Quare materia quidem nobis rhetoricae videtur artis
ea, quam Aristoteli visam esse diximus; partes autem
eae, quas plerique dixerunt, inventio, dispositio, elo-
cutio, memoria, pronuntiatio. inventio est excogitatio
rerum verarum aut veri similium, quae causam proba-
bilem reddant; dispositio est rerum inventarum in or-
dinem distributio; elocutio est idoneorum verborum et
sententiarum ad inventionem accommodatio; memoria
est firma animi rerum ac verborum ad inventionem 
perceptio; pronuntiatio est ex rerum et verborum
dignitate vocis et corporis moderatio. Nunc his rebus breviter constitutis eas rationes, qui-
bus ostendere possimus genus et finem et officium
huius artis, aliud in tempus differemus; nam et mul-
torum verborum indigent et non tanto opere ad artis
descriptionem et praecepta tradenda pertinent. eum au-
tem, qui artem rhetoricam scribat, de duabus reliquis
rebus, materia artis ac partibus, scribere oportere
existimamus. ac mihi quidem videtur coniuncte agen-
dum de materia ac partibus. quare inventio, quae prin-
ceps est omnium partium, potissimum in omni causa-
rum genere, qualis debeat esse, consideretur.
 
Omnis res, quae habet in se positam in dictione ac
disceptatione aliquam controversiam, aut facti aut no-
minis aut generis aut actionis continet quaestionem.
eam igitur quaestionem, ex qua causa nascitur, consti-
tutionem appellamus. constitutio est prima conflictio
causarum ex depulsione intentionis profecta, hoc
modo: fecisti: 
 non feci aut iure feci. cum facti con-
troversia est, quoniam coniecturis causa firmatur, con-
stitutio coniecturalis appellatur. cum autem nominis,
quia vis vocabuli definienda verbis est, constitutio de-
finitiva nominatur. cum vero, qualis res sit, quaeritur,
quia et de vi et de genere negotii controversia est, con-
stitutio generalis vocatur. at cum causa ex eo pendet, 
quia non aut is agere videtur, quem oportet, aut non
cum eo, quicum oportet, aut non apud quos, quo tem-
pore, qua lege, quo crimine, qua poena oportet, transla-
tiva dicitur constitutio, quia actio translationis et com-
mutationis indigere videtur. atque harum aliquam in
omne causae genus incidere necesse est; nam in quam
rem non inciderit, in ea nihil esse poterit controversiae.
quare eam ne causam quidem convenit putari.