecuti sunt. et quod non possent sibi ipsis subuenire, perierunt: cum in se habent spem. interierunt, quia non habebant sapientiam: non in se sperandi. Inuoca autem, si quis tibi respondeat: illis enim respondetur, qui mundi sunt coram deo. etenim stultum perimit ira: indignatio, qua quisque angitur, tamquam inique sibi aliquid acciderit, dum non cogitat usque adeo se inmundum esse coram deo, ut inuocanti non angeli respondere aut se demonstrare dignati sint. qui enim hoc non cogitat, stultus est et ira inrationabili interimitur. aut idcirco angelos non audire, non uidere potest stultus, quia ira interemptus est et a zelo occisus. errantem autem occidit zelus: ad imitandum peccatores. ego autem uidi stultos radicem mittentes: stultos nunc inpios accipiendum, ut e contrario sapientia hominis pietas sit, sicut in consequentibus dicitur. et conterantur super ianuas infirmorum: humilium, cum recepti in cubiculum fuerint a sponso et stulti foris remanserint. quae enim illi congregauerunt, iusti comedent: et de Iudaeis potest intellegi 5 lob 4, 20 7 Iob 4, 20 9 Iob 4, 21 11 Iob 5, 1 12 Iob 5, 2 19 lob 5, 2 20 lob 5, 3 23 lob 5, 4 24 cf. Matth. 25, 10 25 Iob 5, b 1 eos percussit TCbd 2 tinea percutit P 3 eis om. C 5 a om. S uesperem S 6 Baeculum] secundum GCb 7 et] eo SPd 8 possint S ipsi S 9 habebunt S 10 non om. b sperando b 13 interimit SHier angitur om. G agitur C 15 ut] non G 16 sint] sunt C 18 iccirco (sic semper) GTP 19 autem om. S 20 stultus S 23 conterentur b super] ante SHier 24 cum orn. b fuerint in cubiculum bd fuerint om. GCP et om. G 25 illi om. GP 33* congregantibus prophetias, quas gentiles potius comederunt, et de his qui facientes comedunt quae alii praecipiunt et non faciunt. ipsi uero de malis non liberabuntur: quamuis praedicent non esse facienda. exhauriatur fortitudo eorum: qua superbiunt aduersus infirmos; exhauriatur autem, ut iam incipiat laborare. non enim prodiet de terra labor: id est de creatura non conquerantur sed de se. sed homo in labore nascitur: secundum id dictum est "nascitur" secundum quod in laboriosam uitam ex quieta quisque conuertitur. pulli autem uulturis altissime uolitant: uultur bene intellegitur dominus, quia altitudine prophetiae uidit mortalitatem nostram, qua descendens pasceretur, conuertens nos in corpus suum. "pulli" ergo "uulturis" ut filii sponsi dicti sunt, altissime autem uolitantes conuersationem in caelis habentes, ut a labore liberentur in quo homo nascitur. secuti sunt quippe uocem dicentis: uenite ad me omnes qui laboratis. possunt et "pulli uulturis" in malo intellegi aeriae potestates, quae mortibus, hoc est peccatis, pascuntur. quoniam huius modi praeuaricatores angeli non sunt perducti ad humilitatem mortalitatis multum laboriosam, in qua homo nascitur, ualde illi superbiunt, hoc est altissime uolitant. qui dat pluuiam super faciem terrae: tamquam confitentibus faciat misericordiam. ut non faciat manus eorum ueritatem: non faciant quod promittunt inhiantes dominari infirmis. in die occurrent illis tenebrae: ut Iudaeis qui dominum non cognouerunt quid esset. aut tamquam in nocte palpabunt in meridie: 3 lob 5, 5 4 lob 5, 5 6 lob 5, 6 7 lob 5. 7 10 lob 5, 7 14 cf. Phil. 3, 20 16 Matth. 11, 28 22 lob 5, 10 23 lob 5, 12 25 Iob. 5, 14 27 Iob 5, 14 1 gentiles congregatas b 2 non facientes P 8 id] illud C 10 uolant Hier 12 posceretur G 13 ut om. Cbd exp. T 14 uolantes GCT 15 habentes in caelis GP 20 producti C 21 quo C illi (s. 1. m. 1 inde) T 23 misericordiam—faciat om. C 24 faciant pr. Hier permittunt C 25 inhiantes] minantes Gbd occurrerent C 26 quid] quia bd 27 aut] et 8 Hier in pr. om. Hier sicut uidentes signa tamen dubitabant dicentes: propheta est, alii: seducit populum, quando nec ad lucernam uidere uoluerunt. et pereant in bello: in tentationibus. et egrediatur de manu potentis infirmus: diaboli. sit autem infirmo spes; illi enim fortes rem hic quaerunt. beatus autem uir quem arguit dominus. in hoc enim errat, quia uidetur sibi Iob, quia iniquitatibus suis haec patitur, cum ex hoc beatus sit, quia in hac uita cum arguitur, habet corrigendi possibilitatem. et in septimo non te tanget malum: sacramentum sabbati. in fame liberabit te a morte; uerbo enim alit et facit firmum ad tentationes. in proelio uero de manu ferri soluet te: de potestate uinculorum. a flagello linguae abscondet te: ne sentias contumelias, non ne patiaris. iniustos et iniquos deridebis: ut sapientia perditioni iniquorum superridebit. et ferocientes bestias non timebis: id est Iudaeos non timebis, quia gentes tibi obaudient; haec autem de domino accipienda sunt. Eliphaz hic errat, quia putat de Iob intellegenda, quae ei reuelata sunt, cum totum domino competat. quia cum lapidibus agri habebis foedus: lapides agri, quia in gentibus nulla ordinatio legis fuit, ut quasi de aedificio lapides essent. bestiae enim ferae pacatae erunt tibi: siue de Iudaeis siue de gentibus. deinde scies quod in pace erit domus tua: id est ecclesia. 1 Ioh. 7, 40. 12 3 Iob 5, 15 Iob 5, 16 6 Iob 5, 17 9 Iob 5, 19 10 lob 5, 20 11 lob 5, 20 13 Inb 5, 21 14 lob 5, 22 15 cf. Prou. 1, 26 16 Iob 5, 22 20 lob 5, 23 22 lob 5, 23 23 lob 5, 24 1 dubitant Tbd om. G 4 diaboli infinuus b sit] ai P sic b 5 infirmus S 6 arguat S 7 lob] quod lob b quiaj quod TC om. b hoc C patiatur Pbd 9 corrigendi] arguendi b te om. C tangit S 10 sabbati sacramentum C te liberabit Cbd 11 alit enim G 13 ascondet C absconde S 14 patieris b 15 perditionem d superridebit scripsi: deridebit G irridebit TCPbd; cf. cap. XXVII extremo 16 feroces TCPbd id-timebis om. C 17 tibi gentes Pd audient C 18 eliphat GP-elyphax C 20 labidibus S habebit GCP 22 pacata S 24 id est om. G et filii tui erunt tamquam omnis herba in campo: sine ariditate. et uenies in sepulcrum tamquam frumentum maturum: passionem. ecce haec ita exquisiuimus: hic auctoritas huius prophetiae confirmatur. tu uero scito temet ipsum quid egeris; non enim iniuste haec tibi permisit deus accidere.