Alia quaestio: qui non cognoscit bonum et malum nihil a 
 paruulo distat, paruuli autem apud iudicem iustum nulla

 6 Gen. 3, 22 11 Xum. 16, 5 II Tim. 2, 19 13 II Cor. 6, 16 
 Leuit. 26, 11 sq. 23 ex Apelle, cf. Harnack 1. c. 

 1 oboedicio S (cio in ras. m2) oboedientia liBV 3 sed bono praecepto 
 om. R 4 est autem B 5 et deus et M bonum et malum 
 deus (om. pr . et) B 7 boni et mali habere B bona] bonum R V 
 8 uidetur (tar in ras.) P quae P (i s. a ̣ e ̣ ) que V 9 proponunt S (unt 
 in ras.) proponere BC\' 12 ipsius] sui M eius C 13 perambulat SBFCC 
 14 in om. RVI 15 sit PC fit V, om. R VI, est M (s. u.) cet., fort . sit 
 delendum utpote ex sed ortum operatione PV non oporteat B 
 16 autem] enim Monac. 2549 17 est s. u. M 19 cogitationis (ni 
 s. its) C 20 in eo] ideo B 21 quia (a s. u.) PS qui ve\' 23 cognouit 
 V (sc m2 s . u) 24 paruolo V\' paruoli Y\' (o ex u) nulla 
 culpa M nulla est SBCC\' 
 
 
 culpa. iustus autem operator mundi numquam paruulum uocasset 
 in culpam, propter quod non cognouerat bonum et 
 malum, quia paruulus sine ullo est crimine praeuaricationis D 
 ..et culpae. uerum cum in superioribus dixerimus duplicem 
 esse intellectum scientiae- boni et mali, si perfunctoriam 
 scientiam accipimus, utique falsum est quod nihil distet a 
 paruulo qui non cognouit bonum et malum, si autem falsum. 
 est quod nihil distet a paruulo, ergo non paruulus Adam. 
 si non paruulus, adscribitur utique ei quasi non paruulo peccatum. 
 si peccatum adscribitur, sequitur poena peccatum, 
 quia dignus inuenitur poena qui peccatum uitare non potuit. E 
 potest etiam fieri ut etiam qui scientiam non habet boni et mali 
 paruulus non sit, quoniam priusquam sciuit puer bonum 
 et malum, non credidit malitiae. et iterum habes: quia 
 priusquam sciat puer uocare patrem et matrem, 
 accipiet uirtutem Damasci et spolia Samariae. 
 perfectus ergo qui operatur bonum, etiamsi boni et mali 
 scientiam non adeptus sit, ut multi priusquam sciant legem 
 ipsi sibi lex sunt. <quid?> quod apostolus priusquam disceret: 
 non concupisces, malum esse concupiscentiam nesciebat? F denique 
 ipse ait: peccatum non cognoui nisi per legem; 
 nam concupiscentiam nesciebam, nisi lex diceret: 
 non concupisces. ad quam partem etiam puer potest esse 
 perfectus iure naturae, priusquam sciat concupiscentiam 
 crimen esse uel concupiscentiae crimen admittat. ergo secundum 
 perfunctoriam scientiam uoluit deus hominem scire quod

 13 Esai. 7, 16 14 Esai. 8, 4 18 Rom, 2, 14 20 Exod. 20, 17 
 Rom. 7, 7 21 Rom. 7, 7 

 1 culpa est Y (est postea add.) P prouocasset C\' 3 paruulos M 
 7 qui non ... a paruulo om. PV 8 quod] quia B Adam. 
 ei non paruulus om. PV 10 si peccatum om. RV 11 peccatum 
 usque ad personam (p. 289, 21) om. RVl 12 mali et boni C 
 13 quoniam qui P (qui exp.) Y (in mg. ml at. qffi priusquH scinit puer) C 
 sciat M 14 credit M habes om. B 15 puer s. u. Yet] 
 aut M et matrem om. SPx 19 sunt lex PC\' quid addidi 
 20 non sciebat C 26 nouit SBP1 noluit p. quod] quia B 
 
