ΣΧΟΛΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙ ΓΗΡΩΣ ΚΑΙ ΝΕΟΤΗΤΟΣ 160V ΚΑΙ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙ ΑΝΑΠΝΟΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ. Μετὰ τὸ Περὶ μακροβιότητος καὶ βραχυβιότητος τάττει τὸ Περὶ γήρως καὶ νεότητος (ἕπεται γὰρ τῷ μὲν μακροβίῳ τὸ γῆρας, τῷ δὲ βραχυβίῳ ἡ νεότης), ἐν ᾧ δὴ περὶ αὐτῶν τούτων, τοῦ γήρως καὶ τῆς νεότητος, λέγει, καὶ ἔτι περὶ ἀναπνοῆς. λέγει δὲ πολλοῖς τῶν ζῴων ἀναγκαῖον τοῦτο τὸ ἔργον πρὸς τὴν ζωήν. άποδίδωσι δ’ ἐν αὐτῷ πρῶτον μέν, ὅτι ἐν καρδίᾳ ἡ ἀρχὴ τοῦ ζῴου καὶ τὸ αἰσθητικὸν καὶ τὸ θρεπτικὸν καὶ τὸ αὐξητικόν, καὶ ὅτι καὶ τὰ φυτὰ καὶ τὰ ζῷα δέονται καταψύξεως, καὶ τίς ἱκανὴ τοῖς φυτοῖς, καὶ ὅτι τοῖς ζῴοις ἢ διὰ τοῦ ὕδατος ἢ διὰ τοῦ ἀέρος συμβαίνει. εἶτα ἀντιλέγει πρὸς Ἀναξαγόραν καὶ Διογένην περὶ ἀναπνοῆς εἰπόντας καὶ πρός τε Δημόκριτον καὶ Πλάτωνα καὶ Ἐμπεδοκλέα, καὶ ὅτι καταψύξεως ἕνεκεν ἀναπνέομεν μετὰ ταῦτα λέγει, καὶ πρὸς τούτοις ὅτι τοῖς ἀναίμοις ἱκανὸν τὸ περιέχον πρὸς τὴν κατάψυξιν, καὶ ὅτι ἃ μὲν τῶν ἐνύδρων καταψύξεως ἕνεκεν δέχονται τὸ ὑγρόν, ἃ δὲ οὐ καταψύξεως, ὡς δελφὶς καὶ πολύπους καὶ σηπία καὶ ἕτερ᾿ ἄττα, ἀλλ’ ἐξ ἀνάγκης διὰ τὸ ἐν ὑγρῷ λαμβάνειν τὴν τροφήν, καὶ ὅτι ἔνια δεχόμενα τὸν ἀέρα καταψύχεται, καὶ ὅτι τούτου ἕνεκεν ἔχει πνεύμονα τὰ ἔχοντα. μετὰ ταῦτα ἀντιλέγει πρὸς ᾿Εμπεδοκλέα λέγοντα θερμοὺς τοὺς ἰχθύας. εἶτα πάνυ παγκάλως λέγει, πῶς ἀναπνέομεν, εἶτα τί γένεσις, τί ζωή, τί θάνατος, καὶ διὰ τί ταῦτα τοῖς ζῴοις ὑπάρχει, καὶ τί νεότης, καὶ τί γῆρας, καὶ διὰ τί τὰ μὲν ἐν τῷ ὕδατι, τὰ δ’ ἐν τῷ ἀέρι πνίγεται, ἔπειτα πόσαι καὶ τίνες αἱ τῆς καρδίας κινήσεις, καὶ διὰ τί γίνονται, εἶτα πῶς τὰ ἀναπνέοντα δέχεται τὸν ἀέρα καὶ πῶς τὰ ἔνυδρα τὸ ὕδωρ, δαιμονιώτατα ἐκτίθεται. 1 τοῦ αὐτοῦ ante σχόλια add. C 2 καὶ περὶ ἀναπνοῆς om. a ᾿Αριστοτέλους om SRP 4 μἐι om. C γήρως R 5 δὴ a: om. ceteri τοῦ] περὶ a τῆς] om. a post λέγει add. τί C ἔτι om. a λέγει] ἐπεὶ HP δὲ] δὴ S: om. P ἀναγκαῖον] ἀνώδυνον a 9 καὶ (post ὅτι) om. CRP τὰ (ante φυτὰ) om. C 11 καὶ (ante πρός) om. RP 20 ὅπως a post γένεσις et post ζωὴ bis add. καὶ RP 23 γίγνονται S: γίνεται CR 24 πῶς om. RP p. 467b10 Περὶ δὲ νεότητος καὶ γήρως καὶ περὶ ζωῆς καὶ θανάτου 160v λεκτέον νῦν. ἅμα δὲ καὶ περὶ ἀναπνοῆς ἀναγκαῖον ἴσως τὰς αἰτίας εἰπεῖν. Τὸ ἴσως διὰ φιλόσοφον κεῖται εὐλάβειαν, ἐπεὶ ἀναγκαῖόν ἐστιν εἰπεῖν περὶ ἀναπνοῆς. εἰ γὰρ ἐνίοις τῶν ζῴων τὸ ζῆν διὰ τὸ ἀναπνεῖν ὑπάρχει, ὥσπερ τὸ μὴ ζῆν διὰ τὸ μὴ ἀναπνεῖν συμβαίνει, ἀναγκαῖον ἂν εἴη εἰδέναι τὴν ἀναπνοὴν τὴν τοῦ ζῆν αἰτίαν, τίς ἐστι καὶ πῶς ἐστιν αἰτία τοῦ ζῆν. ὅτι δὲ ἡ ψυχὴ ἐν τῇ καρδίᾳ ἐστὶ δύναμιν ἐχούσῃ ἀρχικὴν πρὸς τὰ ἄλλα μόρια (ἀρχὴ γὰρ αὕτη τῶν ἄλλων μορίων· τούτου γάρ ἐστι δηλωτικὸν τὸ καὶ ἐν τούτῳ τινὶ τῶν ἐχόντων δύναμιν ἐν τοῖς μορίοις), δέδεικται ἐν τῇ Περὶ ζῴων κινήσεως καὶ ἐν τῇ Περὶ ζῴων γενέσεως καὶ ἐν ἄλλοις πλείοσιν, ἀλλὰ καὶ ἐνταῦθα μετ’ ὀλίγον ῥηθήσεται καὶ δειχθήσεται. ὅτι δὲ καὶ τὸ θρεπτικόν, καθ’ ὃ ζῶμεν, καὶ τὸ αἰσθητικόν, καθ’ ὃ ζῷά ἐσμεν, ἓν καὶ ταὐτόν ἐστι τῷ ὑποκειμένῳ, κἄν τῷ λόγῳ ἕτερα, καὶ αὐτὸς δείξει προιών. δεῖ δὲ καὶ ἡμᾶς ὀλίγα παραθέσθαι ἐκ τῶν ἐν ἄλλοις περὶ τούτων ῥηθέντων. καὶ πρῶτον μὲν ὅτι τὸ θρεπτικὸν ἐν τῇ καρδίᾳ ἐστίν, ἐκ τῶνδε δῆλον. εἰ γὰρ τοῦ ζῆν ὕλη ὑγρότης καὶ θερμότης, ὡς προείρηται, τοιοῦτος δὲ ὁ περὶ τὴν καρδίαν τόπος, ἐν ταύτῃ ἄν εἴη τὸ θρεπτικόν. ὅτι δὲ ἡ χορηγία τοῖς ζῴοις τοῦ τρέφεσθαι ἀπὸ τῆς καρδίας ἐστί, σημεῖον αἱ τῆς τροφῆς, τουτέστι τοῦ αἵματος, διάκονοι φλέβες· αὗται γὰρ διὰ μὲν τῶν ἄλλων μερῶν τοῦ σώματος διαπεφύκασιν, ἐκ ταύτης δέ εἰσιν. ἀλλὰ καὶ τὸ πρώτην φαίνεσθαι τὴν καρδίαν διηρθρωμένην τῶν ἄλλων μερῶν σημεῖον τοὐ μάλιστα καὶ πρώτην τρέφεσθαί τε καὶ τὴν θρεπτικὴν δύναμιν ἔχειν ἐν ἑαυτῇ. ὅτι δ’ ἐν ταύτῃ ἡ θρεπτικὴ ψυχή, σημεῖον καὶ τὸ ἐν τοῖς θανάτοις ταύτην ἀποψύχεσθαι τελευταίαν, ὥσπερ ἀνα λυομένης τῆς 161r φύσεως καὶ παλινδρομούσης ἐπὶ τὴν ἀρχήν. ἔτι καὶ καθ’ ὅσον ἐν μέσῳ ἡ καρδία, πρὸς ἄμφω τὰ μέρη ὁμοίως ἄν ἔχοι καὶ ὁμοίως ἄν αὐτοῖς ἀμφοτέροις χορηγοίη τὴν τροφήν, καὶ οὐ τοῖς μὲν πλησίον, τοῖς δὲ πόρρω· καὶ κατὰ τοῦτο ἄν εἴη περὶ καρδίαν. ὅτι δὲ πάλιν ἀδύνατον τὴν αἰσθητικὴν χωρὶς εἶναι τῆς θρεπτικῆς, ἐκ τῶνδ’ ἄν πιστεύοιμεν· φθειρομένης γὰρ τῆς ἁφῆς οὐδὲ ζῆν ἔτι δύναται τὸ ζῷον. καίτοι εἰ ἦν ἡ θρεπτικὴ κεχωρισμένη, φθαρείσης τῆς αἰσθητικῆς οἷόν τε ἄν ἦν ζῆν ἔτι τὸ ζῷον, ἔχον τὴν θρεπτικὴν δύναμιν, ἥτις ἣν τοὐ ζῆν χορηγός. ἔτι εἰ ἦν κεχωρισμένη ἡ αἰσθητικὴ τῆς θρεπτικῆς, οὐκέτ’ ἂν τὰ ἔχοντα ἀμφοτέρας τὰς δυνάμει·ς μίαν εἶχε ψυχήν, 1 περὶ (ante ζωῆς) om. C (Arist. LP) 11 Περὶ ζῴων κινήσεως] 11 p. 703b24 Περὶ ζῴων γενέσεως] Β 6 p. 743b25 κινήσεως—ζᾠων om. a κινήσει ἐν τῆ C 14 αὐτὸ a δείξει] cf. Περὶ ἀναπνοῆς 8 15. 16 τούτου RP 16 ἐστίν om. a 17 εἰ γὰρ a: εἰ ORP: οἷον S ἡ ὑγρότης a προείρηται] p. 466a17ss. 18 τοιοῦτον a 20 post αἱ add. φλέβες αἱ RP φλέβες cm. CRP 22 πρῶτα P cf. Bouitz, Ind. p. 365a53 ss. 24 τὸ καὶ a 25 τελευταίαν ἀποψύχεσθαι CRP 26 post μέσῳ add. οὖσα CRP 29 τὴν καρδίαν RP 31 ἡ om. S 34 οὐκ ἄν a αὐτὰ ante τὰ add. a ἔχει C: ἔχοι RP ἀλλὰ πλείους· αὐτὴ γὰρ καθ’ αὑτὴν οὖσα ἡ θρεπτικὴ δύναμις ἐν τοῖς 161r φυτοῖς ἔμψυχα αὐτὰ παρέχει. ὥστε κἀν τῷ ζῴῳ ἔμψυχον τὸ μόριον τὸ ταύτην τὴν δύναμιν ἔχον καθ’ αὑτό. εἰ δὲ τοῦτο, δηλονότι καὶ τὸ τὴν αἰσθητικὴν ἔχον πάλιν ἔμψυχον ἄν εἴη καθ’ αὑτό. οὕτω δὲ δύναιντ’ ἄν αἱ δυνάμεις χωρίζεσθαι ἀπ’ ἀλλήλων, ὡς εἶναι τὸ ζῷον τὸ μέν τι τρεφόμενον καὶ διὰ τοῦτο ζῶν, τὸ δὲ αἰσθανόμενον, οὐκέτι δὲ τρεφόμενον. δῆλον ἄρα, ὅτι ἐν ᾧ τὸ θρεπτικόν, ἐν τούτῳ καὶ τὸ αἰσθητικόν. p. 467b28 Ἐπεὶ οὖν τῶν ἰδίων αἰσθητηρίων ἕν τι κοινόν ἐστιν αἰσθητήριον. ᾿Η ἀπόδοσις τοῦ λόγου ἐστὶν ἐν τῷ ὥστε καὶ τὰ φυτὰ δηλονότι τὴν θρεπτικήν ἀρχὴν ἔχοι ἂν ἐν μέσῳ τούτων, λέγων διὰ τοῦ τούτων τὰ ἄνω καὶ κάτω· τὰ γὰρ φυτὰ πρόσθεν καὶ ὄπισθεν οὐκ ἔχει. πῶς δὲ καὶ τὰ φυτὰ ἐν μέσῳ ἔχουσι τὴν θρεπτικὴν ἀρχήν, ἐρεῖ προιών. περίττωμα δὲ πρῶτον ἐνταῦθα τὸ ἔσχατον λέγει. σαφῆ δὲ τὰ ἑξῆς. p. 468a20 Ἀλλ’ ἥ γε τῆς θρεπτικῆς ἀρχ’ ἡ ψυχῆς ἐν τῷ μέσῳ τῶν τριῶν μορίων καὶ κατὰ τὴν αἴσθησιν οὖσα φαίνεται καὶ κατὰ τὸν λόγον. Πρῶτον τὴν ἀπὸ τῆς αἰθήσεως ἐνάργειαν μαρτύρεται, ὅτι ἐν τῷ μέσῳ ἐστὶν ἡ θρεπτικὴ ψυχή, καὶ οὕτως ἐπάγει τὰς ἀπὸ τοὺ λόγου