affectus igitur, non caro auctor est culpae, caro 
 autem uoluntatis ministra. non ergo uendat nos uoluntas nostra. 
 clamat apostolus: nescitis quoniam cui exhibetis uos 
 seruos ad oboediendum, serui estis eius cui oboeditis, 
 siue peccati in mortem siue oboeditionis ad 
 iustitiam? ergo si aut peccato seruimus aut iustitiae, B consideremus 
 in qua parte seruitus tolerabilior, fructus uberior. sed 
 qui potest esse fructus in morte? peccati enim stipendium mors 
 et ideo nullus in eo fructus est, sed pudoris dispendium, cum 
 ea quae gessimus erubescimus. seruire autem iustitiae libertas 
 est; qui enim uocatus est in domino seruus libertus 
 est domini: similiter qui liber uocatus est seruus 
 est Christi. utraque condicio optima, esse sub Christo, 
 sub quo et pretiosa seruitus et gloriosa libertas: pretiosa c 
 seruitus quasi tanti sanguinis pretio comparata, gloriosa autem 
 libertas, quam nulla seruitus culpae, nulla peccatorum uincula 
 constringunt, nulla flagitiorum onera, nulla criminum commercia 
 degeneris nexui seruitutis addicunt

 4 Matth. 5, 28 11 Rom. 6, 16 16 Rom. 6, 23 19 I Cor. 7, 22 

 2 libidines (s. m2 i nem) A libidinfi T 3 aduersatus A et (d expo 
 m2) P auersatus fa pr. ex ad m2) W et arma del. m3 VI 4 uidet 
 Am2%T concupiscendam M (am ex um) 5 inpresisti A et (corr. 
 m2) P 7 expulisti 91\' (1 s. u. viSf) 11 exhibetis V (h s. u.) A (s, 
 m2 i buistis) exhibuistis N\'T 12 oboeditis PP\' oboedistis cet . 14 ergo 
 sicut (8. m2 i aut) A 19 dno: Â (6 eras. ut uidetur) 20 duo 51\' 
 (corr. m2) 21 obtima A ee T (ex est) et (e pr. eras.) Pit\' est 91Z) 
 22 libertas est V (est s . u. m2) 24 quam nullus A (s . m2 f ]a) P 
 (nullins m2) quam nulla T (s . t nullius) uincla PVT 26 addicunt 
 P m2 UU\' m2 addicant T (u s. a) N\' m1 cet . 
 
 
 Disce humilitatem, homo, apostolici uim cognosce magisterii. 
 si seruum te dicas, libertus es: si liberum te iactes, 
 seruus es. nam et ille qui quasi seruus redemptus est 
 libertatem habet et iste qui quasi liber uocatus est bonum D 
 est illi ut seruum Christi se esse cognoscat, sub quo seruitus 
 tuta est et libertas secura. quis quasi idiotam Paulum uel 
 in ipso iure adserit? sciuit discernere inter libertum et liberum 
 et ideo non perfunctorie, sed proprie dixit: qui enim uocatus 
 est in dominos seruus, libertus est domini; similiter 
 qui liber uocatus est seruus est Christi. reuera enim 
 omnes Christi liberti sumus, nemo liber; omnes enim in 
 seruitute generati. quid seruili condicioni adrogantiam libertatis E 
 adsumis? quid titulos nobilitatis usurpas, seruilis hereditas? 
 nescis quod te Adae atque Euae culpa mancipauerit seruituti? 
 nescis quod redemerit te Christus, non emerit? non auro 
 et argento redempti estis de uana uestra conuersatione 
 paternae traditionis, sed pretioso sanguine 
 agni clamat apostolus Petrus. ergo redemptus a domino es 
 et seruus es qui creatus es, seruus es qui redemptus es et 
 quasi domino seruitutem debes et quasi redemptori. nec 
 inferiorem putes libertinitatem sub Christo quam libertatem F 
 esse. ad dignitatem aequalis, ad tuitionem praestantior est, 
 ad gratiam par, aduersus lapsum cautior, aduersus superbiam 
 tectior. ita libertatem accepisti, ut meminisse manumissoris 
 tui debeas, ut patrono tuo noueris legitimum obsequium

 15 I Petr. 1, 18 sq. 

 1 homo P ml o homo P m2 A (o in ras. m2) cet . 2 si A m2 s. u . X 
 (si seruum ex seruum) VT, om. cet . dicis m2 PW et mlWE liberum 
 (1 ex b) P 6 quis A (8. m2 t qui) idiotum A (s. m2 i tfi) P 
 (corr. m2) 7 sciuit enim 91\' (enim 8. u. m2) 91 xE 9 in om. P 
 13 assuimis P hereditas (f tis s. s m2) A hereditas (as ex atis) T 
 15 redemerit A (e alt. ex i m2) non emerit del. m2 A, in mg. T 
 16 et A (s . m2 i ñ) P non cet . conditione (om . paternae traditionis) 
 N\' 18 a dno redemptus Am2 T 19 et pr. A (del. m2) P, om. cet . 
 20 redemtori P 21 libertatinitatem V (ta pr. exp.) libertinitatem T 
 (a 8. n, sed eras.) liber+tatem P (a ercis.) 25 tuo del. m2 A, s. u. T 
 
