firmamentum est firmissima argu-
mentatio defensoris et appositissima ad iudicationem:
ut si velit Orestes dicere eiusmodi animum matris suae
fuisse in patrem suum, in se ipsum ac sorores, in
regnum, in famam generis et familiae, ut ab ea poenas
liberi sui potissimum petere debuerint. Et in ceteris
quidem constitutionibus ad hunc modum iudicationes
reperiuntur; in coniecturali autem constitutione, quia
ratio non est—factum enim non conceditur—, non
potest ex deductione rationis nasci iudicatio. quare ne-
cesse est eandem esse quaestionem et iudicationem:
factum est, non est factum, factumne sit? quot autem
in causa constitutiones aut earum partes erunt, totidem 
necesse erit quaestiones, rationes, iudicationes, firma-
menta reperire. Tum his omnibus in causa repertis denique sin-
gulae partes totius causae considerandae sunt. nam non
ut quidque dicendum primum est, ita primum animad-
vertendum videtur; ideo quod illa, quae prima dicun-
tur, si vehementer velis congruere et cohaerere cum
causa, ex iis ducas oportet, quae post dicenda sunt.
quare cum iudicatio et ea, quae ad iudicationem oportet
argumenta inveniri, diligenter erunt artificio reperta,
cura et cogitatione pertractata, tum denique ordinandae
sunt ceterae partes orationis. eae partes sex esse om-
nino nobis videntur: exordium, narratio, partitio, con-
firmatio, reprehensio, conclusio. Nunc quoniam exordium princeps debet esse, nos
quoque primum in rationem exordiendi praecepta da-
bimus.
 
Exordium est oratio animum auditoris idonee com-
parans ad reliquam dictionem: quod eveniet, si eum
benivolum, attentum, docilem confecerit. quare qui
bene exordiri causam volet, eum necesse est genus suae
causae diligenter ante cognoscere. Genera causarum
quinque sunt: honestum, admirabile, humile, anceps,
obscurum. honestum causae genus est, cui statim sine
oratione nostra favet auditoris animus; admirabile, a
quo est alienatus animus eorum, qui audituri sunt; humile, quod neglegitur ab auditore et non magno opere
adtendendum videtur; anceps, in quo aut iudicatio
dubia est aut causa et honestatis et turpitudinis parti-
ceps, ut et benivolentiam pariat et offensionem; obscu-
rum, in quo aut tardi auditores sunt aut difficilioribus
ad cognoscendum negotiis causa est implicata. quare
cum tam diversa sint genera causarum, exordiri quo-
que dispari ratione in uno quoque genere necesse est.
igitur exordium in duas partes dividitur, in principium
et insinuationem. principium est oratio perspicue et
protinus perficiens auditorem benivolum aut docilem
aut attentum. insinuatio est oratio quadam dissimu-
latione et circumitione obscure subiens auditoris
animum.