πίστεις. λέγει οὖν ὅτι πολλὰ τῶν ζῴων ὁρῶμεν ἀφαιρουμένων ἑκατέρων τῶν μορίων, τῆς τε κεφαλῆς καὶ τοῦ κάτω τῆς καρδίας (κάτωθεν γὰρ τῆς καρδίας ἡ δεκτικὴ τῆς τροφῆς κοιλία ἐστί), πολλὰ οὗν τῶν ζῴων ὁρῶμεν ὅτι ζῇ, μεθ’ οὗπερ ἂν ᾖ τὸ μέσον, τουτέστι μετὰ τοῦ λοιποῦ, ἐν ᾧ ἐστιν ἡ καρδία ἢ τὸ ἀνάλογον τῇ καρδίᾳ· ταύτην γὰρ εἶπε μέσον. εἰ δὴ τὰ μὲν ἄλλα μόρια οὐ ζῇ, τὸ δὲ ἔχον τὸ μέσον, ἤτοι τὴν καρδίαν ἢ τὸ ἀνάλογον τῇ καρδίᾳ, ζῇ, δηλονότι τὸ αἴτιον τοῦ ζῆν. ἤτοι τὸ θρεπτικόν, ἐν τῇ καρδίᾳ ἡ τῷ ἀναλόγῳ τῇ καρδίᾳ ἐστί, τὰ δὲ ἔχοντα τὸ τοιοῦτον μόριον, ἤγουν τὸ θρεπτικόν, ἐνεργείᾳ μὲν ἔχουσιν ἕν, δυνάμει δὲ πλείω. ὡς γὰρ τὸ ἐν τῷ κάδδῳ ὕδωρ ἐνεργείᾳ μέν ἐστιν ἕν, δυνάμει δὲ πλείω, διαιρεθὲν δὲ γίνεται ἐνεργείᾳ πλείω, οὕτως καὶ τὸ ἐν τοῖς φυτοῖς καὶ τοῖς ἐντόμοις θρεπτικὸν ἓν μέν 1 post γὰρ add. αὑτὴ C 2 ἄψυχα SIRP κὰν a: ἐν S: ἔσται ἐν CRP 3 alt. τὴν om. P 4 δὲ] καὶ C 5 τῶ ζώω RP: om. C: τοῦ ζῴου conicio τι] τοι 5. 6 post τρεφόμενον add. μόνον SORP 6 post αἰσθανόμενον add. μόνον CRP 8 ἐπειδὴ Arist. MZ τὸ aute τῶν add. a τι om. Arist. MZ 9 αἰσθητήριον ἐν a 10 ἐν τῷ om. S 11 τοῦ a: om. coteri 12 τὰ] τὸ RP φυτὰ <τὰ> conicio 13 προιὼν ἐρεῖ RP (p. 468b18 ss.) 15 et 16 τῷ et τριῶν om. 18 πρώτην C 19 ἀπὸ λόγου RP: κατὰ τὸν λόγον S 20 τῶν ζώων πολλά RP 23 εἴη C 24 ταῦτα a δὴ] δὲ C 26 ἤτοι τὸ θρεπτικόν oin. a 27 τῶ ἀνάλογον R, e corr. C: τὸ ἀνάλογον P, prius C ἤγουν] ἤτοι a 28 ὡς γὰρ—τὸ ἔντομον (p. 102,2) RP; διαιρεθέντα δὲ καὶ (τὸ φυτὸν καὶ add. C) τὸ ἔντομον SC: διαιρεθέντων γὰρ a ἐστιν ἐνεργείᾳ, δυνάμει δὲ πλείω· διαιρεθέντα δὲ καὶ τὸ φυτὸν καὶ τὸ ἔντομον, γίνεται τὸ θρεπτικὸν ἐνεργείᾳ πολλά. καὶ ἔστι πρώτως ἡ θρεπτικὴ ψυχὴ ἐν τῇ καρδίᾳ ἢ ἐν τῷ ἀναλόγῳ, ἀπὸ δὲ ταύτηις ἢ τούτου διαδίδοται καὶ εἰς τὸ λοιπὸν σῶμα, ὥσπερ καὶ ἡ αἴσθησις εἰς τὰ αἰσθητήρια. δι’ ἣν δέ, φησίν, αἰτίαν τὰ μὲν τῶν φυτῶν ἀποφυτευόμενα δύναται ζῆν, τινὰ δὲ οὐ δύναται ζῆν (οὐ γὰρ πάντα ὅσα ἀποφυτεύεται | δύναται ζῆν), 161v ἄλλος ἔστω λόγος· τῆς γὰρ Περὶ φυτῶν πραγματείας ὁ λόγος. δι’ ἣν μὲν οὖν αἰτίαν τὰ μὲν οὐ δύναται διαρούμενα τὰ δ’ ἀποφυτεύεται τῶν φυτῶν, ἄλλος ἔστω λόγος. τὸ δ’ ἀποφυτεύεται ταὐτόν ἐστι τῷ δύναται ζῆν. ἔστι δὲ ἀσαφὴς ἡ λέξις. ἢ γὰρ τὸ λεγόμενόν ἐστιν, ὅτι δι’ ἣν δ’ αἰτίαν τὰ μέν, ἤτοι τὰ ζῷα, διαιρούμενα οὐ δύναται ζῆν, τὰ δ’ ἀποφυτεύεται, τουτέστι τὰ δὲ φυτὰ διαιρούμενα δύναται ζῆν, ἕτερος ἔστω λόγος. ἢ ἔστι τὸ λεγόμενον, ὅτι δι’ ἣν δ’ αἰτίαν ἄλλα μὲν τῶν φυτῶν δύναται ζῆν, ἄλλα δὲ οὐ δύναται, ἄλλος ἔστω λόγος. ἀλλὰ τοῦτο μὲν οὕτως. ὥσπερ δὲ ἡ θρεπτικὴ ψυχὴ μία μέν ἐστιν ἐνεργείᾳ, δυνάμει δὲ πλείους, οὕτω καὶ ἡ αἰσθητική. τῶν γὰρ ἐντόμων τμηθέντων εἰς πλείω τμήματα, καὶ ἕκαστον τῶν τμημάτων αἴσθησιν ἔχον (αἰσθάνονται γὰρ τῶν προσπιπτόντων αὐτοῖς), δηλονότι τότε πλείους εἰσὶν ἐνεργείᾳ αἱ αἰσθήσεις. ἐγὼ γὰρ οὑτωσὶ ἀλόγως παῖς ὢν ἀνέσπων τοὺς μεγάλους τῆς ἀκρίδος πόδας καὶ ἐτίθουν αὐτοὺς ἐν πέτρᾳ ἡ γῇ ἢ ὅπου ἂν ἔτυχεν· ἐν ᾧ τεθέντες ἦσαν πάμπαν ἀκίνητοι. ὁπηνίκα δ’ ἡψάμην τινὸς αὐτῶν, ἥλλετο καὶ ὅλως ἐκινεῖτο ἐκ τοῦδε εἰς τόδε τὸ ὑποκείμενον, ὡς δηλονότι αἴσθησιν ἔχον. καὶ τὰ μὲν τῶν ζῴων μέρη, καίπερ αἰσθανόμενα, οὐ δύντι ζῆν διὰ τὸ μὴ ἔχειν στόμα (περὶ οὗ εἴρηται ἐπὶ πλέον ἐπὶ τέλει τοῦ δευτέρου βιβλίου τῆς Περὶ ψυχῆς πραγματείας), τὰ δὲ φυτὰ δύναται ζῆν δι’ ἃς αἰτίας εἴρηται ἐκεῖσε. p. 468b7 ᾿Ενδεᾶ τε εἶναι τὰ μὲν τοῦ ληψομένου. Ὃν ἄν ἀφαιρεθῇ ἡ κεφαλή, ταῦτά εἰσιν ἐνδεᾶ καὶ ἐστερημένα τοῦ ληψομένου τὴν τροφήν· ὧν δ’ ἀν’ ἀφαιρεθῇ ἡ κοιλία, ταῦτα ἐστέρηνται τοῦ δεξομένου. ζῶσι δὲ τὰ τῶν ἐντόμων μέρη διὰ τὸ ἐοικέναι τὰ ἔντομα, ὡς καὶ ἐν τῷ Περὶ ζῴων πορείας εἴρηται, ζῴοις ἐκ πολλῶν ζῴων συγκετιἐνεργείᾳ 1 om. a 2. 3 ἔστιν ἡ θρεπτικὴ ψυχὴ πρώτως C 3 alt. ἐν om. C ἀνάλογον CRP, tum τῆ καρδία add. C 5 δύναται om. C 5. 6 ζῆ, τὰ δὲ C 7 ἔσται R (Arist. LS) 8 τὰ μὲν] ταῦτα P ἄλλος] ἕτερος CRP (Arist.) ἔσται CP cf. ad v. 7 δ’ om. CRP ἀποφύεται SRP 10 post δύναται fort. add. διαιρούμενον σαφὴς S 10. 11 ἐστι δι’ a 11 δ’ a (Arist.): μὲν οὑν RP: μὲν SC οὐ δύναται διαιρούμενα RP 12 ἀποφύεται SCRP δύναται διαιρούμενα RP 14 post φυτῶν add. οὐ RP οὐ om. RP 18 αἱ om. P 21 ἤλλατο RP: ἥλατο a 23 δύνανται S 24 post ἐπὶ add. τὸ (τῷ?) a δευτέρου] immo πρώτου 25 Περὶ ψυχῆς] Α 5 p. 411b14 δύνανται SC 28 ἄν om. SC ἀφαιρεθείη SC 29 δ’ ἂν a: δὲ ceteri ἀφαιρεθείη SC ἐστέρηται a 30 pot-t δεξομένου add. ὦν δὲ καὶ ἡ κοιλία καὶ ἡ κεφαλή, ταῦτα ἀμφοτέρων CRP 31 τῶ] τῆ S Περὶ ζῴων πορείας 6 p. 707b3 εἴρηκε C 31. 103,1 πολλῶν συνεστηκόσιν ζώων CRP μένοις· ἔοικε γὰρ τὸ ἔντομον τὸ ὂν ἓν τῷ ἀριθμῷ ζῴῳ ἐκ πολλῶν ζῴων ν συνεστηκότι. ὥσπερ γὰρ εἰ ἦσαν κτὰ τὸν μῦθον δύο ἄνθρωποι συμπεφυκότες κατὰ τὴν ῥάχιν, εἶτα διαιρεθέντες καὶ διαζευχθέντες ἀπ’ ἀλλήλων ἠδύναντο ζῆν, τοιοῦτόν τι δεῖ νοεῖν ἐν τοῖς ἐντόμοις· ἕκαστον γὰρ αὐτῶν μόριον ὥσπερ ζῷόν τί ἐστι. περὶ ὧν εἴρηταί μοι ἐπὶ πλέον ἐν ταῖς εἰς τὸ Περὶ ζώων πορείας σχολαῖς. καὶ ταῦτα μὲν δύναται ζῆν διὰ τὸ ἕκαστον αὐτῶν ἐοικέναι ζῴῳ ἐκ πολλῶν ζῴων συνεστηκότι, τὰ δὲ ἀρίστως ἔχοντα τὴν σύστασιν, οἷον ἄνθρωποι, ἵπποι, τὰ ὅμοια, τοῦτο οὐ πάσχει, τουτέστι τὸ δύνασθαι διαιρούμενα ζῆν. διὰ τί; ὅτι ἡ τοὐ ἀνθρώπου φύσις μία ἐστὶ καὶ οὐ πολλαί. τοῦτο δὲ ταὐτόν ἐστι τῶ ῾ὅτι ἕκαστον αὐτῶν ἓν ἐστι ζῷον, ἀλλ’ οὐκ ἐκ πολλῶν συνεστηκός’. καὶ διὰ τὸ εἶναι ἕκαστον αὐτῶν ἓν ζῷον μικρὰν αἴσθησιν ἔνια ποιεῖ διαιρούμενα τῶν ζῴων (ἔστι δὲ τὸ μικρὰν αἴσθησιν ποιεῖν ὅμοιον τῷ ῾βραχέως αἰσθάνονται καὶ πάμπαν ἀμυδρῶς'), τὰ δὲ τῶν ἐντόμων μέρη σφοδρῶς· αἰσθάνονται καὶ τῶν βραχέων διὰ τὸ εἶναι ὥσπερ ζῷον αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ἕκαστον μόριον. καὶ τὰ μὲν τῶν ἐντόμων μέρη ἀκριβῶς αἰσθάνονται, διότι ἑκάστω αὐτῶν ἀποτμηθέντι τοῦ ὅλου ἐνεργείᾳ ἐστὶν ἡ αἰσθητικὴ ψυχή· τὰ δὲ τῶν ἀνθρώπων καὶ τῶν ἵππων καὶ τῶν ἄλλων οὐκ ἀκριβῶς, διότι οὐκ ἔχει τὴν ὣ· αἰσθητικὴν ψυχήν, ἀλλὰ πάθος τι τῆς αἰσθητικῆς ψυχῆς. ὅσον δὲ διαφέρει τὰ πάθη τῶν ἐν οἷς εἰσι πάθη, τοσοῦτον καὶ ἑκάστου τῶν ἀρίστων ζῴων μορίου αἴσθησις πρὸς τὰς τῶν μορίων τῶν ἐντόμων αἰσθήσεις. πλεῖστον δὲ διαφέρει ἡ ψυχὴ καὶ τὰ ἀπ’ αὐτῆς πάθη· πλεῖστον ἄρα καὶ ἡ ἀπ’ αὐτῆς προσεχῶς γινομένη αἴσθησις τῆς ἀπὸ τοῦ πάθους αὐτῆς γινομένης. κινεῖται δὲ ἡ χελώνη ἀφαιρεθείσης τῆς καρδίας διὰ τὸ ἔχειν ψυχικόν τι πάθος. p. 468b16 Ετι δὲ ἐπί τε τῶν φυτῶν δῆλον καὶ ἐπὶ τῶν ζῴων. Καὶ τοῦτο τὸ ἐπιχείρημα ἀπὸ τῆς αἰσθήσεως τὴν πίστιν ἔχει. δῆλον, φησίν, ὅτι τὸ θρεπτικὸν ἐν τῷ μέσῳ ἐστὶ καὶ ἐπὶ τῶν φυτῶν καὶ ἐπὶ τῶν ζῴων. ἐπὶ μὲν τῶν φυτῶν δῆλον ἐπισκοποῦσι τὴν τῶν σπερμάτων γένεσιν καὶ τὰς ἐμφυτείας καὶ τὰς ἀποφυτείας. ἔστι δὲ ἐμφυτεία μὲν ὁ ἐγκεντρισμός, ἀπο- 1. 