plerique C 
 tamen, qui uolunt in paradiso diabolum non fuisse, licet 
 in caelo adstantem cum angelis legerimus, ne in isto 
 sermone uideantur offendi, secundum suam accipiant uoluntatem 
 interpretationem istius lectionis. namque ante nos fuit 
 qui per uoluptatem et sensum praeuaricationem ab homine 
 memorauerit esse commissam, in specie serpentis figuram 
 accipiens delectationis, in figura mulieris sensum animi mentisque 
 constituens, quam αἴσθησιν uocant Graeci, decepto autem 
 sensu praeuaricatricem secundum historiam mentem adseruit, D 
 quam Graeci voov uocant. recte igitur in Graeco voos uiri 
 figuram accepit, αἴσθησις mulieris. unde et quidam Adam voov 
 terrenum interpretati sunt. dominus autem uirgines illas in 
 euangelio accensis facibus uel extinctis expectantes sponsi aduentum 
 pro sensibus uel integris sapientium uel corruptis 
 insipientium posuit. nam si Eua, hoc est sensus primae 
 mulieris accensas habuisset faces, numquam praeuaricationis

 6 Zach. 3, 1 8 Philo de opif. mundi 59 (40, 2; I 57, 12 C) 
 15 Philo Legg. alleg. I 29 (62, 2; I 85, 2 C.) 16 Matth. 25, 1 sqq. 

 1 labetur M infirmus labatur B effectus M 2 accersire (-ere 
 m2) P arcessere JRVM cessere V 8 hominem SB et (in om) V4 
 6 in om. M cum angelis astantem BP\' in isto PVCC\'P nostro 
 BMV\' nostro isto SBP1 8 huius B lectionis M (ec ex ocu) locutionis 
 (« . leccionis) C\' namque ante nos fuit (que a. n. fuit in ras.) P 
 9 uoluptatem Coslerius uoluntatem libri 10 memorauerit esse commissam 
 (erit...mis in ras) P 12 AICeECIN M ECeEIN S ( £ pr. in 
 ras.) aesthesin P esthesin V aestesin RP\' ethesin B estesin cet . decepta 
 C deceptum SBP4 et (Q ex o) C 13 sensum SBP\'C\' jij sensu Jf 
 14 NOYN PV noyn RV\' no .. M (duae litt. euanidae) no.in C fn eras.) 
 noym PC\' Doum cet . NOTe PV NOyC M noyf RCCPV\' NOUC B 
 NOVf B 15 accipit PVC\' AICeeCIC M ECeECIC S (B pr. in ras.) 
 aeathesis P esthesis V ethesis B estesis P\' estesis CC4 et astesis (estesis 
 V4) RV4 NOYN PVMC noyn RC\'Y\' NOUM 8 noym P\' Doum B 
 17 exstinctis (extinctis P\') (ex s. u. m2) SP\' 20 fac.es P (i eras.) 
 
 
 suae nos criniculis inplicasset neque ex illa uirtutis E inmortali 
 tate cecidisset. 
 Est ergo paradisus terra quaedam fertilis, hoc est anima 
 fecunda, in Edem plantata, hoc est in uoluptate quadam uel 
 exercitata terra, in qua animae sit delectatio. est etiam vooc F 
 tamquam Adam, est et sensus tamquam Eua. ac ne haberes quod 
 ad infirmum retorqueres naturae uel ad obnoxiam in tolerandis 
 periculis condicionem, considera quae habeat anima ista subsidia. 
 erat fons qui inrigaret paradisum. qui fons nisi dominus 
 Iesus Christus, fons uitae aeternae sicut pater? quia scriptum 
 est: quoniam apud te fons uitae, denique: flumina lr.O A 
 de uentre eius fluent aquae uiuae. et fons legitur et 
 fluuius legitur, qui inrigat paradisi lignum fructuosum, quod 
 ferat fructum in uitam aeternam. hic ergo fons, sicut legisti — 
 fons enim procedit inquit ex Edem, id est: in anima tua 
 fons est, unde et Solomon ait: bibe aquam de tuis uasis 
 et de puteorum tuorum fontibus-hie est fons, qui procedit 
 ex illa exercitata et plena uoluptatis anima, hic fons, qui 
 inrigat paradisum, hoc est uirtutes animae eminentissimo merito B 
 pullulantes. et diuiditur mquit fons in quattuor initia. 
 nomen est uni Phison; hic est qui circuit omnem