 
 malum est, ne quasi iuperfectus uitare non posset. non oboediendo 
 autem mandato incurrimus in culpam; ergo culpam 
 fatemur. rursus autem si altam et profundam scientiam 158 A dicimus 
 boni et mali, quae quidem profunda scientia perfectum 
 facit, ....... non statim autem paruulus, qui ad altam et 
 profundam scientiam peruenire non potuit, recte sicut non 
 paruulus condemnatur. 
 - Iterum quaestiones serunt. qui nescit, inquit, bonum et 
 malum, ne et ipsum quidem nouit malum esse non seruare 
 mandatum nec ipsum bonum nouit quod est oboedire mandato. 
 et ideo quia non nouerat, uenia, inquit, dignus fuit qui B 
 non oboediuit, non condemnatione. quae quidem quaestio de 
 his absolutionem habet quae ante memorauimus. considerare 
 enim potuit homo ex iis quae deus ante ei contulerat, quod 
 insufflationem dei accepit, quod erat in paradiso uoluptatis 
 locatus, summam auctori oboedientiam deferendam. et ideo 
 si uim nesciebat boni et mali, tamen quia tantorum auctor 
 dixerat de ligno scientiae boni et mali non esse gustandum, 
 fidem praeceptori seruare debuerat; non enim ab eo peritia, c 
 sed fides exigebatur. intellegebat utique deum omnibus praeminere; 
 <ergo> personam iubentis spectare debuerat. etsi 
 non intellegebat uim qualitatemque iussorum, sciebat tamen 
 praeceptori deferendam esse reuerentiam. habebat in natura 
 hanc opinionem, etsi non habebat iudicium boni et mali. denique 
 et mulier serpenti dicit: ex omni ligno paradisi

 8 ex Apelle, cf. Harnack 1. c. 25 Gcn. 3, 2 sq. 

 1 possit MSBP 2 in om. P\' 5 lacunam significare malui quam, 
 interpolationem statuere ita, ut autem in suspicionem uocaretur altum 
 (corr. m2) PV 6 recte ergo 1JISBCP\' 7 condemnatur MS condempnatur 
 C (p s. u.) cet . 9 et] id SBP\' 10 nec hoc ipsum 
 SBP 14 his libri deus ante ei PVC ei deus ante B (ante s. u.) 
 deus ei ante cet . 15 uoluptatis om. B 17 si] etsi B et (s. quamuis) M 
 18 et mali om. B 20 intellegebat om. B, ante exigebatur transponit M 
 O 
 21 ergo (g) addidi, ideoque Costerius post iubentis add . iussa in mg. 
 m2 R sectare R (-ri mH) F\' 23 natura PVCC 25 dixit C\' 

 XXXII. Ambr. pars 1, fnsc. 1. 

 19 
 
 
 manducabimus, de fructu autem ligni quod est in 
 medio paradiso dixit deus: non manducabitis ex D 
 eo. ita ergo sciebat oboediendum esse mandato ut diceret: 
 ex omni fructu manducabimus, quod dominus imperauerat, de 
 ligno autem quod est in medio paradiso imperatum a deo 
 dicit non esse gustandum, ne morte morerentur. ergo quae 
 sciuit deferendum esse mandato sciuit utique malum esse 
 praeuaricari et ideo iuste praeuaricata damnatur. 
 Accipe aliud: si adsumptio de ligno scientiae boni et mali 
 ita operatoria erat, ut et bonum et malum agnosceretur, quod E 
 uidetur scriptura ostendere, dum dicit quia ubi manducauerunt 
 ambo, aperti sunt oculi eorum et cognouerunt 
 quod nudi essent, hoc est aperti sunt oculi 
 cordis et cognouerunt turpe esse nudos se degere, sine dubio 
 ubi gustauit mulier de ligno scientiae boni et mali, peccauit 
 et se peccasse cognouit. quae igitur se peccasse cognouerat 
 uel uirum ad peccati communionem inuitare non debuit. inliciendo 
 autem uirum et dando ei quod ipsa gustauerat non F 
 uitauit, sed iterauit peccatum. nam utique si uere rationem 
 spectes, eum quem diligebat non trahere ad consortium 
 poenae, sed magis ab eo quod cognouerat ipsa esse peccatum 
 uel inscientem reuocare debuerat, quamuis uideatur haec mulier 
 sciens quod post culpam in paradiso esse non posset

 11 Gen. 3, 6 sq. 

 1 manducabitis R manducabimus ... deus non om. Y\' comedemus 
 de ligno autem seientio boni et mali quod P" 2 paradysi RP"C\' et 
 (i ex 0) P1 dns B et (n eras.) S 3 sciat R (corr. m2) V 4 manducabitis 
 RV\' 5 medio om. PV paradysi R et (i ex o) P 
 6 forte R P morirentur P (corr. ml) V q 8. u. m2 P, om. cet . 
 qui add. Costerius . quia tacite Maurini 7 sciuit alt. ex sicut P 
 8 dampnantur R V 10 et pr. om. MCC cognosceretur M 
 11 diuidevetur P uide»»tur V 14 cordis] eorum Y 15 boni et 
 mali om. P 17 dubitauit R dubitat ÎS. m2 debuerat) C 18 ipse R 
 (corr. m2) V\' 19 nam] non PYC\' si uerae R (e alt. 8 . u.) si 
 aera M (a a. u.) siue P\' 20 tradere RV ad coneortiQ R (tt ex o) 
 a consortio V 23 culpa R (å ex a m2) 
 