2 ἔσικε—συνεστηκότι om. C 2 δύο κατὰ τὸν μῦθον RP τὸν μῦθον] Plato Syinp. c. 14 ss. 4 νοεῖν δεῖ RP 4. 5 αὐτῶν μόριον SC: αὐτοῦ μόριον RP: τῶν μορίων a 5 ὥσπερ] οἷον C 5. 6 εἰς τὸ a: om. ceteri 6 σχολαῖς] V. fol. 180r16 ss. Ald. 6. 7 ἐοικέναι ἕκαστον αὐτῶν a 8 ἄνθρωπος ἵππος a post ἵπποι add. καὶ RP 10 ἐστὶ om. a 11 ἀλλ’] καὶ P 13 ποιεῖ RP ὅμοιον] ἴσον CRP 14 πάμπαν om. a σφοδρῶς—μέρη (16) om. S 15 καθ’ αὑτό om. P 16 post διότι add. ἐν RP 17 post ἐνεργεία add. ἓν C 18 καὶ ἵππων C post ἄλλων add. ζώων RP 20 ἐν οἷς] ὧν CRP 23. 24 post γινομένης add. τὰ ἔντομα ἀφαιρεθέντα αἰσθάνονται, ὅτι κατὰ πάθος ἐστὶν αὐτοῖς ἡ αἴσθησις ὥσπερ ἐν τῶ ἐρίῳ τὸ μέλαν καὶ διὰ τοῦτο μένει RP, pergit R: ἐν δὲ τοῖς ἀνθρώποις κτὰ σχέσιν ὥσπερ ἐν τῶ ἀέρι τὸ φῶς, καὶ διὰ τοῦτο οὐδὲ ἔστιν ἀεί 24 post δὲ add. καὶ C, prius R 26 alt. ἐπὶ om. a (Arist. L) 27 post δῆλον add. δέ a 28 post ζώων add. καὶ C 30 τἀς om. a (Arist. L) φυτεία δὲ τὸ τοὺς ἀφαιρεθέντας ἐκ τῶν δένδρων κλάδους εἰς γῆν φυτεύειν· 161v ὅπερ οἱ νεώτεροι μεταφυτείαν καλοῦσιν. p, 468b18 Ἥ τε γὰρ τῶν σπερμάτων γένεσις συμβαίνει πᾶσιν ἐκ τοῦ μέσου. Εἰπὼν ὅτι δῆλον ἐπισκοποῦσι τὴν ἀπὸ τῶν σπερμάτων γένεσιν, σαφηνίζων ἐπήγαγεν· ἥ τε γὰρ τῶν σπερμάτων γένεσις συμβαίνει πᾶσιν ἐκ τοῦ μέσου. ἐπεὶ γὰρ ἐκ τοῦ καρποῦ πάλιν καρπὸς γίνεται (ἀπὸ γὰρ κοκκυμήλου πάλιν κοκκύμηλον καὶ ἀπὸ κυάμου κύαμος καὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως), ὁρῶμεν δὲ ὅτι ἡ βλάστη καὶ αἱ ταύτης ῥίζαι ἐκ | τοῦ μέσου φύονται, δηλονότι ἐν τῷ μέσῳ ἐστὶ τὸ θρεπτικόν. ἐν ᾧ γὰρ 162r πρώτως τρέφεταί τι, ἐν τούτῳ ἐστὶ τὸ θρεπτικόν. τρέφεται δὲ πρώτως καὶ ἀναφύει ἐν τῷ μέσῳ ἡ ῥίζα καὶ ἡ βλάστη, ἀφ’ ἧς ῥίζης καὶ βλάστης εἰσὶν οἱ καρποί. ἐν αὐτῷ ἄρα τῷ μέσῳ τὸ τοιοῦτόν ἐστι τῆς ψυχῆς μόριον, ἤγουν τὸ θρεπτικόν. ᾿Η μὲν οὖν διάνοια αὕτη, τὰ δὲ κατὰ τὴν λέξιν τοιαῦτα· διθύρων γὰρ ὄντων ἐν πᾶσιν, ᾗ συμπέφυκεν ἔχεται, τουτέστι διθύρων γὰρ ὄντων τῶν καρπῶν ἔχεται καί ἐστι τὸ θρεπτικόν, ὅπου συμπεφύκασιν αἱ θύραι· συμπεφύκασι δ’ ἐν τῷ μέσῳ, ἐν τῷ μέσῳ ἄρα ἐστὶ τὸ θρεπτικόν. καί ἐστι τὸ μέσον ἑκατέρου τῶν μορίων, τουτέστιν ἑκατέρας θύρας, ἐνταῦθα, ἤτοι ὅπου συμπεφύκασιν αἱ θύραι. ὅ τε καυλὸς ἐκφύεται καὶ ἡ ῥίζα τῶν φυομένων ἐλλιπῶς ἀπήγγελται καὶ διὰ τοῦτο ἀσαφῶς. λείπει γὰρ ἐν τῇ λέξει τὸ ἐντεῦθεν καὶ ὁ γὰρ σύνδεσμος. ἦν δ’ ἂν κατάλληλος ἡ γραφή, εἰ οὕτως εἶχεν ᾿ὅ τε γὰρ καυλὸς ἐκφύεται ἐντεῦθεν καὶ ἡ ῥίζα τῶν φυομένων'. ὥστε εἰ ὁ καυλὸς καὶ ἡ ῥίζα ἐκ τοῦ μέσου, ὁ δὲ καρπὸς ἐκ ῥίζης καὶ καυλοῦ, ὁ καρπὸς ἄρα ἐκ τοῦ μέσου. τὸ δὲ ἡ δ’ ἀρχὴ τὸ μέσον αὐτῶν ἐστιν ἴσον ἐστὶ τῷ ῾ὥστε ἡ ἀρχὴ αὐτῶν τὸ μέσον ἐστί. τὸ δ’ αὐτῶν, κἄν ἐπὶ τῆς ῥίζης καὶ τοῦ καυλοῦ ἀκούοιμεν, κἄν ἐπὶ τῶν καρπῶν, οὐδὲν διαφέρει. ἔν τε ταῖς ἐμφυτείαις καὶ ταῖς ἀποφυτείαις συμβαίνει τοῦτο μάλιστα περὶ τοὺς ὄζους. τοῦτο λέγει τὸ εἶναι τὸ θρεπτικὸν ἐν τῷ μέσῳ. ἔστι δὲ καὶ τοῦτο τὸ ἐπιχείρημα ἀπὸ τῶν φαινομένων τῇ αἰσθήσει. ἔστω δὲ καυλὸς δένδρου ἡ Α Β Γ γραμμή, κλάδος δὲ ἡ Β Δ, καὶ ὄζος ἡ Β E. ταῦτα δὲ εἰλήφθω λόγου 1 κλάδους ἐκ τῶν δένδρων εἰς τὴν γῆν a 3 πᾶσα S (Arist. P) 5 ἀπὸ] ἐκ RP post γένεσιν add. τοῦτο CRP 6 γὰρ otn. SC 7 πᾶσα S γὰρ ἀπὸ καρποῦ P 8 post γὰρ add. τοῦ C κοκυμήλου SCR πάλιν om. a κοκύμ. S alt. ἀπὸ] ἐπὶ C 10 ἐν ᾠ—θρεπτικόν (11) om. P 12 ἀφ’ ὧν βλάστης καὶ ῥίζης CRP 15 τὴν om. P 16 ἐν πᾶσιν] πάντων Arist. 19 ἐντεῦθεν RP (Arist.) 20 <τὸ δὲ> ὅ τε conicio 22 ἐντεῦθεν habent nostri Arist. libri, γὰρ unus L δ’ ἄν] γὰρ C 24 εἰ om. P 25 post ἀρχὴ add. εἰς C 27 κἄν] καὶ C 28 ταῖς (ante ἀποφυτείαις) om. RP (Arist. S) 29 μάλιστα συμβαίνει (συμβαίνειν C) τοῦτο CRP (Arist. S) συμβαίνειν Ca τοῦτο om. S 30 λέγων S ἐν τῶ μέσω τὸ θρεπτικόν S χάριν. τὸ γὰρ ἀκριβὲς ἐν τούτοις οὐ δεῖ θεωρεῖν. διὰ τί; ὅτι τὸ μὲν 162v δένδρον ἔχει πάχος, ἡ δὲ γραμμὴ ἀπλατής. ἔστιν οὖν ὁ ὄζος ἀρχὴ τοῦ κλάδου, ἅμα δὲ καὶ μέσον· ἔστι γὰρ μέσον τοῦ τε κλάδου καὶ τοῦ καυλοῦ. p. 468b25 Ὥστε ἢ τοῦτο ἀφ’ αἱροῦσιν. Ὥστε ἢ τὸν κλάδον μετὰ τοῦ ὄζου ἀφαιροῦσιν ἐν ταῖς ἀποφυτείαις καὶ τὸν μὲν ὄζον κατορύττουσιν ὡς μέσον καὶ ἐν ἑαυτῷ ἔχοντα τὸ θρεπτικόν, τὸ δὲ λοιπὸν ἐκτὸς ἐῶσιν ἵστασθαι, ἢ εἰς τοῦτο ἐμβάλλουσιν ὡς ἐν τοῖς ἐγκεντρισμοῖς· ἐν γὰρ τούτοις τὸν μὲν κλάδον ἐκκόπτουσιν, εἰς δὲ τὸν ὄζον τὸ ἐγκέντριον ἐμβάλλουσι. ταῦτα δὲ ποιοῦσιν, ἵνα ἢ ὁ κλάδος ἐν τοῖς ἐγκεντρισμοῖς ἐκ τούτου γένηται (τὸ γὰρ ἐγκέντριον ἀντὶ τοῦ ἀποκοπέντος κοπέντος κλάδου γίνεται), ἣ ἵνα αἱ ῥίζαι ἐκ τούτου γένωνται ὡς ἐν ταῖς ἀποφυτείαις. ὥσπερ δὲ μεταξὺ κλάδου καὶ καυλοῦ ἐστιν ἡ ἀρχή, οὕτω πάλιν μεταξὺ καυλοῦ καὶ ῥίζης· ὡς γὰρ ῥίζα πρὸς καυλόν, οὕτως ὄζος πρὸς κλάδον. ὅτι δὲ ἡ καρδία πρώτη γίνεται καὶ τρέφεται, εἴρηται πολλάκις· ἔτι δὲ καὶ διὰ τὸ εἷναι τὴν καρδίαν ἀρχὴν φλεβῶν, καὶ διὰ τοῦτο ἂν εἴη τῶν ζῴων ἀρχή, καὶ διὰ τοῦτο ἄν εἴη ἐν αὐτῇ ἡ ψυχή. ἀλλὰ καὶ διὰ τὸ εἶναι αὐτὴν ἀρχὴν τοῦ αἵματος, τὸ δ’ αἷμα τελευταίαν τροφήν, καὶ διὰ τοῦτο ἐν αὐτῇ ἂν εἴη ἡ ψυχή. ἐν ᾧ γὰρ ἡ τελευταία τροφὴ γίνεται, ἐν τούτῳ ἀνάγκη εἶναι καὶ τὸ θρεπτικόν· ἐν ᾧ δὲ τοῦτο, ἐν τούτῳ καὶ τὸ αἰσθητικόν, ὡς δέδεικται. ἔτι ἐπειδὴ ἡ τοῦ αἵματος λειτουργία διὰ τὴν τῆς κοιλίας, ταύτης δὲ διὰ τὴν τῆς καρδίας, ἡ δὲ καρδία τὸ τέλος ἐπιτίθησιν (αὐτὴ γὰρ ἐξαιματοῖ), κυριωτάτη ἄρα καὶ ἀρχὴ ἡ καρδία. ὥστε καὶ ἐν αὐτῇ ὡς ἐν ἀρχῇ ἡ θρεπτική τε καὶ αἰσθητικὴ ψυχή. ἐν δὲ τῇ λέξει τῇ τὰ γὰρ τῶν ἄλλων μορίων ἔργα περὶ τὴν τροφὴν μόρια τὸ στόμα καὶ τὴν κοιλίαν καὶ τὸ ἧπαρ λέγει· τὰ γὰρ ἔργα τούτων τῶν μορίων χάριν τοῦ τῆς καρδίας ἔργου εἰσί. p. 469a8 Δεῖ γὰρ τὸ κύριον πρὸς τὸ οὗ ἕνεκα διατελεῖν· Κύριον τὴν αἰσθητικὴν ἢ καὶ τὴν θρεπτικὴν λέγει ψυχήν. ἔστι δὲ τὸ λεγόμενον· ἐπειδὴ ἡ καρδία οὗ ἕνεκα (τοῦ γὰρ ταύτης ἔργου ἕνεκα ἡ τῶν ἄλλων μορίων ἐργασία), δεῖ τὸ κύριον πρὸς αὐτὴν διατελεῖν, ἤτοι ἐν αὐτῇ εἶναι, ἀλλ’ οὐκ ἐπ’ ἄλλῳ τινὶ μορίῳ τῶν τοῦ σώματος τῶν ἕνεκα τῆς καρδίας ὄντων. τὸ δὲ οἷον ὁ ἰατρὸς πρὸς