nam
ubi discrimen inter malos bonosque sublatum est,
confusio sequitur et vitiorum eruptio ; itaque ad-

 
hibenda moderatio est, quae sanabilia ingenia distinguere a deploratis sciat. Nec promiscuam habere
ac vulgarem clementiam oportet nec abscisam; nam
tam omnibus ignoscere crudelitas quam nulli.
Modum tenere debemus; sed quia difficile est
temperamentum, quidquid aequo plus futurum est,
in partem humaniorem praeponderet.
 Sed haec suo melius loco dicentur. Nunc in tres
partes omnem hanc materiam dividam. Prima erit
manumissionis ; secunda, quae naturam clementiae
habitumque demonstret : nam cum sint vitia
quaedam virtutes imitantia, non possunt secerni,
nisi signa, quibus dinoscantur, impresseris ; tertio
loco quaeremus, quomodo ad hanc virtutem per-
ducatur animus, quomodo confirmet eam et usu
suam faciat.
 Nullam ex omnibus virtutibus homini magis convenire, cum sit nulla humanior, constet necesse est
non solum inter nos, qui hominem sociale animal
communi bono genitum videri volumus, sed etiam
inter illos, qui hominem voluptati donant, quorum
omnia dicta factaque ad utilitates suas spectant ;
nam si quietem petit et otium, hanc virtutem naturae
suae nanctus est, quae pacem amat et manus retinet.
 Nullum tamen clementia ex omnibus magis quam
regem aut principem decet. Ita enim magnae vires
decori gloriaeque sunt, si illis salutaris potentia est ;
nam pestifera vis est valere ad nocendum. Illius
demum magnitudo stabilis fundataque est, quem

 
omnes tam supra se esse quam pro se sciunt, cuius
curam excubare pro salute singulorum atque universorum cottidie experiuntur, quo procedente non,
tamquam malum aliquod aut noxium animal e cubili
prosilierit, diffugiunt, sed tamquam ad clarum ac
beneficum sidus certatim advolant. Obicere se
pro illo mucronibus insidiantium paratissimi et substernere corpora sua, si per stragem illi humanam
iter ad salutem struendum sit, somnum eius nocturnis excubiis muniunt, latera obiecti circumfusique
defendunt, incurrentibus periculis se opponunt.
 Non est hic sine ratione populis urbibusque consensus sic protegendi amandique reges et se suaque
iactandi, quocumque desideravit imperantis salus ;
nec haec vilitas sui est aut dementia pro uno capite
tot milia excipere ferrum ac multis mortibus unam
animam redimere nonnumquam senis et invalidi.