 4 Philo Legg. alle/r. I 14 (52. 25; I 72. 14 C) 9 Gen. 2. 10 
 11 Psalm. XXXV 10 loh. 7. 38. cf. Esai. 58. 11 (44, 3) 15 ton. 2, 10 
 16 Prouerb. 5, 15 20 Gen. 2, 10-14 

 1 inplioasset P (n ex m) VI implicasset cet . inmortalitatem R (m 
 alt. eras.) 4 aedem PMlM aeuen J2 V e.den S eden eet . 5 animae 
 ex anima P NOTS PVC NOyC M noyf RC\'P\'V\' NOUS S nous B 
 7 uelut (om . alii PVCC uel ad cet.; fort . uel obnoxiam scribendum; nam 
 uel et uelut saepe confunduntur 9 nisi om. RY; 10 sicut et N 
 11 te est BG; et est (s. u. m2) P\' fons est V flumina om. B, in 
 mg. m2 S, denique flumina om. P\' 14 ferat P (t s. u.) 15 inquit 
 om. MP* inquit procedit B edem S aedem PVMP4 aeden R eden 
 cct . 16 salomon libri 17 de om. R, a MV4 hic est fons om. 
 RV\' 18 uoluntatis M (p s . n) S hic est P4 19 uirtutis P (-es 
 corr.) V uirtus R 20 pullulantes VM pullulantis S (ti in rns.) crt . 
 hic fons N 21 phison Uindob, 779 fison (fyson C\') cet. semper 
 
 
 terram Euilat, ubi est aurum. terrae autem illius 
 aurum bonum est, ubi est carbunculus et lapis 
 prasinus. et nomen secundo Geon; hic est qui circuit 
 omnem Aethiopiam. et flumen tertium Tigris; 
 hic est qui uadit contra Assyrios. et flumen quartum 
 est Euphrates. haec igitur quattuor sunt flumina, hoc 
 est Phison — secundum Hebraeos Phison dicitur, Ganges autem 
 secundum Graecos —, qui fluit contra Indiam. Geon autem C 
 Nilus, qui circuit terram Aegypti uel Aethiopiam. Mesopotamia 
 autem dicitur, quod Tigris et Euphrates incluserint eam, eo 
 quod inter duo haec flumina constituta sit, quod etiam longe 
 positis nomen ipsum et opinio communis expressit. sed quemadmodum 
 fons dicitur sapientia dei? fons enim est secundum 
 euangelium dicens: si quis sitit, ueniat ad me et bibat, 
 fons est et secundum prophetam, qui ait: uenite et edite 
 de meis panibus et bibite uinum, quod miscui D 
 uobis. sicut ergo fons uitae est sapientia, fons gratiae spiritalis, 
 ita fons uirtutum est ceterarum, quae nos ad aeternae 
 cursum dirigunt uitae. ex hac igitur anima, quae culta est, 
 non ex ea quae inculta fons iste procedit, ut inriget paradisum, 
 hoc est quaedam diuersarum frutecta uirtutum, quarum 
 sunt quattuor initia, in quae sapientia ista diuiditur. quae 
 sunt quattuor initia uirtutum nisi unum prudentiae, aliud 
 temperantiae, tertium fortitudinis, quartum iustitiae ? quae E 
 etiam sapientes istius mundi ex nostris adsumpta in suorum 
 scripta librorum transtulerunt. itaque sicut fons sapientia est,

 14 Ioh. 7, 37 15 Prouerb. 9, 5 22 Philo Legg. alleg. I 19 
 (56, 9; I 77, 12 C.) Quaest. I 12 

 1 terrae P (r alt. 8 . u.) 2 ibi (om . est) M carbonculus B (v 8. o) 
 8 secundo B (o ex um) secundi SP\'P\'Vl ecfi B gion BP\' gyon C\' 
 4 ethyopiam B aethyopiam P1 5 assirios PVC 6 eufrates libri semper 
 9 ethyopiam B (o 8. u.) 10 quo PC\' 13 dei om. BY\' 14 dicens 
 om. B 21 quae iam P fruguni tecta R (um exp. m2) frugum techa V\' 
 frnctuum tectaM 22 quae pr.] qua PRCC\' 24 fortitudinis] uirtutis BV 
 26 transtulere N sapientia est scripsi, sapientia Cohn sapientiae libri 