τὴν ὑγίειαν ἴσον ἐστὶ 2 ἀπλατές S 3 ἔστι γὰρ—καυλοῦ om. P 5 ὥστε Sa: τουτέστιν ὥστε CR: τουτέτιν Ρ 6 καὶ τὸ μὲν ὀξὺ a αὐτῶ ’RP ἔχον a 8 prius ἐν om. C 9 βάλλουσι C 12 ἡ om. Pa 14 v. ad p. 100,22 15 τῶν φλεβῶν RP 18 ἄν ἐν αὐτῶ RP. ἂν εἴη ἐν αὐτῆ C αὐτῶ Pa (anceps R) 19 prius καὶ om. P 20 ἐπεὶ RP 21 ταύτην S 22 αὕτη RP ἡ ἀρχή C. prius S 24 περὶ] πρὸς a 26 ἐστὶ C 27 post δεῖ add. μὲν a 28 θρεπτικὴν ἡ καὶ τὴν αἰσθητικὴν CRP 29 ἐπεὶ RP 31 ἐπ’] ἐν CRP τινὶ om. C 32 ὁ om. S (Arist.) ὑγείαν SCP τῷ καὶ γὰρ ὁ ἰατρὸς πρὸς τὴν ὑγείαν ἐστίν᾿ · ᾖ γὰρ ἰατρός, χάριν τῆς ὑγείας ἐστίν, οὕτω δὲ καὶ τὸ ἧπαρ χάριν τῆς καρδίας. p. 469a12 Δύο δὲ φανερῶς ἐνταῦθα συντεινύσας ὁρῶμεν. | Ἦν ἄν καταλληλότερος ἡ λέξις, εἰ ἀντὶ τοῦ δέ συνδέσμου τὸν γάρ 162v εἶχεν, ἵν᾿ ἢν· δύο γὰρ φανερῶς ἐνταῦθα. εἰπὼν γὰρ ἀλλὰ μὴν τό γε κόριον τῶν αἰσθήσεων ἐν τῇ καρδίᾳ ἐστὶ (ταύτην γὰρ εἶναι κοινὸν αἰσθητήριον· ἀνάγκη γὰρ ὂν τῷ κοινῷ αἰσθητηρίῳ τὴν κοινὴν εἶναι αἴσθησιν), εἰπὼν γὰρ ταῦτα τὴν αἰτίαν τούτου διὰ τούτων ἐπάγει ‘δύο᾿ λέγων ‘φανερῶς ἐνταῦθα συντεινούσας ὁρῶμεν᾿. ἐπεὶ γάρ, ὡς ἐκ τῶν ἀνατομῶν φαίνεται, τῆς τε ἁφῆς καὶ τῆς γεύσεως τὰ αἰσθητήρια πρὸς τὴν καρδίαν τ‘ίνουσι, δηλονότι καὶ τῶν λοιπῶν, ἀκοῆς δηλονότι καὶ τῶν ἄλλων, πρὸς αὐτήν εἰσιν. οὐ γὰρ εἰκὸς ἐν ἄλλῳ μὲν μέρει τοῦ σώματος εἶναι τήν γεῦσιν καὶ ἁφήν, ἐν ἄλλῳ δὲ τὴν ἀκοὴν καὶ τὰς λοιπὰς δύο. τὸ δὲ ἐν τούτῳ μὲν γὰρ τοῖς ἄλλοις αἰσθητηρίοις ἐνδέχεται καὶ τὰ ἑξῆς τῆς λέξεως ἴσον ἐστὶ τῷ πάντων μὲν γὰρ τῶν αἰσθητηρίων τὰς κινήσεις τὰς ἀπὸ τῶν αἰσθητῶν ἐν αὐτοῖς γινομένας ἐνδεχόμενόν ἐστιν πρὸς τὴν καρδίαν γίνεσθαι διὰ τὸ πρὸς αὐτὴν τείνειν τοὺς πόρους τούτων, οὐδὲν δὲ τούτων τείνει πρὸς τὸν ἐγκέφαλον᾿ (τοῦτον γὰρ εἶπεν ἄνω οὐδενὸς γὰρ αἰσθητηρίου πόρος πρὸς αὐτὸν τείνει. ἀλλὰ περὶ μὲν τούτων εἴρηται πολλάκις, πῶς πρὸς τὴν καρδίαν τ·ίνουσιν οἱ τῶν αἰσθητηρίων πόροι, καίπερ ὄντες ἐν τῇ κεφαλῇ· χωρὶς δὲ τῶν εἰρημένων, εἰ τὸ ζῆν ἐν τῇ καρδίᾳ καὶ ἀπὸ τῆς καρδίας ἐστίν, ὡς εἴρηται, δηλονότι καὶ τὸ αἰσθητήριον ἐν ταύτῃ ἄν εἴη. ἡ μὲν γὰρ ζῷον, ταύτῃ καὶ ζῆν φαμεν, ᾗ δὲ αἰσθητικόν, ταύτῃ καὶ ζῷον. ὥστε συλλογιστέον ὦδὲ πῃ· ἡ αἰσθηκαὶ ζῇ. εἰ δὲ τοῦτο, οὐκ ἄν εἴη ἐν ἄλλῳ μὲν μέρει τοῦ σώματος τὸ αἰσθητικόν, ἐν ἄλλῳ δὲ τὸ θρεπτικόν, τὸ αἴτιον τοῦ ζῆν. δι’ ἣν δ’ αἰτίαν, εἴρηται ἀνωτέρω. διὰ τί δ’ ἐν τῇ κεφαλῇ τὰ αἰσθητήρια, εἴρηται ἐν τῷ Περὶ ζῴων μόρων καὶ ἐν τῷ Περὶ ζῴων γενέσεως. ἐν δὲ τῇ λέξει τῇ μέσον τῶν τριῶν μορίων᾿ μόρια λέγει τὸ ἄνω καὶ κάτω, δεξιὸν καὶ ἀρὶ· 1 ὁγίειαν (??) ὁ ἰατρὸς 8 2 γιείας. RP 4 καταλληλότερον a: καταλληλοτέρα conicio 5 εἶχεν] εἶλεν 8 ἡ P, fort. recte 6 γάρ om. P1 8 γὰρ om. C (??) διά τούτων C 9. 10 ἀτομῶν, tum ras. 111 litt. 8: Arist. librum Ἀνατομαί non respicit, certe non legit 11 alt. δηλονότι] λέγω RP 12 μὲν om. RP 12, 13 εἶναι τὴν om. 8 13 τὴν ἀφὴν Ρ 15 γὰρ om, a 18 τείνει a (cf. Arist): τείνειν ceterit 19 αὐτὴν 8 22 ὑπὸ a δέδεκται CRP 28 αἰσθητικὸν CRP 24 ᾖ (post πῃ)]: εἰ 8 28 ἀνωτέρω] p. 100,13 ss. τῷ] τῆ SRP 29 Περὶ ζῴων μορίων Β 10 p. 656a 32 ss. τῷ] τῇ SRP Περὶ ζῴων γενέσεως] Β 6 p. 744a 2 ss. 30 τὸ] τά 8 p. 469a27 KaTd δὲ τὸν λόγον ὅτι τὴν φύσιν ὁρῶμεν ἐν πᾶσιν ἐκ Φ τῶν δυνατῶν ποιοῦσαν τὸ Καλλιστον. Δείξας ἀπὸ τὦν αινομένων τῇ αὶσθήσει, ὅτι ἐν ῳτῶ υ̣έσω ἐπὶν ἡ θρεπτικὴ καὶ αἰσθητικὴ ψυχή (ἀπὸ γὰρ τοῦ βλέπειν ἐν ταῖς ἀνατομαῖς, ὅτι φανερώτατα πρὸς τὴν καρδίαν οἱ πόροι τείνουσιν οἱ τῆς ἁφῆς καὶ τῆς γεύσεως, εὕρομεν ὅτι ἐν αὐτῇ ἐστιν ἠ αἰσθητική, καὶ ἀπλῶς ἀπὸ τῶν φανέντων, ἅπερ ἠσαν τὰ μέχρι τοῦ νῦν ἐκτιθέμενα, εὑρόντες καὶ τὴν θρεπτικὴν καὶ τὴν αἰσθητικήν, ὅτι ἐν αὐτῇ τυγχάνουσιν οὖσαι), δείκνυσιν αὐτὸ καὶ ἀπὸ τοῦ λόγου καί φησιν· ἐπειδὴ γὰρ ἡ φύσις ἐκ τῶν ἐνδεχο- μένων τὸ κάλλιστον ποιεῖ. κάλλιστον δ᾿ ἐν τῷ μέσῳ εἰναι τὰς εἰρημένας τῆς ψυχῆς δυνάμεις, ἐν τῷ μέσῳ ἂν εἶεν. ὅτι δὲ κάλλιστον ἐν τῷ μέσῳ εἶναι, ἐπήγαγεν εἰπὼν ἐν τῷ μέσῳ δὲ τῆς οὐ σίας τῆς ἀρχῆς οὔσης ἑκατέρας. ἔστι δὲ τὸ λεγόμενον δυναμει· καθ᾿ ὅσον ὁ μέσος τόπος μέσος ἐστὶ τῶν ὀργάνων. τῶν τε δι᾿ ὦν τὴν τροφὴν λαμβανομεν καὶ τῶν δι᾿ ὦν ἀποσκευαζόμεθα τὰ αὐτῆς περιττώματα, ἀμφοτέρων ἐχόντων τινὰ δυσχέρειαν καὶ κατὰ τοῦτο ἄν εἴη ἡ ψυχὴ ἐν τούτῳ. ἐν μέσῳ γὰρ οὖσα δύναται ἐπίσης καὶ ἄνωθεν ἀπὸ τοῦ στόματος καὶ κάτω πρὸς τὴν κοιλίαν ἕλκειν καὶ ἐκ ταύτης ἀποσκευσζεσθαι παλιν τὰ περιττώματα. καὶ ἐπεὶ ἐν ᾦ ἡ θρεπτική ἐστιν, ἐν τούτῳ καὶ ἡ αἰσθητική, ὡς δέδεικται, δείκνυται δὲ ὅτι ἡ θρεπτικὴ ἐν τῷ μέσῳ ἐστί (ταύτῃ γὰρ ἁρμόζει ἡ νῶν ἐπιχείρησις). ἐν τούτῳ ἄρα καὶ ἡ αἰσθητική. Ἧ μὲν οὖν διάνοια οἶμαι τοιαύτη. κατὰ δὲ τὴν λέξιν τὴν ἐν τῷ μέσῳ δὲ τῆς οὐσίας τῆς ἀρχῆς οὔσης ἑκατέρας τὸ οὐσίας ταὐτον ἐστι τῷ τῆς φύσεως. ἐν τῷ μέσῳ γὰρ οὖσης, τῆς οὐσίας καὶ τῆς φύσεως (ἡ γὰρ ἑκάστου οὐσία ἡ ἑκάστου φύσις ἐστίν), ἐν τῷ μέσῳ οὖν οὔσης τῆς οὐσίας τῆς θρεπτικῆς καὶ αἰσθητικῆς ψυχῆς ἐν τῷ μέσῳ ἂν εἴη καὶ ἡ αἰσθητικὴ καὶ ἠ θρεπτικὴ ψυχή ἔστι δὲ ἡ ἐπιχείρησις μᾶλλον ἁρμόζουσα λέγεσθαι ἐπὶ τῆς θρεπτικῆς. κατεργαζόμενον δὲ λέγει τήν ἐσχάτην τροφὴν τὸ παχὺ ἔντερον τὸ πρὸς τῇ ἕδρα (συμπέττει γὰρ καὶ τοῦτο καὶ τὰ λοιπὰ ἔντερα τὴν τροφήν, ἢν δέξονται, ὡς πολλάκις εἴρηται· ὡς γὰρ ὲν τῇ Περὶ ζῷων μορίων εἴρηται, οὐχ ᾶμα τῷ δέξασθαι τὰ ἔντερα ἐκ τῆς κοιλίας τὰ περιττώματα εὐθὺς ἀποκρίνουσιν αὐτά, ἀλλὰ κατεργαζονται καὶ αὐτὰ καὶ συμπέττουσι μέρος τι τῆς τοιαύτης περιττώσεως), κατεργα- ᾒ] ᾒ τε RP 5 φανερώται P: anceps SR τεινουσιν οἰ a: τείνοασι ceteri 7 post εὐρόνετες add. δὲ C 2 ἐπεὶ RP 15 τὰ ἀπ᾿ αὐτῆς CRP 16 τούτῳ] τῶδε RP 17 καὶ (ante καοω) a: οm. ceteri 18 πάλιν om. CRP 20 post ἕτι add. καὶ P ἐστὶν ἐν τῶ ρέσω C 22 τοιαύτῃ οὶμαι C 22. 23 ἐν τῷ μέσῳ δὲ α (Αrid) τὸ γὰρ ἐν μέσω ceteri 24. 25 ἐν τῷ—φύσεως om P 26. 26 ὲν τῶ—ψεχή a: τοῦτο δὲ ταυτόν ἐστι τῶ ἐν τῶ (τῶ οm. S) μεσω γὰρ οὕσης τῆς δρεττικῆς καὶ αἰσθητικῆς ψοχῆς ceteri 27 post ἐπιχείρησις add. ὡς εἴρηται RP 28. 