Itaque una quaestione dominus noster Iesus Christus D omnium haereticorum ora saepsit, sacrilegia conclusit. non solum enim Iudaeos, sed etiam Photinianos et Arianos et 5 Psalm. CVini 1 10 Psalm. CVIIII 3 14 Psalm. CVIIII 3 15 Psalm. CVIIII 4 3 dexteram dei sedere DNB\' dei dexteram sedere T\'P\' 5 suo filio TNP, suo om. P\', filio suo cet . a dextris meis TDN ad dexteram meam cet . 6 suum filium PM 7 aborret T 10 id est] non qui T 12 claritates T uarietates DN dignitates cet . 17 ordinem om. N .17 melcbisedech T (1 8. u.) N ordinem melchisedech cet . 18 enim om. T B1 20 posteaquam uero T posteaquam uero xps P1 postea uero quam xps cet . 21 mundi obtulit (optulit D) Dx 26 etiam om. N fotinianoB libri semper arrianos libri semper Sabellianos hac redarguit quaestione. et ideo nobis, quoniam Iudaeos defecisse iam cernimus et illam execrabilem perfidiam minutam, iam de Arianis, qui non multum a Iudaeis differunt, Photinianisque et Sabellianis aliqua in istius quaestionis perstringenda tractatu sunt. taceat ergo Photinus, qui Christum Dauid filium, non dei dicit, et taceat damnatus uoce caelesti. E quomodo enim dicit Christum filium Dauid esse, cum ipse Dauid dixerit in libro Psalmorum: dixit dominus domino meo: sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos sub pedibus tuis? si Dauid inquit dominum illum uocat, quomodo filius eius est? non ergo Dauid filius, sed dei filius Christus. taceat etiam Sabellianus: cum legit dominum domino dixisse, intellegat non eundem et ipsum esse qui dicit et cui dicitur - nec enim sibi pater dicit: sede a dextris meis nec sibi dixit: ponam inimicos tuos - et F aliquando intellegant omnes filium esse qui a dextris sedet et hanc distinctionem inter patrem filiumque custodiant, ut sit distinctio patris et filii, quod alius pater, alius filius, sed quia in una sede sedent, una maiestate potiuntur et sedent non pro discerniculo dignitatis nec pro ordine potestatis, sed pro copula caritatis, unam patris et filii intellegant potestatem. in quo et Arius conticescat, qui contraria Sabellio erroris urget uestigia. audiat dominum domino dicere, audiat ad dexteram patris filium sedere et desinat de sermone atque 716 A ordine hominum diuinitati facere quaestionem. nec 8 Psalm. CVilll 1 Luc. 20, 42 sq. 10 Luc. 20, 44 3 minutam iam D minuit etiam T minui etiam N minuet iam B minui iam D corr., B\'PplM minuit iam T\' 4 pstringenda TB 5 qui dicit xpm dauid non dl filium X 8 dauid om. BT\' dno in mg. m2 T 9 ad TB 10 sub pedibus tuis TDNPM scabellum pedum tuorum X 11 eius om. BDTBI 13 diiisse et PM intelliget BBaP 14 qui DT\'PM cui cet . pater sibi x dicit TN dixit cet . 15 ad T 16 intellegant omnes (homines P1) TBDNP\' omnes intelligant B\' omnes credant PM eum filium D 18 sed TN et T4, om. cet . 19 in una TN una in BPM una cet . unaque T\' aedent TN, om. cet . 20 nec s. u. T argumentetur hic quia pater dicit sede; legimus enim et alibi etiam sine patris dicto sedere filium, sicut scriptum est: et sedet ad dexteram dei et alibi: amodo uidebitis filium hominis sedentem ad dexteram dei. ipse est enim cui dicitur sede, qui filius hominis nominatur. audit quasi homo, sedet quasi dei filius. quid hac potest dici praecellentius potestate, quae etiam carnem hominis ad dexteram dei conlocauit et infirmum illud condicionis humanae, postquam B tamen uerbum caro factum est, diuinitati copulauit aeternae? sed quid hoc est? posteaquam Photinus obmutuit, Arius conticuit, Sabellius uocem perdidit, adhuc haeresim tamen diuersa contra ecclesiam excitantem ora conspicio. nam ecce Manicheus et Ualentinianus et omnis diriuatio Manicheorum eo telo nititur, quo alii sunt perempti: fidei praeiudicium fidei testificatione molitur. ait enim detestanda haeresis: \'ecce C negauit Christus filium se esse Dauid, et ideo* inquit credendum est quod non susceperit carnem\\ quibus apertissime in ipso principio euangelii scriptura respondet et dicit: liber generationis Iesu Christi filii Dauid. cur igitur aut alibi Dauid filius dicitur aut alibi Dauid filius denegatur nisi ut intellegas aliud esse secundum substantiam diuinam esse filium, aliud secundum carnis susceptionem ? nam secundum substantiam diuinam dei filius est, secundum carnem filius D Dauid. itaque ubi generatio secundum carnem describitur saluatoris, Dauid filius nominatur, ubi uero plenitudo confessionis exigitur, cum designatur generatio saluatoris, non uult 2 Marc. 16,19 3 Matth. 26, 64 15 Luc. 20, 41 sqq. 18 Matth. 1,1 1 dixit N 2 scriptum (ex dictum) T et ora. N 7 potestate (in ras.) T 9 est et diu. DPM 11 haeresim TDN haeresis B\'P\' haereses eee . 12 excitantem TNB\' excitantes ilf exercitantem B exercitatem D exercitantes P exercitant T\' exercitat P1 13 manicheus et ualentinus (ualentinianus D) TDN manicheos et ualentinianos cet . 14 eo TN meo BDM in eo cet . perempti sunt N 15 et fidei P 17 suscepit Bł PIx 18 respondit BPP ill et TN cum cet . 