 XXXII. Ambr. pari 1, fuo. 1. 

 18 
 
 
 ita etiam flumina ista quattuor quaedam ex illo fonte manantia 
 sunt fluenta uirtutum. 
 Phison igitur prudentia est et ideo habet bonum aurum, 
 splendidum carbunculum et prasinum lapidem. aurum enim 
 pro inuentis prudentibus frequenter accipimus, unde et dominus 
 per prophetam ait: dedi illis aurum et argentum et FI 
 Dauid de prudentibus dicit: si dormiatis inter medios 
 cleros, pinnae columbae deargentatae et posteriora 
 eius in specie auri, eo quod ueteri et nouo qui 
 inhaeserit testamento in ipsa secreta sapientiae dei disputationis 
 possit ubertate procedere. hoc ergo bonum aurum dicere 
 <licet>, non monetale, quod corruptibile ac terrenum est. habet 
 etiam splendidum, inquit, carbunculum, in quo quidam animae 151 AI 
 nostrae uiuit igniculus. habet et prasinum lapidem, qui uiride 
 quiddam atque uitale coloris sui specie ostentare uideatur. 
 uirent enim arbusta quae uiuunt, arescunt contra quaecumque 
 moriuntur; uiret terra, dum floret, uirent et semina, dum 
 prorumpunt. et bene primo loco hic fluuius positus est Phison, 
 qui secundum Hebraeos Pheoyson dicitur, hoc est coris mutatio\', 
 quoniam non unam gentem circumfluit, sed etiam per Lydiam 
 fluit. non enim angusta quaedam, sed diues utilitatum BI 

 3 Philo Legg. alleg. I 19 (56, 35; I 78, 9 C.) Quaest. I 12 4 Philo 
 Legg. alleg. I 25 (59, 17; I 81, 14 C.) 6 Oseae 2, 8 7 Psalm. 
 LXVII 14 19 Philo Legg. alleg. I 24 (58, 33; I 80, 19 C.) 

 1 uerba quattuor... usque ad nuncupatur (p. 276, 15) desttnt in S; 
 intercidit folium 2 fluenta] flumina P 4 et splendidum N 5 accepimus 
 YO\' et (corr.) PM 6 illi tacite Maurini 8 pinnae M pennae 
 cet . posteriora dorsi eius BP\' 9 qui inhaeserit] quiesceret iJ qui haeserit 
 V\' 11 dicere <licet> scripsi diceret PJRVCC\' dicere et V\' dicit et 
 B decorum et M decorum P\' 12 non 8. u. R, om. cet . quod non 
 corruptibile MP\' ac terrenum PYGC\' atque terrenum RPV\' et terrenum 
 B sed quod aeternum M non est B 14 igniculis (v 8. i 
 tert.) PV prassinum P 15 species R (s alt. eras.) speciem (m 
 eras.) P\' uideatur R (a s . u.) 18 primo hic loco P1 phison 
 om. M 19 feoyson PCC\' feoson Y fison cet . motio M 20 quo- Į 
 niam PV qui cet . non om. P liziam B ligiam V, Indiam ed. 
 Rom., recte puto 
 
 
 prudentia est, quae pluribus prosit. ideo prima, ut si quis de 
 paradiso fuerit egressus, uelut quoddam eum prudentiae 
 flumen excipiat, ne cito possit arescere, sed per hanc ad paradisum 
 facile reuertatur. hic fluuius multis hominibus frequentatur 
 pulchritudinemque et fertilitatem maximam habere perhibetur. 
 et ideo prudentia in specie huius accipitur, quae 
 plurimos fructus adtulit in domini salutaris aduentu. atque in C 
 extrema terrarum fluit, quia per sapientiam omnes homines sunt 
 redempti. unde et dictum est: in omnem terram exiuit 
 sonus eorum et in fines orbis terrae uerba eorum.