29 τὴν ἐσχατῃν τροφὴν ἀέγει RP 29 τὴν ἕδραν RP 30 post ἢν add. ἂν Ca δεξωνται C 31 τῇ] τῶ RP περὶ om. S Περὶ ζᾠὶ μορίων] Γ 14 p. 673b13 ss. 32 κατεργαζουσι s. 33 ταῦτα C ζόμενον οὖν τὴν τροφὴν λέγει τὴν κάτω κοιλίαν, αὐτό φημι τὸ παχὺ ἔντερον, ἐσχάτην δὲ τροφὴν λέγει νῦν τὸ περίττωμα τῆς ἄνω | κοιλίας· 163r τρέφει γὰρ καὶ τὸ τοιοῦτον περίττωμα, ἕως ἄν συμπέπτηται καὶ κατεργαζγται ὑπὸ τῶν ἐντέρων. δεκτικὸν δὲ λέγει τὴν ἄνω κοίαν. ἀλλ’ ἐπεὶ ἀσαφῶς ἀπήγγελται ἡ λέξις, πάλιν αὐτὴν οὕτως δεῖ καθιστάνειν· ἐν τῷ μέσῳ γὰρ οὖσα ἡ ψυχὴ τοῦ τε στόματος καὶ συναμφοτέρων, τοῦ ἐργαζομένου τὴν ἐσχάτην τροφὴν καὶ τοῦ δεκτικοῦ, δύναιτ’ ἂν τό τε ἐργαζόμενον καὶ τὸ δεκτικὸν ἀποτελεῖν τὸ οἰκεῖον ἔργον κάλλιστα διὰ τὴν τῆς καρδίας πρὸς αὐτὰ γειτνίασιν. ληπτέον οὖν τό τε δεκτικὸν καὶ τὸ ἐργαζόμενον ὡς ἕν, τὸ δὲ στόμα ὡς ἄλλο· ὥστε δυοῖν ὄντοιν μέσον ἔσται ἡ καρδία. λέγει δὲ κατεργαζόμενον τὸ ἔντερον, οὐχ ὡς μόνον αὐτὸ ὂν τὸ κατεργαζόμενον (πολλῷ γὰρ πρότερον ἡ ἄνω κοιλία κατεργάζεται), ἀλλὰ διὰ τὸ εἶναι τοῖς πολλοῖς, εἰ κατεργάζεται καὶ αὐτό, διὰ τοῦτο τοῦτο ἐπήγαγε. τὸ δὲ πρὸς ἑκατέρῳ γὰρ αὐτῶν οὕτως ἔσται ταὐτόν ἐστι τῷ ἱέν μέσῳ οὖσα καλῶς ἄν ἔχοι πρὸς ἑκατέρῳ αὐτῶν, τῷ τε ἐργαζομένῳ καὶ τῷ δεκτικῷ᾿. ἔτι καὶ καθ’ ὅσον τὸ μέσον ἔχει χώραν ἀρχικήν (ἀσφαλέστατος γὰρ ὁ μέσος τόπος καὶ δυσπαθέστατος), καὶ κατὰ τοῦτο ἄν εἴη ἐν τῷ μέσῳ. ἐν πᾶσι γὰρ ἡ φύσις τῆς τοὐ κατ’ αὐτὴν γινομένου σωτηρίας στοχάζεται. δύναται δὲ μᾶλλον ἐν τῷ μέσῳ φυλάττεσθαι διὰ τὴν ἀσφάλειαν καὶ δυσπάθειαν. τοῦτο δὲ τὸ μέσον, ὡς εἴρηται, ὁ θώραξ ἐστὶ καὶ ὁ περὶ τὴν καρδίαν τόπος. p. 469b 1 Ἔτι τὸ χρώμενον καὶ ᾧ χρῆται δεῖ διαφέρειν. Νρώμενον λέγει τὸ μέσον, αὐτόν, ὡς εἴρηται, τὸν θώρακα καὶ τὸν περὶ τὴν καρδίαν τόπον, ὧ δὲ χρῆται τὰ ὄργανα, πόδας καὶ τὰ τοιαῦτα. ἐπεὶ γὰρ ὁ θώραξ ἐστὶ τὸ τοῦ ζῴου ἀναγκαιότατον σῶμα καὶ οὗ ἄνευ οὐ δύναται εἶναι, χωρὶς δὲ τῶν ἄλλων τοῦτο (πολλὰ γὰρ τῶν ζᾷων κεφαλὴν ἔχει ὡς καρκίνοι, οὔτε πόδας ὡς τὰ ἄποδα, οὔτε χεῖρας), δηλονότι χάριν τοῦ θώρακός εἰσι καὶ τὰ ἄλλα καὶ τῆς ἐν τούτῳ δυνάμεως προσπέφυκεν. εἰ δὲ τοῦτο δῆλον, τὸ μὲν χρώμενόν ἐστι τὸ μέσον, οἷς δὲ χρῆται τὰ λοιπά. κρείττων δὲ ὁ τρόπος τοῦ χρωμένου, καθ’ ὅσον τὸ χρώμενον ποιεῖ καὶ κινεῖ καὶ ἄρχει τὰ δὲ πάσχουσι καὶ κινοῦνται καὶ ἄρχονται. οὗ δὲ ὁ τρόπος καὶ ἡ δύναμις κρείττων, καὶ αὐτὸ κρεῖττον. εἰ δὲ ἐν τῷ κρείττονι ἀναγκαῖον εἶναι τὴν ψυχήν, ἐν τᾷ μέσῳ ἂν εἴη. εἶπε δὲ τὴν μὲν χεῖρα ὡς τὸ χρώμενον, τοὺς δὲ αὐλοὺς ὡς τὰ οἷς χρῆται. ἡ δὲ χεὶρ 1 φησι R 4 post κοιλίαν add. ἡ κατεργαζομένην λέγοι ἄν τὴν καρδίαν, δεκτικὸν δέ τὰς φλέβας RP 5 ἐπήγγελται a πάλιν om. C οὕτως αὐτὴν RP καθιστᾶν C 7 δύναιντ’ CRP 12 προτέρα C 13 alt. τοῦτο om. a 14 ἑκατέρων SC, item 15 ἔσται a: ἐστὶ ceteri ἐν τῶ μέσω RP 16 ἀρχικὴν ἔχει χώραν RP 19 ἐν τῶ μέσω μᾶλλον RP 20 ἐστὶν ὁ θώραξ ὡς εἴρηται RP 23 λέγεται C 27. 28 δηλονότι τἄλλα τοῦ θώρακός εἰσι χάριν RP 28. 29 προσπεφύκασιν C 29 δῆλον] δῆλον ὡς C: δῆλον ὅτι RP, turn τἆλλα—δῆλον ὅτι rep. P 32 εἰ δὲ ἐν a: ἐν δὲ ceteri 34 δὲ (post τοὺς)] δέ γε C κρείττων τῶν αὐλῶν, καὶ τὸ μέσον ἄρα κρεῖττον τῶν ἄλλων. εἴη δ’ ἄν 163r ἡ ἀρχὴ τῆς ἐμφύτου θερμότητος (ἀρχὴ δὲ τῆς ἐμφύτου θερμότητος ἡ θρεπτικὴ ψυχή), εἴη ἄν οὖν ἡ τοιαύτη ἀρχὴ ἐν τῇ καρδίᾳ. καὶ τοῦτο δῆλον ἐκ τοῦ τελευταίαν ταύτην ἀποψύχεσθαι, ὥσπερ ἀναλυομένης τῆς φύσεως καὶ παλινδρομούσης ἐπὶ τὴν ἀρχὴν ἀπὸ τῶν ἐσχάτων τε καὶ ῥαδίως ἀπὸ τοῦ ζῆν μεθίστασθαι δυναμένων. μάλιστα δὲ κυριώτατον τῆς πέψεως τὴν καρδίαν λέγει. τὸ δὲ ὥσπερ ἐμπεπυρευμένης ἐν τοῖς μορίοις τούτοις ἴσον ἐστὶ τῷ ‘ὡς τὸ πῦρ ἐν τῷ ἄνθρακι ἐμπεπύρευται καὶ ἔστιν, οὕτως ἡ ψυχὴ ἐν τῇ καρδίᾳ καὶ τῷ ἀνάλογον᾿. λέγει δὲ καὶ τὴν μὲν μάρανσιν εἶναι γῆρας, τὴν δὲ σβέσιν βίαιον· ἔστι γὰρ ἡ μὲν μάρανσις γῆρας, ἡ δὲ σβέσις βία. p. 469b 23 Συμβαίνει δὲ ἀμφοτέρας διὰ τὸ αὐτὸ γίνεσθαι τὰς φθοράς. | Ἀμφοτέρας λέγει τὴν μάρανσιν καὶ τὴν σβέσιν. ἔστι δὲ τὸ λεγόμενον, 163v ὅτι ἀμφότεραι διὰ τὸ αὐτὸ καὶ ἓν αἴτιον γίνονται· δι’ ὑπόλειψιν γὰρ τροφῆς. καὶ γὰρ τὸ μαραινόμενον διὰ τὸ μὴ ἔχειν τροφήν, ἐξ ἧς τραφήσεται, μαραίνεται πλέον γινόμενον καὶ ἀπόλλυται, ὥσπερ καὶ ἡ ἐν τῷ λύχνῳ φλὸξ μὴ ἔχουσα ἔλαιον. πῶς δὲ πλέον γίνεται, καὶ καταναλίσκον τὴν παρεσπαρμένην ἐν τῇ καρδίᾳ ὑγρότητα, οἱ μαρασμοὶ γίνονται, λέγει καλῶς ὁ Γλῆνός ἐν τῷ Περὶ διαφορᾶς πυρετῶν, τὰ αὐτὰ λέγων τούτοις μετὰ πλείονος ἐργασίας. ὁμοίως δὲ καὶ τὸ σβεννύμενον· πολλῆς γὰρ τῆς τροφῆς καὶ ἐναντίας οὔσης (ἡ γὰρ πρώτη τροφή, ὡς ἐν τῷ γενέσεως καὶ φθορᾶς καὶ ἐν τοῖς Περὶ ψυχῆς καὶ ἐν ἄλλοις πλείοσιν εἴρηται, ἐναντία ἐστί), πολλῆς οὖν οὕσης καὶ κατασβεννυούσης αὐτὸ διὰ τὸ πλῆθος ἀπόλλυται. τὸ δὲ κατασβεννύμενον δηλονότι ἐνδείᾳ τροφῆς κατασβέννυται· μὴ γὰρ δυνάμενον κρατῆσαι τῆς τροφῆς διὰ τὴν ἐναντιότητα, ἀνάγκη μὴ τρέφεσθαι. μαραίνεται δὲ τὸ ἐν ἡμῖν θερμὸν μὴ ἀναπνέουσι, διότι ὁ εἰσιὼν ἀὴρ ἐν τῖς εἰσπνοαῖς ψυχρὸς ὢν (ὁ γὰρ περὶ τὴν ψυχρός) ἀπαμβλύνει τὸ τοῦ θερμοῦ σφοδρὸν καὶ ἄγει εἰς συμμετρίαν. ἐν δὲ τῇ λέξει τῇ πρὶν ἐπιστῆναι τὴν ἀναθυμίασιν, ἀναθυμίασιν τὸν εἰσιόντα ἐν τῇ εἰσπνοῇ ἀέρα λέγει. οὐ μόνον δὲ παρατιθέμενον τὸ ἔλαττον παρὰ τὸ πολὺ ἀποσβέννυται διὰ τὸ καταναλίσκεθαι τὴν τοῦ ὀλίγου πυρὸς 3 cf. p. 100,16 ss. καὶ τοῦτο—καρδίᾳ (9) om. P 3. 4 τοῦτο δῆλον om. R 4 post δῆλον add. καὶ C ταύτην τελευταῖον R 6 κυριωτάτην C τῆς a: om. SCR 7 ἐμπεπυρευμένης CR: ἐκπεπυρευμένης a: ἐκπεπυρωμένης S 9 τῷ] τό CR, prius S δὲ om. C 10 post σβέσιν add. εἶναι C 12 διὰ τό αὐτὸ (διὰ ταὐτὸ Arist.) scripsi: δι’ αὑτὸ a: διὰ τὸ ceteri 17 πλεῖον a 18 expectes 20 Περὶ διαφορᾶς πυρετῶν] vol. VII p. 313 ss. Κ. διαφορῶν S 22 οὔσης τῆς τροφῆς καὶ ἐναντίας RP τῷ] τῆ C 22. 23 Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς] Α 5 p. 322a 1 23 τοῖς a: τῶ SRP: τῆ C Περὶ ψυχῆς] Β 4 p. 416a 22 ante alt. ἐν add. ὡς SRC 24 κατασβεννούσης Ca 24. 25 διὰ τὸ πλῆθος αὐτὸ RP 25 κατασβεννυόμενον RP 30 alt. ἀναθυμίασιν om. Ra 32 παρὰ πολὺ RP 32. 