20 filius dauid dicitur D filius dicitur dauid N dicitur dauid filius B\'P\' 24 itaque] igitur PM se Dauid filium dei filius nominari; designatio enim maiestatis eius naturam interpretatur. sed iam redargutis scaeuorum interpretationibus ad ecclesiam sermo uertendus est. Uerum quod saepe titulum quinquagesimi psalmi repetimus, E non praesumptionis, set infirmitatis exemplum est. uno enim die uel per angustias ingenii uel per fragilitatem uocis omnem seriem non possum inplere tractatus. et ideo quoniam superiore die aduersus Iudaeos noster sermo directus est, quos F quidem eo usque documenta fidei subegerunt, ut Christus in caelesti solio locaretur, quod utique in hominem non potest conuenire — neque enim alium nisi dei filium ad dexteram dei sedere credibile est —, non alius utique nobis sedere ad dexteram patris nisi dei filius remotis omnibus ambiguis aestimandus est. rursus quoniam scriptura habet: ex fructu uentris tui ponam super sedem tuam, idem utique dei filius carnem ex Maria suscepisse credendus est, in qua prophetici fructus est uentris, ut uere successionem originis recognoscas illumque dei filium factum postea filium hominis 717 A per susceptionem scilicet carnis in throno caelesti sedere non dubites. neque enim Christus sedem aliquam regalem hoc habuit in saeculo, ut putes aliam sedem Dauid semini esse promissam, maxime cum ipse dixerit dominus: regnum meum non est de hoc mundo. conclusi itaque undique eo 14 Psalm. CXXXI 11 22 Ioh. 18, 36 1 filium dei filius TN filium Dx sed (add. m2 B) dei filiam BPM 2 eius om. B\' ? natura X post interpretatur add . tractatus apud christianos BTPM scaeuorum BP et (c exp.) T\' et (c 8 . u. m2) M scenorum BP4 saeuorum TDX 5 et TN sed cet . est exemplum BD 7 inplcre TlV explicare P explere cet . 8 senno noster BBIP 9 usque eo PM eos usque eo T\' (eos del. m2) BP1 10 locaretur TN collo- caretur cet . homine y 12 a dexteram T 14 rursum N 15 tuam] meam T (in quo dem meam in ras.) B et (t tu s . me m3) T\' idem T (in raa.) item D 16 sumpsisse X 17 ut] et TN 19 successionem N in] in carnis B in carne in T\' in carne BIP 21 in ante hoc transponit 1. 22 cum ipse maxime X 23 conclusi x conclusit B (t del. m2) cet . unde eo (eo eras.) eo T unde eo N undique ea unde T\' perfidiae suae temptamenta deriuant, ut incredibile esse adserant quod deus susceperit carnem, qua ratione autem non B potuerit suscipere explicare non possunt. quaero enim utrum inpossibilitatis an iniuriae causa aestimant carnem a deo suscipi nequiuisse ? si inpossibilitatis, aliquid ergo inpossibile deo ? nihil enim est quod facere uoluerit et facere nequiuerit. superest ergo ut aut uoluisse aut noluisse doceatur. quod autem maius indicium uoluntatis quam quod ipse dixit: palam apparui non quaerentibus me. expandi manus meas ad populum non credentem et contradicentem? si ergo uoluit et potuit, an putamus eum causa iniuriae C noluisse? et quam diuinitas sui sentit iniuriam? expers enim est contumeliae neque subiecta est nostris passionibus; neque enim caro uel detrimentum diuinitati adferre potuit uel augmentum. Qui tamen hoc obiciunt quod dei filius carnem suscipere non potuerit, si gentiles, quomodo, qui deos suos, quoniam homines fuisse negare non possunt, humana specie uisos esse testantur? an rex eorum, quem illi suis diis omnibus anteponunt, prodigiales formas potuit pro amore suscipere, L Christus carnem hominis, quem ad imaginem sui fecit, atque illud praestantissimum opus suum suscipere pro mundi salute non potuit ? et pulchrius illis uidetur propter adulterium alieni tori quam propter redemptionem omnium speciem carnis adsumptam? quodsi Iudaeus hoc obicit, quomodo legit: ecce 9 Eaai. 65, 1 sq. 25 Esai. 7, 14 1 diriuant B (der. corr.) NP\' 2 autem om. BIP\' 4 aestimant TN aestiment cet . 5 si inpossibilitatis om. T (in quo est ras. 14 fere litt.) N sibi possibilitatis B T\'BI 6 est enim B\' est B enim P 8 iudicium BDM dixit] ait B\'P\' 10 et] sed B\'P\' contradicentem mihi X 13 subiecta. (5 eras . ?) nostris est (est 8. u.) T subiecta nostris est BK 16 n suscipere non T 17 quomodo TN, om. cet . 18 uisos.. T 21 suam X 23 uidetur om. N 24 omnium scripsi, cf. p. 378, 6 hominum TN hominum omnium D (in quo redemptionem post omnium transpositum) hominum omuimn BI omnium hominum cet . uirgo in utero accipiet et pariet filium, et uocabitur nomen eius Emmanuhel, quod interpretatur \'nobiscum deus?\' quomodo legit: ecce qui loquebar adsum? E quomodo autem lectum adserit: ecce sicut panthera et sicut ursus aporiatus occurram eis? dei ergo filius carnem suscipere non potuit pro redemptione omnium, cum ipsi negare non possint quod pro nostrorum supplicio peccatorum adfectum quendam deus ferinae crudelitatis induerit, ut qui natura pius est et misericors nostrorum tamen scelerum atrocitate conmotus adsumat in nos quandam saeuitiam bestiarum ?