De paradiso adoriendus sermo non mediocrem aestum nobis B 
 uidetur incutere quidnam sit paradisus et ubi sit qualisue 
 sit inuestigare et explicare cupientibus, maxime cum apostolus 
 siue in corpore siue extra corpus nesciat, raptum se 
 tamen dicat usque ad tertium caelum. et rursus scio inquit 
 eiusmodi hominem, siue in corpore siue extra 
 corpus nescio, deus scit, quoniam raptus est in 
 paradisum et audiuit uerba ineffabilia, quae non 
 licet homini loqui. pro huiusmodi gloriabor, pro 
 - me autem non gloriabor nisi in infirmitatibus c 
 meis. si enim uoluero gloriari, non ero stultus; 
 nam ueritatem dico. ergo si huiusmodi paradisus est, 
 ut eum solus Paulus aut uix aliquis Pauli similis, cum in 
 uita degeret, uidere potuerit, idem tamen, siue in corpore 
 siue extra corpus uiderit, meminisse non possit, audierit tamen 
 uerba, quibus prohibitus sit uulgare quod audierat, quo

 1 Gen. 2, 8 5 II Cor. 12, 2 7 II Cor. 12, 3-6 

 INCIP DE PARADISO (s. u. add. m2 et adam et eua) A INCIPIT DE 
 PARADYSO P INCIPIT (DOMNI AMBROSII add. B, DNl AMBROSII 
 r\', EIUSDEM MpIPI/S) DE PARADISO BMCPxV\' et add . LIB I. piS 
 DE PARADISO LIB AMBROSII EPI FELICITER INCIPIT V LIBER 
 EIUSDEM DE PARADISO B AMBROSI\' DE PARADISO C INCIPIT 
 LIB SCI AMBROSII DE PARADYSO. ADAM ET EUA D 1 Et plantauit... 
 fincxit om. VD aedem M (corr . aeden) P\' eden A (p ex e 
 m2) S aeden R eden cet . paradysum AP\' (semper fere fluctuant libri) 
 et poauit... fincxit om. C quem fincxit om. PC\' finc ... A (tres 
 litterae euanidae) flncxit M finxit cet . 3 nobis aestum M 5 sit om. 
 CCV\' explanare N 6 et raptum A (et extra u. m2) D 8 huiusmodi 
 N 12 in om. PV\' 
 
 
 tandem modo nos paradisi situm poterimus absoluere, quem 
 nec uidere potuimus et, si potuissemus uidere, tamen prohiberemur 
 aliis intimare? simul cum Paulus extollere se 146 A 
 reuelationum sublimitate sit ueritus, quanto magis nobis studendum 
 est id (non> sollicitius indicare, cuius etiam reuelatio 
 obnoxia sit periculo! non uilem igitur hunc paradisum aestimare 
 debemus, et ideo relinquamus Pauli esse secretum. 
 
 tamen quoniam legimus in Genesi a deo paradisum esse 
 plantatum secundum orientem et ibi esse positum hominem, 
 quem plasmauit deus, istius paradisi auctorem iam possumus 
 inuenire. quis est enim qui potuit fingere paradisum nisi B 
 omnipotens deus, qui dixit et facta sunt, numquam indi-. 
 gens eorum quae generari uellet? ipse ergo plantauit paradisum, 
 de quo dicit sapientia: omnis plantatio, quam 
 non plantauit pater meus, eradicabitur. bona angelorum 
 plantatio, bona sanctorum; sancti enim sub ficu et uite 
 dicuntur in illo pacis futuri tempore, in quibus typus est 
 angelorum. 
 Ergo paiadisus est plurima ligna habens, sed ligna c fructifera, 
 ligna plena suci atque uirtutis, de quibus dictum est: 
 exultabunt omnia ligna siluarum, ligna semper 
 florentia uiriditate meritorum, sicut illud lignum, quod plantatum 
 est secus decursus aquarum, cuius folium non defluet, 
 quia totus in eo fructus exuberat. hic ergo paradisus est. 
 
 locus autem eius, in quo est plantatus, uoluptas dicitur.

 12 Psalm. XXXII 9 14 Matth. 15, 13 16 Mich. 4, 4 16 Mich. 
 4, 3, cf. Marc. 12, 25 Philo Legg. alleg. I 14 (I 52, 26 M; I 72, 14 C.) 
 21 Psalm. XCV 12 22 Psalm. 1 3 25 Philo Legg. alleg. I 14 (52, 
 25; I 72, 14 C.) de post. Cain. 10 (232, 11) Quaest. in Gen. I 7 

 1 nos modo P1 2 si s. u. m2 A 4 timendum Costerius o non 
 addidi 6 non ilen (B in mg . a £ uilê) N (deinde spatium 6 litt. S) 
 10 possimuB P (v 8. i) 12 numquid SBP\' 13 uelit RMV\' 14 uerba 
 sapientia... usque ad p. 268, 26 neque desunt in S; excidit folium 
 15 meus celestis P\' 16 uitae AMV\' 17 futurae NC 20 dictumJ 
 scriptum BP, om. R 22 florenta RV1 uiriditatem AP 23 defluit 
 MBP1 25 plantatus est B dicitur uoluptas BP\' 
 
 
 unde et sanctus Dauid ait: ei torrente uoluptatis tuae 
 potabis eos. legisti enim quia fons procedit ex Edem, 
 qui rigat paradisum. haec igitur ligna, quae 147 A plantata 
 sunt in paradiso, quasi profluuio quodam torrentis 
 spiritus inrigantur. de quo etiam alibi ait: fluminis impetus laetificat ciuitatem dei. 
 est autem ciuitas ilia quae 
 sursum est Hierusalem libera, in qua diuersa sanctorum merita 
 pullularunt. 
 in hoc ergo paradiso hominem deus posuit, quem 
 plasmauit. intellege iam quia non eum hominem qui secundum 
 imaginem dei est posuit, sed eum qui secundum corpus; 
 incorporalis enim in loco non est. posuit autem eum m B paradiso 
 sicut solem in caelo expectantem regnum caelorum, 
 quemadmodum creatura expectat reuelationem filiorum dei.