110,1 τοῦ ὅλου τροφὴν πυρὸς a τροφὴν ταχέως ὑπὸ τοῦ πολλοῦ πυρός, ἀλλὰ πολλᾷ πρότερον ἄν εἰς αὐτὸ 163v τὸ πολὺ πῦρ ἐμβάλῃς ὥσπερ εἰς ἀγγεῖον τὸν λύχνον μετὰ τοῦ ἐλαίου, κατακαυθήσεται τὸ ἔλαιον καὶ σβεσθήσεται. εἰ γὰρ παρατιθέμενον κατακαίεται, πολλῷ μᾶλλον ἐμβαλλόμενον, ὥσπερ ὁ οἶνος ἐν τῷ ἀμφορεῖ, οὕτως ὁ λύχνος μετὰ τοῦ ἐλαίου ἐν τῷ πυρί, κατακαήσεται τὸ ἔλαιον. ἔοικεν οὖν ἡ τροφή, ἐξ ἧς τὸ ἐν ἡμῖν τρέφεται θερμόν, τῷ ἐμβαλλομένῳ ἐλαίω μετὰ τοῦ λύχνου εἰς τὸ πῦρ· ὥστε θᾶττον κατακαήσεται, εἰ μὴ ἐμψύχοιτο τὸ τρεφόμενον ὑπ’ αὐτοῦ θερμόν. αὐτὴν δὲ καθ’ αὑτὴν τοῦ λύχνου φλόγα αὐτὸν λέγει τὸν λύχνον μετὰ τῆς ἐν αὐτῷ φλογός. σβέννυται οὖν ἡ ἐλάττων φλὸξ ὑπὸ τῆς μείζονος διὰ τὸ εἶναι τῇ φλογὶ τὸ εἶναι ἐν τῷ γίνεσθαι συνεχῶς, ὥσπερ καὶ τὸ ἐκ τῶν χιόνων γινόμενον ὕδωρ ἐν τῷ τήκεσθαι συνεχῶς τὰς χιόνας. μὴ οὔσης δὲ τῆς ὕλης καὶ τῆς τροφῆς, ἐξ ἧς γίνεται, ἀνάγκη σβέννυσθαι, ὥσπερ καὶ τὸ ὕδωρ παύεσθαι τοῦ γίνεσθαι, μὴ οὐσῶν τῶν χιόνων, ἐξ ὧν ἐγίνετο. p. 470a 7 Παράδειγμα δὲ τούτου λαβεῖν ἔστι τὸ συμβαῖνον ἐπὶ τῶν καταπνιγομένων ἀνθράκων. Καταπνιγομένους ἄνθρακας λέγει τοὺς διά τινος κεραμέου σώματος ἢ ἄλλου τινὸς πυκνοῦ καὶ στερεοῦ ἐπικρυπτομένους· οὗτοι γὰρ τάχιον σβέννυνται. μὴ εἰσερχομένου γὰρ ἀέρος διὰ τὸ κωλύειν αὐτοῦ τὴν εἴσοδον τὸ πῶμα, ἵνα καταψύχῃ καὶ εἰς μετριότητα ἄγῃ τὴν τῆς φλογὸς θερμότητα, κατακαίεται τάχιον ἡ ὕλη καὶ κατασβέννυται. ἂν δὲ παράλληλα, τουτέστιν ἄν δὲ παρὰ μέρος τις τίθησι τὸ πῶμα καὶ πάλιν ἀφαιρεῖ,| μένουσι πεπυρωμένοι πολὺν χρόνον· ἐν γὰρ τῇ πυκνὰ γινομένῃ ἀφαιρέσει ὁ εἰσιὼν ἀὴρ καταψύχει τὴν θερμότητα καὶ οὐκ ἐᾷ θᾶττον ἐξαναλῶσαι τὴν ὕλην, ἐξ ἧς τρέφονται. p. 470a 12 Ἡ δὲ κρύψις σᾷ ζεῖ τὸ πῦρ. Κρύψιν λέγει τὴν διὰ τῆς τέφρας γινομένην. κρύπτουσι γὰρ πολλοὶ τοὺς ἄνθρακας ἀρχομένης τῆς νυκτὸς ἐν τῇ τέφρᾳ. οἱ δὲ μένουσι δι’ ὅλης τῆς νυκτὸς πεπυρωμένοι. ἔστι δὲ τὸ λεγόμενον λύσις ἐνστάσεως τινος. εἶπε γὰρ ἄν τις· εἰ διὰ τὸ μὴ εἰσέρχεσθαι ἀέρα εἰς τοὺς πεπυρω- 2 ἐμβάλῃ CRP, e corr. S 3 καυθήσεται P εἰ] οὐ S 3. 4 κατακάεται S 5 κατακαυθήσεται a 6 θερμὸν τρέφεται RP 7 θᾶττον a: θᾶττον ἄν ceteri ἐμψύχοιτο a: ἐμψύχεται ceteri 8 ἑαυτὴν S (Arist. MSZ) ante τοῦ add. τὴν P (cf. Arist.) 9 λέγει αὐτὸν a 10 εἶναι] ὑπάρχειν C 13 καὶ om. C 14 ἐγένετο RP 15 δὲ C (Arist. LPS, τε MZ): δ’ ἐκ RP a: om. S λαμβάνειν a (Arist. S) 15. 16 ἐπὶ τῶν κατ’. συμβαῖνον C 17 κεραμείου πώματος RP, fort. κεραμεοῦ scrib. 19 αὐτῷ a τὴν εἴσοδον αὑτοῦ CRP 21 κατακάεται S παράλληλος C 22 ἄν] εἰ a post μέρος add. πυκνά RP ἀφαιρεῖ scripsi: ἀφαιρεῖται a: ἀφαιρῇ CRP: ἀφαιρεθῇ S 22. 23 πεπυρ. μένουσι RP 23 πεπυρωμένα C (Arist. L) πυκνῆ C 26 ἔγκρυψις Arist. MPZ 27 οἱ πολλοὶ a 30 τις ὡς εἰ μὴ διὰ C μένους ἄνθρακας, ἵνα καταψύχωνται, σβέννυνται, διὰ τί οἱ κεκρυμμένοι 163v ματισμένοι σβέννυνται διὰ τὴν τοῦ πώματος πυκνότητα (ἡ γὰρ τοῦ πυκνότης οὔτε τὸν ἐκτὸς ἀέρα ἐᾷ εἰσιέναι οὔτε τὴν τῶν ἀνθράκων θερμότητα ἐξέρχεσθαι καὶ σκεδάννυσθαι, ἀλλὰ συνέχει. ἥτις θερμότης πολλὴ γινομένη διὰ τὴν συνοχὴν κατακαίει τὴν ὕλην. οὐδὲν γὰρ διαφέρει, εἴτε καταψύχεται εἴτε σκεδάννυται. ὡς γὰρ ἐλάττων γίνεται ἡ θερμότης διὰ τὴν κατάψυξιν, οὕτω καὶ διὰ τὸ σκεδάννυσθαι), καὶ οἱ μὲν πεπωματισμένοι διὰ τοῦτο σβέννυνται, οἱ δὲ κεκρυμμένοι οὐ σβέννυνται διὰ τὴν τῆς τέφρας μανότητα· ἡ γὰρ μανότης οὐδὲν κωλύει τὴν τῆς θερμότητος ὑπερβολὴν ἐξέρχεσθαι καὶ σκεδάννυσθαι. p. 470a 13 Ἀντιφράττει τε τῷ πέριξ ἀέρι πρὸς τὸ μὴ σβεννύναι τῆ πλήθει τῆς ἐν αὐτῷ θερμότητος. | Ὅτι μὲν ὁ πέριξ ἀὴρ τῆς κρυπτούσης τοὺς ἄνθρακας τέφρας θερμός 164r ἐστι διὰ τὴν ἐξιοῦσαν ἀπὸ τῶν ἀνθράκων θερμότητα, δῆλον· ζητεῖν δὲ ἄξιον, πῶς τὴν μὲν τῶν ἀνθράκων θερμότητα οὐ κωλύει ἐξέρχεσθαι ἡ τῆς τέφρας μανότης, τὴν δ’ ἐνυπάρχουσαν τῷ ἀέρι θερμότητα κωλύει εἰσέρχεσθαι. ἢ σφοδρὰ οὖσα ἡ τῶν ἀνθράκων θερμότης ἐκκρούει τὴν τοῦ ἀέρος θερμότητα εἰσερχομένην, ἐλάττονα οὖσαν, καὶ οὐκ ἐᾷ εἰσέρχεσθαι. ὅτι δὲ εἰσερχομένη ἡ τοὐ ἀέρος θερμότης καὶ ἐμμιγνυμένη τῇ τῶν ἀνθράκων θερμότητι ἐσβέννυεν ἄν τοὺς ἄνθρακας, οὐκ ἄδηλον· πλείων γὰρ οὕτω γινομένη ἡ θερμότης θᾶττον ἄν κατέκαιε τὴν τῶν ἀνθράκων ὕλην. διὰ γὰρ τοῦτο καὶ οἱ ἐν τῷ ἡλίῳ κείμενοι ἄνθρακες σβέννυνται θᾶττον. ἀλλὰ περὶ μὲν τούτων εἴρηκεν ἐν τοῖς Προβλήμασι, καὶ ὁ βουλόμενος ἐκείνοις ἐντυγχανέτω, τὸ δὲ αὐτὸ δ’ οὐκ ἄνευ φύσεως ὑπάρχει θερμότητος ἴσον ἐστὶ τῷ ‘αὐτὸ δὲ τὸ ζῷον οὐκ ἄνευ φυσικῆς ὑπάρχει θερμότητος᾿. λέγει δὲ καὶ ὅτι τοῖς φυτοῖς ὀλίγον ἔχουσι τὸ θερμὸν ἱκανή ἐστι πρὸς κατάψυξιν ἡ τροφή, γεώδης οὖσα καὶ ὑδατώδης καὶ διὰ τοῦτο ψυχρά, καὶ ἡ τοῦ περιέχοντος ἀέρος ψυχρότης· ὁ γὰρ περὶ γῆν, ὡς εἴρηται πολλάκις, 30 ψυχρός ἐστιν p. 470a 24 Αἱ δὲ νηστεῖαι θερμαίνουσι. Εἰ γὰρ ἡ τροφὴ κατάψυξιν ποιεῖ, δῆλον ὡς ἡ νηστεία θερμότητα· 2. 3 πεπωμασμένοι CRP 3 σώματος RP σώματος P 5 post ἐξέρχεσθαι add. πυκνότητα C διασκεδάννυσθαι RP συνέχειν S 6 κατακάει S: καταλύει RP 8 διασκεδάννυσθαι P πεπωμασμένοι CRP 10 ὑπεροχὴν RP 11 διασκεδάννυσθαι RP 12 πρὸς τὸ μὴ] διὰ τὸ Arist. MZ σβέννυσθαι P 13 ἐν] ἐνυπαρχούσης a (Arist.) 17 ὑπάρχουσαν τοῦ ἀέρος a 18 σφοδροτέρα RP 19 εἰσερχομένην a: ἐξερχομένην SC: ἐξερχομένη R: om. P 21 ἐσβέννυε τοὺς S 22 κατέκαε S 24 εἴρηκε καὶ ἐν RP (Arist. MPS) 25 ἄνευ] ἄν ἐκ S φύσεως cum Arist. SP φυσικῆς ceteri) ὑπάρχῃ S θερμότατον CP: anceps SR 27 ὅτι καὶ C ὁ γὰρ ἐν τῇ κοιλίᾳ ἀὴρ ἀκίνητος ὢν θερμαίνετ·αι, τῆς δὲ τροφῆς εἰσιούσης 164r καταψύχει, τουτέστι καταψύχεται. ἐξαυαίνεται δὲ καὶ διὰ ψῦχος καὶ διὰ καῦμα τὰ δένδρα, διὰ μὲν τὸ ψύχος, ὅτι σβέννυται τὸ ἔμφυτον θερμὸν τῇ ψύξει, διὰ δὲ τὸ καῦμα, ὅτι κατακαίεται ἡ τροφή, ἐξ ἧς τρέφεται. Σαφῆ δὲ καὶ τὰ ἑξῆς τοῖς ὁπωσοῦν ἐφιστάνειν δυναμένοις. τὸ δὲ ἀλλὰ ἀπειροτέρως τῶν συμβαινόντων ἴσον ἐστὶ τῷ ‘ἀλλὰ ἄπειροι ὄντες τοῦ τίνος ἕνεκεν συμβέβηκεν ἡ ἀναπνοὴ τοιαῦτα περὶ ἀναπνοῆς λέγουσιν᾿. ὅτι δὲ καὶ ὅσα σομφὸν καὶ ἄναιμον, τουτέστιν ὀλίγαιμον, ἔχοντα τὸν πνεύμονα, ἧττον δέονται ἀναπνοῆς, εἴρηται ἐν τῇ Περὶ ζῴων μορίων πολλάκις· σομφὸς γὰρ ὢν καὶ ἄναιμος καὶ διὰ τοῦτο ψυχρός, μικρᾶς ἔξωθεν ἐπιτυχὼν ἐμψύξεως ἐπὶ πολὺ διαρκεῖ πρὸς τὸ τὴν καρδίαν καταψύχειν, ὁ δὲ πολύαιμος θερμότατος ὢν διὰ τὸ αἷμα δεῖται τῆς ἔξωθεν ἐμψύξεως συνεχῶς. Τὸ δὲ διὸ πολὺν χρόνον δύναται διαμένειν παρὰ τὴν τοῦ σώματος ἰσχὺν ταὐτόν ἐστι τῷ ‘πολὺν χρόνον δύνανται μένειν διὰ τὴν τοὐ σώματος ἰσχύν᾿. | ἀπό τινος γὰρ ἰσχύος δύναται μὴ πυκνῶς ἀναπνεῖν· 164v δύναμις γάρ τις καὶ ἰσχὺς καὶ τὸ μὴ δεῖσθαι τοῦ πυκνῶς ἀναπνεῖν. πάντα δὲ τὰ ᾠοτοκοῦντα εἰπὼν ὑποδείγματα τέθεικε τῶν ἀμφιβίων· καὶ γὰρ καὶ ὁ βάτραχος καὶ ἁπλῶς πάντα τὰ φολιδωτὰ καὶ τετράποδα ᾠοτοκοῦσιν. ἐν δὲ τῇ λέξει τῇ ἐμφυσώμενος οὖν αὐτὸς ἐν τῇ κινήσει καταψύχει τὸ ἐν τῇ κινήσει ταὐτόν ἐστι τῷ ‘ἐν τῇ ἀναπνοῇ᾿, 5 ὥσπερ καὶ τὸ καταψύχει τῷ καταψύχεται. ἢ τὸ καταψύχει ἀντὶ τοῦ ‘δύναται ἐπὶ πολὺ τὴν καρδίαν καταψύχειν᾿, καὶ ἐπὶ τούτῳ διαμένει ἐπὶ πολὺ ἐν τῷ ὕδατι μὴ ἀναπνέοντα. Σαφῆ δὲ τὰ ἑξῆς ἅπαντα. p. 470b 33 Ἀναξαγόρας μέν, ὅταν ἀφῶσι τὸ ὕδωρ διὰ τῶν βραγχίων, τὸν ἐν τῷ στόματι γινόμενον ἀέρα. Οὔτε Ἀναξαγόρας οὕτε Διογενὴς ὁ Ἀπολλωνιάτης ἔλεγον κενόν· διὸ καὶ τὰ αὐτὰ φθέγγονται περὶ ἀναπνοῆς, τοῦτο μόνον διαφέροντες, ὅτι ὁ 1 ἐν τῶ κοίλω C δὲ om. C 2 καταψύχεται Arist. L 2. 