 
 metuisse ne sola de paradiso eiceretur. denique absconderunt 
 se ambo post culpam. excludendam igitur se esse cognoscens 
 consortio uiri quem diligebat noluit defraudari. iterum accipe: 
 non cognitio mali malum est, sed cum actus inplet malitiam. 159 A 
 non enim statim qui nouit malum quod malum est facit, 
 sed qui quod malum esse nouit operatur. incentiuum 
 autem ad operandum quod malum est aut iracundia aut 
 cupiditas esse consueuit. nec statim necesse, ut habens 
 scientiam mali faciat quod inprobum nouit, nisi aut iracundia 
 aut cupiditate uincatur. unde quod diximus incentiuum 
 peccandi uel ira uel cupiditas est uel plerumque formido, 
 licet ex formidine oriatur cupiditas, dum unusquisque B 
 uult uitare quod metuit. et ideo recte iracundiam et cupiditatem 
 duo reliquorum posuimus incentiua uitiorum. consideremus 
 igitur utrum Eua his ad uitium stimulis incitata sit. 
 sed neque irascebatur marito neque cupiditate uicta est; in 
 secundo dumtaxat errat, ut edendum uiro daret quod iam 
 ipsa gustauerat. primo fuerat cupiditas auctor erroris, ut ipsa 
 ederet, sequentisque fuit causa peccati. quod enim iam gustauerat 
 desiderare non poterat et gustando mali fuerat C scientiam 
 consecuta. malum igitur quod aduerterat in uirum deriuare 
 non debuit neque coniugem proprium praeuaricatorem 
 diuini facere mandati. sciens igitur prudensque peccauit, 
 sciens uirum in suum traxit errorem, alioquin inuenietur 
 falsus esse de ligno scientiae boni et mali sermo, si etiam, 
 posteaquam de ea arbore manducauit, scientiam mali habere

 3 post noluit ras . 6 litt. in R defraudari (de in ras.) R 4 actum 
 B V actas M 6 nouit esse malum B essęţ (e s. et) malum nouit M 
 incendiuui R Y\' 7 est s . «. m2 B, om. V\' ad (s . aut m2) R 
 iracundia est V 8 necesse est M (est s. u.) SP\' ut post scientiam 
 transponit M 14 duo Maurini duorum libri aliquorum P VCC\' 
 15 hic PY 16 marito Erasmus merito libri 17 erat PF, puto errauit 
 uel errauerat 18 fuerat P m2 C fuerit P ml cet., sed fort . fuit scribendum 
 19 sequens usque P (corr. m3) V quodJ quia (qui V, om . enim 
 iam) BV\' 20 scientia P (-& m2) CC 21 auerterat B et (corr. ml) M 
 diriuare R 22 debuitj poterat B 24 uero R V\' inuenitur MB 
 26 boni et mali BPx 

 19* 
 
 
 non potuit. quodsi uerus est sermo, cupiditatis utique causam 
 habere non potuit, licet plerique sic excusandum putent, D 
 quod diligens uirum ab eo timuerit separari et hanc causam 
 cupiditatis praetendant, quod esse uoluerit cum marito. 
 Iterum alia quaestio subripit, unde mors accident Adae, E 
 utrum a natura ligni eiusmodi an uero a deo. si naturae hoc 
 ligni adscribimus, uidetur ligni huius fructus uiuificanti insufflationi 
 dei praestare, siquidem quem uiuificauerat insufflatio 
 fructus huius ligni traxit ad mortem. aut si deum operatorem 
 mortis esse memoramus, dicunt quod gemina opinione 
 accusemus, quod aut ita inmitis, ut noluerit ignoscere, cum 
 posset ignoscere, aut si ignoscere non potuit, uideatur infirmus. 
 uideamus igitur quomodo diluendum sit. nisi fallor, F 
 quia mortis causa inoboedientia fuit, et ideo homo ipse sibi 
 mortis est causa, non habens deum suae mortis auctorem. 
 neque enim si medicus praescripserit aegrotanti quibus uideatur 
 cauendum atque ille ab interdictis non putauerit abstinendum, 
 causa ei mortis est medicus, sed utique ipse sibi reus 
 mortis est propriae. itaque deus quasi bonus medicus prohibuit 
 ne Adam nocitura gustaret.