 
 deferendum, ne ab ingrato reuocetur libertas. quid te beatius, 
 qui sub domino regnas et sub patrono militas? 
 Quid autem est quod tibi non contulit dominus? legem 449 A 
 dedit, adiuncxit gratiam. lex enim peccatum denuntiauit, sed 
 in condicione lubrica penitus cohibere non potuit. cognoui B 
 enim peccatum quod nesciebam, cognoui concupiscentiam esse 
 peccatum, et hac occasione cognitionis peccati aera cumulata 
 sunt, quia peccatum, quod ante per ignorantiam meam mortuum 
 uidebatur, in me reuixit: ego autem mortuus sum sub peccati 
 uulnere, quia cognitio culpae, quae mihi profutura uidebatur, 
 haec nocuit, ut scirem quod uitare non poteram. peccatum 
 enim prodidit et per bonum denuntiationis suae peccati ipsius 
 aceruauit inuidiam. itaque supra modum factum est peccatum c 
 mihi, quia cumulatum est denuntiatione mandati; crescit enim 
 culpa, cum proditur nec cauetur. quomodo ergo bonum 
 mandatum, quod mihi mors est? aut quomodo non est mihi 
 mors, quod per bonum significationis suae demonstrandum 
 peccatum operatum\'est in me mortem? nam certum est quod 
 mors mihi accessit, dum quod facio agnosco peccatum, sicut 
 ipse dominus ait: si non uenissem et locutus fuissem 
 his, peccatum non haberent. 
 quid miraris igitur si lex D 
 quibusdam morti sit, cum morti sit et domini salutaris aduentus, 
 per quem redempti sumus? infidelis enim mortem sibi quaerit

 6 Rom. 7, 7 20 Ioh. 15. 22 

 2 qui; A (a eras.) militas P (as m2 ex ea) 4 dedit! iuncxit A m1 
 dedit iuncxit (8. peccatum dedit ad) A m2 dedit adiunxit (adiuncxit V) 
 PYN. post dedit add. liber s. Marci 510 peccatum (a. m2 praeceptum) 
 dedit, T peccatum deleuit. in D verba peccatum dedit adiunxit gratiam 
 scripta sunt in ras. uerborum adiunxit gratiam. lex enim et in mg. add . 
 lex enim enim om. N\' 6 esse ... quia peccatum om. VN, in mg. T 
 7 aera A (a pr. et alt. partim eras.) aera P comulata A 8 quod 
 8 . u. m2 AP et quod T (et del.) meam] in me (om. postea in me) WE 
 9 sub del. m2 A, 8. u. T, om. VN 13 acerbauit P (v 8. b m2) N (v 8 . 
 b m3) T (v 8 . b ml) cet . 14 comulatum A 17 demonstrandum A 
 (8. m2 t do) P (o m2 8 . 6) demonstrando cet . 18 nam***| certum A 
 (eer eras.) 21 his (h eras.) A 22 quibusdam morti (8. m2 t tis) A 
 i 
 saluatoris A (8. m2 i salutaris) T 28 infldeli? A m2 
 
 
 ex gratia, manet autem mandati gratia. etenim sicut cognitio 
 uenenatorum poculorum consummatur ad disciplinam medicinae, 
 sic diuinum mandatum ad uitam aeternam. sicut autem ei 
 qui male utitur noxiis potionibus cognitio earum in malum 
 uertitur et periculum et quo magis uenena cognouerit hoc se E 
 intellegit amplius periclitari, sic forma mandati his qui male 
 legem interpretantur uel demonstrata atque inter dicta peccata 
 uitare non possunt mortis auctor est. sicut ergo bonum 
 antidotum, etiamsi inprudenti aut intemperanti non bonum, 
 sic bonum mandatum, etiamsi intemperanti non bonum est. 
 ergo bonum mandatum, quod alicui mors est. responsum 
 igitur habe primae propositioni, quia potest esse bonum 
 mandatum, quod mihi mors est: bonum per naturam salutaris F 
 praecepti, mors per intemperantiam carnis. 
 1 
 i 
 » Et quia didicimus esse bonum mandatum quod mihi mors 
 est, nunc discutiamus quomodo non sit mihi mors quod per 
 bonum licet mihi operatum est mortem. sic enim proposuit 
 apostolus: quod ergo bonum est mihi mors est? absit; 
 sed peccatum, ut pareat peccatum, per bonum mihi 
 operatum est mortem. itaque spectemus singula. mandatum 
 utique legis est, lex autem spiritalis est, cuius gratiam uideo, 
 pulchritudinem laudo. formam praedico, praeceptum admiror: 
 sed quia carnalis sum ego et uenundatus sum sub peccato, 
 trahor inuitus ad culpam. etenim quasi seruo culpa dominatur. 450 A 
 itaque odi crimen et facio. mens odit, caro concupiscit: ego

 18 Rom. 7, 13 21 Rom. 7, 14 23 Rom. 7, 14-23 

 2 consummatus P consumatur V 6 intelleget A (et ex it m2) T 
 8 auctor est VP\'mIlE et m2 W auctores %\'ml cet . ergo P (r m2 
 a. 14.)\' 9 etiamsi A (etiam del. m2) etiam (om . si) P etiamsi om. T 
 bonum S A (S add. m2) 10 etiamsi P (si eras.) etiam P\'T 12 propositionis 
 A (s alt. exp.) nilE et (s alt. m2) W\' 15 didicimus (8. m2 
 1 diximus) A dicimus PT 16 est non A (s . ml i nunc) P (corr. m2) 
 a b 
 mihi del. m2 A, om. T 17 licet mihi tamen VN (bonum licet j(\' 
 m. ant., licet ante per transponunt WE) mihi licet tamen T 19 appareat 
 P et ap s. u . ttt m3 T 23 et del. Am2, om. NT sum PD, 
 del. m2 A, om. eet . 25 odio P et (0 alt. exp.) P\' 
 
 
 tamen in utraque, qui legi mente consentio et carne quod 
 nolo hoc ago. bonum ergo mandatum, cui consentio, et mens 
 bona, quae quod bonum est eligit. bona ad iudicandum, sed 
 infirma plerumque ad resistendum, quia repugnat ei corporis 
 adpetentia et captiuam eam trahit ad erroris inlecebras.