3 ψύχους καὶ διὰ καύματος δένδρα RP 3. 4 ἡ ἔμφυτος θερμότης C 4 τὸ om. a κατακάεται S 5 καὶ om. CRP δεομένοις a 6 titulum Σχόλιά εἰς τό περὶ ἀναπνοῆς Ἀριστοτέλους et lemma p. 470b6—15 add. a εἰς τὸ περὶ ἀναπνοῆς in mg. sed V. finem libelli et p. 99,2 ss. ἀπειροτέρως CRP (Arist.): ἀπειροτέρους Sa 7 ἕνεκα C πνοὴ RP 8 ἔναιμον S 9 δεύονται C 9. 10 Περὶ ζῴων μορίων] Γ 6 p. 669a 31 ss. 11 μικροῦ S: μικρὸν a ἔξωθεν ἐπιτυχὼν Sa: τυχὼν ἔμπροσθεν RP: ἔξωθεν C ante ἐπὶ add. δεῖται C διαρκούσης C 12 θερμότερος C 13 συνεχοῦς C 14 τὸ δὲ om. a, qui lemma ponit ἐν τοῖς ὕδασι cum Arist. LPS om. δύνανται CRP μένειν S παρὰ RPa (Arist.): διὰ SC 15. 16 ταὐτόν—ἰσχύν RP: om. SCa 17 ἡ ἰσχὺς a 18 τὰ a (Arist.): om. ceteri 20 ἐμφυσόμενος δὲ αὐτὸς C 21 καταψύχειν S, item 22 23 post πολὺ add. μὲν SC 26 μέν om. Arist. MZ 27 τὸν] τὸ a γινόμενον om. RP 28 διὸ] εἶναι a μὲν Ἀναξαγόρας ἐν τῇ τοῦ ὕδατος διὰ τῶν βραγχίων ἀποπάλσει ἔλεγε 164v γίνεσθαι τὸν ἀέρα, Διογενὴς δὲ οὐ τότε, ἀλλ’ εἶναι ἀεὶ ἐν τῷ ὕδατι ἐνεργείᾳ ἀέρα. λέγων δὲ Ἀναξαγόρας, ὅτι οἱ ἰχθύες ἀναπνέουσι, τὸν τρόπον, ὃν ἀναπνέουσιν οὗτοι, ἐξετίθει. οἱ ἰχθύες ἐναπολαμβάνοντες ὕδωρ, φησίν, ἐν τοῖς βραγχίοις ἐν τῇ ἐκτάσει τῶν βραγχίων, ἐκπέμποντες δὲ αὐτὸ ἐν τῇ συστολῇ τῶν τοιούτων βραγχίων, ταράττεται καὶ ταραττόμενον ἐξαεροῦται, ἢ πᾶν ὅσον ἀφείθη ἢ μέρος τι. οὗτος δὲ ὁ γεγονὼς ἀὴρ εὐθὺς εἰσέρχεται ἐν τῷ στόματι, ἵνα πληρώσῃ αὐτό. οὐ γάρ ἐστί τι κενόν. εἰ μὲν γὰρ ἦν κενόν, οὐκ ἄν συνέβαινε τοῦτο· ἐπεὶ δὲ οὐκ ἔστι κενόν, ἀνάγκη εἰσέρχεσθαι τὸν ἀέρα ἅμα τῷ ἐξέρχεσθαι τὸ ὕδωρ, ἵνα ἀναπληροῖ τὸν τόπον, ἀφ’ οὗ τὸ ὕδωρ ἐξέρχεται (περὶ ὧν, τῆς τε τοῦ ὕδατος καὶ ἀέρος ἀντιπεριστάσεως, πῶς ἅμα γίνεται, εἴρηται ἐπὶ πλέον ἐν τῇ Φυσικῇ ἀκροάσει, ὅτε ἤλεγχε τοὺς λέγοντας εἶναι κενόν)· οὗτος δὲ εἰσερχόμενος ὁ ἀὴρ ἐν τῷ στόματι αὐτῶν ἕλκεται, καὶ οὕτως ἀναπνέουσι. πῶς δὲ ἀπὸ τοῦ στόματος εἰς τὴν καρδίαν καὶ ὑπὸ τίνος ἕλκεται, οὔτε Ἀναξαγόρας οὔτε Διογενὴς λέγουσιν, ἀλλ’ ὁ μὲν Ἀναξαγόρου λόγος οὗτος, Διογενὴς δ’ ἔφασκεν, ὅτι, ἐπειδὴ ἐν τῷ ὕδατι ἀήρ ἐστιν ἐνεργείᾳ, δηλονότι ὅταν ἀφῶσιν οἱ ἰχθύες τὸ ὕδωρ, τὸ ἁπτόμενον κύκλῳ τοῦ στόματας αὐτῶν ὕδωρ ἔχει ἀέρα· ὃν ἕλκοντες τῷ κενῷ τῷ ἐν τῷ στόματι ἀναπνέουσι. καὶ οὐ λέγει κενὸν ἀπλῶς τὸ στόμα (οὐ γὰρ ἔλεγε κενὸν ὅλως ὁ Διογενὴς), τῷ κενῷ ἀντὶ τοῦ κενῷ ὄντι ὕδατος. ἐπειδὰν γὰρ ἐξέλθῃ τὸ ὕδωρ, κενόν ἐστι ὕδατος· εἰ δὲ τοῦτο, ἀνάγκη εἰσιέναι ἀέρα διὰ τὸ μὴ εἶναι κενόν. p. 471a 6 Πρῶτον μὲν γὰρ τὸ ἥμισυ τοῦ πράγματος ἀφαιροῦσι διὰ τὸ τὸ κοινὸν ἐπὶ θατέρου λέγεσθαι μόνον. Ἐπειδὴ ἡ ἀναπνοὴ εἰς δύο διαιρεῖται, εἰς τὴν εἰσπνοὴν καὶ τὴν ἐκπνοήν, Ἀναξαγόρας δὲ καὶ Διογενὴς περὶ μόνης τῆς εἰσπνοῆς, πῶς γίνεται, τὰς αἰτίας ἐπειρῶντο ἀποδιδόναι. πρῶτον αἰτιᾶται αὐτοὺς λέγων, ὅτι περὶ τοῦ ἡμίσεος μέρους τῆς ἀναπνοῆς λέγοντες, ἤτοι τῆς εἰσπνοῆς, διὰ τί περὶ τοῦ λοιποῦ μέρους οὐκ εἶπον; ἀλλ’ ἀφαιροῦσι, τουτέστι καταλιμπάνουσιν, αὐτό. οὔτε οὖν λέγουσι περὶ ἐκπνοῆς, οὔτε ἐνδέχεται αὐτοὺς 1 διὰ] ἐκ C ἀποπάλσει SRP (cf. p. 122,2): ἀπολαύσει C: ἀποσπάσει a 2 τότε] τοῦτο a 3 ὁ Ἀναξαγόρας a οἱ om. RP 4 οὕτως CRP ἐξετίθου R post ἐξετίθει add. ὅτι C φησὶν ἐναπ. ὕδωρ RP 5 post τῇ add. τούτων C πέμποντες SRP: ἐκπέμποντι C 10 πληροῖ SP 11. 12 ante τοῦ ἀέρος add. τῆς C 12 ἀντιπεριστάσεως C: ἀντιπαραστάσεως Sa: ἀντιπνοῆς P: ἀναπνοῆς R γίνονται a 12. 13 ἐν τῆ φυσικὴ ἀκροάσει ἐπὶ πλέον CRP Φυσικῇ ἀκροάσει] Δ S 15 ἀπὸ τίνος RP 16 Ἀναξαγόρος οὕτως, Διογενὴς S 16. 17 δέ ἔλεγεν RP 17 ἐπεὶ RP 19 τῷ (ante ἐν) om. a 20 ἀπλῶς κενὸν CRP ὅλως κενὸν CRP ὁ om. S 21 ἐπειδὴ S ἐξέλθοι SCR, e corr. P 22 ἀέρα om. RP 23 ἀφαιροῦσι] λαμβάνουσι C 24 μόνου a (Arist. S) 25 εἴς τε τὴν C 25. 26 ἐκπνοὴν καὶ (εἰς add. P) τὴν εἰσπνοὴν RP 26 δὲ om. 27 αἰτιᾶται πρῶτον RP ὅτι om. a 28 ἡμίσεως a 29 post τί add. καὶ RP post μέρους add. τῆς ἐκπνοῆς RP τουτέστι] ἤτοι RP 29. 30 τουτέστιν οὐ λαμβάνουσιν αὐτὸ καὶ καταλιμπάνουσιν. οὔτε C Comment. in Arist. XXll 1. Mich. in Parva Nat. 8 εἰπεῖν ἐξ ὧν λέγουσι· μὴ λέγοντες γὰρ καλῶς περὶ τῆς εἰσπνοῆς πῶς ἄν 164v περὶ τῆς ἐκπνοῆς εἴποιεν; πρὸ δὲ τοῦ τὴν δόξαν αὐτῶν ἐλέγξαι πρῶτον ἀναμιμνῄσκει τὰ συμβαίνοντα ἡμῖν λέγων· ὅταν γὰρ ἀναπνεύσωσι, τουτέστιν ὅταν γὰρ εἰσπνεύσωσιν, ᾗ εἰσέπνευσαν, δεῖ πάλιν ἐκπνεῦσαι· ἀνάγκη γὰρ τὸν εἰσπνεύσαντα καὶ ἐκπνεῦσαι παραλλάξ, τουτέστι παρὰ μέρος· εἴσπνευσις γάρ, εἶτα ἔκπνευσις, εἶτα πάλιν εἴσπνευσις καὶ πάλιν ἔκπνευσις. ταῦτα ἀναμνήσας ἐλέγχει τὸ δόγμα λέγων· ὥστε συμβαίνει ἅμα δέχεσθαι τὸ ὕδωρ κατὰ τὸ στόμα καὶ ἐκπνεῖν. ἔστι δὲ τὸ λεγόμενον δυνάμει· ἐπειδή, ὡς ἐκεῖνοι λέγουσιν, ἐξερχομένου τοῦ ὕδατος ἐκ τοῦ στόματος εἰσέρχεται ὁ ἀήρ καὶ γίνεται ἡ εἰσπνοή, δηλονότι εἰσερχομένου τοῦ ὕδατος ἐν τῷ στόματι ὁ ἀὴρ ἐξελεύσεται καὶ γενήσεται ἡ ἐκπνοή. εἰ γὰρ τῇ τοῦ ὕδατος ἐξελεύσει εἰσέρχεται ὁ ἀὴρ καὶ γίνεται ἡ ἀναπνοή, ἀνάγκη τῇ τοῦ ὕδατος εἰσελεύσει ἐξέρχεσθαι τὸν ἀέρα καὶ γίνεσθαι τὴν ἐκπνοήν. εἰ γὰρ τὸ ἐναντίον τῷ ἐναντίῳ, καὶ τὸ ἐναντίον τῷ ἐναντίῳ. εἰ δ’ 15 ἀνάγκη τοῦθ’ οὕτως ἔχειν, ἀνάγκη ἀπαντῶντα ἐμποδίζειν θάτερον θατέρῳ· ἀνάγκη γὰρ ἐξερχόμενον τὸ ὕδωρ ἀπαντᾶν τὸν ἀέρα καὶ μὴ ἐᾶν εἰσέρχεσθαι, καὶ πάλιν εἰσερχόμενον τὸ ὕδωρ ἀπαντᾶν τὸν ἀέρα καὶ μὴ ἐᾶν ἐξέρχεσθαι. p. 471a 14 Εἶτα ὅταν ἀφῶσι τὸ ὕδωρ, τότε ἐκπνέουσι κατὰ τὸ στόμα ἢ κατὰ τὰ βράγχια. | Ἡ μὲν τῆς λέξεως συνέχεια, οἶμαι, τοιαύτη· ὅταν ἀφῶσι τὸ ὕδωρ 165r κατὰ τὸ στόμα ἢ κατὰ τὰ βράγχια (οὐδὲν γὰρ διαφέρει, εἴτε κατὰ τὸ στόμα λέγειν ἐθέλοι τις εἴτε κατὰ τὰ βράγχια), τότε ἐκπνέουσι. τὸ δὲ ‘ὅταν ἀφ’ ὦσι κατὰ τὸ στόμα᾿ ταὐτόν ἐστι τῷ ‘ὅταν εἰσδέχωνται εἰς τὸ στόμα’. εἰ γὰρ τὸ ἀφιέναι ἀπὸ τοῦ στόματος τὸ ἐξάγειν ἐστὶν ἀπὸ τοῦ στόματος, τὸ ἀφιέναι κατὰ τοῦ στόματος τὸ εἰσάγειν ἐν τῷ στόματι ἔσται. ταῦτα μὲν τὰ τῆς λέξεως, συνωθεῖ δὲ αὐτούς, ἐξ ὧν αὐτοὶ λέγουσιν, εἰς ἄτοπον, τὸ συμβαίνειν ἅμα καὶ κατὰ ταὐτὸν γίνεσθαι τὴν εἰσπνοὴν καὶ ἐκπνοήν, ἀλλὰ μὴ παρὰ μέρος. εἰ δὲ τοῦτο ἀδύνατον, ἀδύνατον ἄρ καὶ τὸ ὑπ’ αὐτῶν λεγόμενον. εἴη δ’ ἄν τὸ λεγόμενον διὰ τοῦ ὅταν ἀφῶσι τὸ 1 εἰπεῖν] λέγειν C ἀναπνοῆς C 3 τῶν συμβαινόντων C τὰ om. P 4 ἦ CR (cf. Arist.): ἢ SPa εἴσπνευσαν a 5 τουτέστι] ἤτοι RP 7 συμβαίνειν Arist. MZ 8 τὸ (ante στόμα) om. RP (Arist. SZ) 9 ἐκ] ἀπὸ CRP 10 ἀναπνοή P 11 ἐξελεύσεται ὁ ἀὴρ CRP 18 post ἐξέρχεσθαι add. δείξας οὗν ὡς οὐ δυνατὸν εἰπεῖν περὶ ἐκπνοῆς, νῦν διὰ τοῦ εἶτα ὅταν ἀφῶσι δείκνυσιν ὡς τοῖς οὕτω λέγουσι τὴν ἀναπνοὴν συμβαίνει ἄμα ἐκπνεῖν καὶ εἰσπνεῖν, λαβὼν τό τὴν μὲν εἰσπνοὴν εἰσόδῳ γίνεσθαι τινός, τὴν δέ ἐκπνοὴν ἐξόδω RP 19 ἀφίωσι Arist. MZ 19. 20 τὰ στόματα a (Arist. LP) 21 ἡ μὲν—βράγχια (22) om. P post μὲν add. οὖν R 22 οὐδέν—βράγχια (23) om. C τὸ om. RP 23 ἐθέλοντες εἴτε C 24 prius τὸ om. S εἰς] κατὰ a 25 alt. τό om. a 25. 26 ἐστὶ τὸ ἀπὸ τοῦ στόματος ἐξάγειν RP 26 κατὰ τὸ στόμα C ἔσται ἐν τῷ στόματι S post ἔσται (ἐστὶ C) add. τὸ δὲ et 21—23 ὅταν—ἐκπνέουσι rep. C 27 τὰ] αὐτοῖς RP 30 ὑπ᾿ ἐκείνων C ὕδωρ, τότε ἐκπνέουσι τοιοῦτον· εἰ γάρ, ὅταν ἐξάγωσιν ἐκ τοῦ στόματος 165r τὸ ὕδωρ, τότε ἀναπνέουσι, δηλονότι ὅταν κατὰ τοῦ στόματος ἀφῶσι τὸ ὕδωρ καὶ δέξωνται εἰς τὸ στόμα, ἐκπνέουσιν. ἐπειδὴ δὲ ὁρῶμεν φανερῶς, ὅτι ἡ ἐκπνοὴ ἐξελεύσει τινὸς γίνεται, ἅμα δηλονότι ἐκπνεῖ καὶ εἰσπνεῖ. τότε γάρ φασιν ἀναπνεῖν, ὅταν ἐξέρχηται τὸ ὕδωρ· ὁρῶμεν δὲ ὅτι καὶ ἡ ἐκπνοὴ ἐξόδῳ πνεύματος γίνεται· ἅμα ἄρα εἰσπνεῖ καὶ ἐκπνεῖ. ἐπειδὴ γὰρ ἀδύνατόν ἐστι τῆ ἐξόδῳ τοῦ ὕδατος εἰσέρχεσθαι τὸ πνεῦμα (ἐμποδίζει γὰρ θάτερον θάτερον), γίνεται δὲ κατ’ αὐτοὺς ἡ εἰσπνοὴ τῇ τοῦ ὕδατος ἐξόδῳ, ὁρῶμεν δὲ ὅτι καὶ ἡ ἐκπνοὴ ἐξόδῳ τινὸς γίνεται, δηλονότι τῇ αὐτῇ καὶ μιᾷ ἐξόδῳ τοῦ ὕδατος γίνεται ἡ εἰσπνοὴ καὶ ἡ ἐκπνοή, ἄλλως τε καὶ ἐπεὶ ἅμα καὶ ἐν τῷ αὐτῷ νῦν ἥ τε ἔξοδος τοῦ ὕδατος καὶ ἡ εἴσοδος τοῦ πνεύματος γίνεται· ὧν <εἰ> ἡ μὲν τοῦ ἀέρος εἴσοδος τῆς δηλονότι ἡ τοῦ ὕδατος ἔξοδος τῆς ἐκπνοῆς ἄν εἴη αἰτία. ὥστε ἅμα ἐκπνεῖ καὶ εἰσπνεῖ. ὅταν οὖν εἰσδέξωνται τὸ ὕδωρ ἐν τὰ στόματι, τότε ἔξεισιν ὁ ἀὴρ καὶ ἐκπνέουσιν· ἀλλὰ μὴν ἀνάγκη καὶ τότε εἰσπνεῖν. εἰ γὰρ ἅμα τῇ ἐξόδῳ τοῦ ὕδατος εἴσεισιν ὁ ἀήρ, ὧν ὁ μὲν εἰσπνοῆς κατ’ ἐκείνους, τὸ δὲ ἕπεται ἐξ ἀνάγκης εἶναι ἐκπνοῆς αἴτιον, δηλονότι καὶ ἅμα τῇ εἰσόδῳ τοῦ ὕδατος ἐξελεύσεται ὁ ἀήρ, καὶ ἔσται ἐκπνοὴ καὶ εἰσπνοὴ ἅμα, διὰ μὲν τὴν τοῦ ὕδατος εἴσοδον ἐκπνοή (ἡ γὰρ ἔξοδος αὐτοῦ αἰτία ἦν εἰσπνοῆς), διὰ δὲ τὴν τοῦ ἀέρος ἔξοδον εἰσπνοή. ἀλλὰ μὴν ἀδύνατον ἅμα εἰσπνεῖν καὶ ἐκπνεῖν, ἀδύνατα ἄρα καὶ τὰ ὑπ’ ἐκείνων λεγόμενα. Τὰς δὲ λοιπὰς πρὸς τὴν δόξαν ταύτην ἐνστάσεις λίαν σαφῶς ἀπαγγέλλει· δι’ ὃ ταύτας μὲν ἐατέον, τρεπτέον δὲ ἐπὶ τὰ ἑξῆς. ὃ δὲ λέγει περὶ τῶν ἐντόμων, τοιοῦτόν ἐστι· τεμνόμενα τὰ τμήματα φαίνεται ὅτι ζῇ. εἰ δὲ τοῦτο, πῶς ἀναπνέουσι; τὸ μὲν γὰρ τμῆμα τὸ ἔχον τὴν κεφαλὴν ἔστω ὅτι ἀναπνεῖ διὰ τοῦ στόματος, τὰ δὲ λοιπά, ἐν οἷς μή ἐστι κεφαλή, λεκτέον πῶς ἀναπνέουσιν. ὥστ’ εἴπερ τὰ τοιαῦτα τμήματα ζῇ χωρὶς τοῦ ἀναπνεῖν, ζήσεται καὶ τὸ ὅλον χωρὶς ἀναπνοῆς. ψεῦδος ἄρα τὸ ἀποφαίνεσθαι ὅτι πάντα ἀναπνεῖ. μόνα ἄρα ὅσα ἔχει πνεύμονα· ταῦτα εἰπὼν λέγει τὴν αἰτίαν, ἐξ ἧς ἀποπλανηθέντες ἔλεγον, ὅτι πάντα ἀναπνεῖ. διὰ γάρ, φησί, τὸ ἀπείρους εἷναι τῶν ἐντὸς μορίων καὶ τοῦ τίνος ἕνεκεν ἕκαστον αὐτῶν ὑπάρχει ταῦτα ἔλεγον. εἰ γὰρ ᾔδεσαν, ὅτι ὁ πνεύμων τοῦ ἀναπνεῖν ἕνεκα γέγονεν, ἐν οἷς μὴ ἦν πνεύμων οὐκ ἄν ἔλεγον ὅτι ἀναπνεῖ, 165v ἀλλὰ μάλιστα τοὐναντίον, ὅτι οὐκ ἀναπνεῖ. 3 δέξονται a εἰσπνέουσιν C δὲ om. CRP ὁρῶμεν—ὕδωρ (5) bis habet C 5 τότε] τοῦτο C1 6 ἐκπνεῖ καὶ εἰσπνεῖ C ἐπεὶ RP 8 alt. θάτερον] τὸ ἕτερον CRP 10 ἡ ἐκπνοὴ καὶ ἡ εἰσπνοὴ C 11 καὶ (post ἄμα) om. C αὐτῷ om. a ἡ τε] εἴ γε ἡ C τοῦ ὕδατος εἴσοδος κατ’ αὐτοὺς καὶ ἡ ἔξοδος P: τοῦ ὓδατος ἔξοδος κατ’ αὐτοὺς καὶ ἡ εἴσοδος R τοῦ ὕδατος] κατ’ αὐτοὺς C 12 εἰ addidi 13 post δηλονότι add. καὶ C 15 καὶ τότε ἀνάγκη RP 17 εἰσπνοῆς P post δηλονότι add. ἔξοδος ὅτι S 19 εἰσπνοὴ C ἣν αἰτία CRP 20 ἐκπνοῆς C εἴσοδον C ἐκπνοὴ CRP ἄμα] εἶναι 8 21 ἐκπνεῖν καὶ εἰσπνεῖν CRP ἀδύνατον C 23 ταύτην a 24 φαίνεται τὰ τμήματα CRP ὅτι ζῇ om. C 28 τῆς ἀναπνοῆς a 29 μόνα—ἀναπνεῖ (30) RP: om. SCa 31 φησί om. a ἕνεκα C 33 ἕνεκεν a 34 ἀλλὰ—ἀναπνεῖ om. C p. 471b 30 Δημόκριτος δ’ ὅτι μὲν ἐκ τῆς ἀναπνοῆς συμβαίνει τι 165v τοῖς ἀναπνέουσι λέγει, φάσκων κωλύειν ἐκθλίβεσθαι. Δημόκριτος, ὡς ἐν τῷ πρώτῳ τῶν Περὶ ψυχῆς εἴρηται, πῦρ τὴν ψυχὴν ἡγούμενος, τὸ δὲ πῦρ ἐκ τῶν σφαιρικῶν ἀτόμων ποιῶν, καὶ ταύτην 5 ἐκ τῶν σφαιρικῶν ἀτόμων κατεσκεύαζεν. ἡγούμενος οὖν τὴν ψυχὴν τοιαύτην, ἔλεγεν ὅτι ψυχρὸν ὂν τὸ περιέχον καὶ διὰ τοῦτο πυκνοῦν τὰ σώματα, ἀνάγκη τῇ πυκνώσει ἐκπυρηνίζεσθαι τὰς σφαιρικὰς ἀτόμους διὰ τὸ εὐκίνητον (εὐκινητότατον γὰρ τῶν σωμάτων ἡ σφαῖρα). ἐξ ὧν τῷ ζῴῳ καὶ ἡ ψυχὴ καὶ τὸ ζῆν ὑπάρχει. ἐπεὶ οὖν ἐκπυρηνιζομένων τῶν σφαιρικῶν ἀτόμων κινδυνεύει φθαρῆναι τὸ ζῷον, βοήθειά τις γέγονε τῷ ζῴῳ ἡ εἰσπνοή· εἰσπνέον γὰρ εἰσάγει ἄλλας ἔξωθεν ἀτόμους σφαιρικὰς ἀντὶ τῶν ἐκπυρηνισθεισῶν. διὸ μέχρι τούτου ζῶμεν, ἄχρις ἂν ἀναπνέωμεν, τῆς δ’ ἀναπνοῆς παυσάμενοι καὶ τοῦ ζῆν παυόμεθα. οὐ μόνον δ’ ἔλεγε Δημόκριτος, τῷ εἰσκρίνεσθαι διὰ τῆς ἀναπνοῆς τὰς σφαιρικὰς ἀτόμους καὶ προσκρίνεσθαι ἡμῖν ἀντὶ τῶν ἐξελθουσῶν συμβαίνειν ἡμᾶς ζῆν, ἀλλὰ καὶ τῶ τὰς εἰσιούσας διὰ τῆς ἀναπνοῆς κωλύειν τῇ πλείονι ῥύμῃ τὰς μελλούσας ἐξέρχεσθαι, καὶ οὕτω πλείους γινομένας καὶ τῷ εὐκινήτῳ θερμαινούσας τὸ τῶν ζῴων σῶμα ἐκκρούειν τὴν ἔξωθεν ψῦξιν· ἥτις αἰτία γίνεται τοῦ ἐκπυρηνίζεσθαι αὐτάς. ἡ μὲν οὖν διάνοια αὕτη, κατὰ δὲ τὴν λέξιν τὴν καὶ τὸ θερμὸν ταὐτὸν τὰ πρῶτα σχήματα τῶν σφαιροειδῶν ταὐτόν ἐστι τῷ ‘καὶ θερμὸν ταὐτόν, τὰ σφαιροειδῆ τὰ πρῶτα τῶν σχημάτων᾿. πρῶτα γὰρ τῶν στερεῶν σχημάτων τὰ σφαιροειδῆ. ἀλλὰ καὶ τὸ κατὰ φύσιν μὲν γῆρας, βία δὲ παρὰ φύσιν ἴσον ἔστι τῷ ‘τὸ μὲν γῆρας κατὰ φύσιν ἐστίν, ἡ δὲ βία παρὰ φύσιν᾿, λέγων βίαν τὸν ἐν νεότητι θάνατον. ἐχρῆν οὖν, φησίν, αὐτὸν εἰπεῖν, διὰ τί ὁτὲ μὲν γίνεται ἐν τῷ γήρᾳ ὁ θάνατος, ὁτὲ δ’ οὕ. θύραθεν δὲ νοῦν λέγει τὰς ἐν τῷ ἀέρι, ὡς ὁ Δημόκριτος ἐνόμιζε, σφαιρικὰς ἀτόμους. οὐ γὰρ δή, φησίν, ἐκεῖναι αἴτιαί εἰσι τοῦ ἀναπνεῖν ἡμᾶς, ἀλλ’ ἔσωθεν ἐστὶν ἡ ἀρχὴ τῆς ἀναπνοῆς. διὰ γὰρ σωτηρίαν γίνεται τοῦ ἐν ἡμῖν θερμοῦ. p. 472a 24 Ἀτοπον δὲ καὶ τὸ ἅμα τὸ περιέχον συνθλίβειν καὶ εἰ σιὸν διαστέλλειν. Εἰ γὰρ αἱ σφαιρικαὶ ἄτομοι πῦρ οὖσαι μετὰ τοῦ περιέχοντος ἡμᾶς ἀέρος εἰσίν, ἄτοπον τὸ ἐκτὸς μὲν οὔσας μετὰ τοῦ ἀέρος καταψύχειν καὶ 2 λέγει om. C 3 ὁ Δημόκριτος RP τῶν Ca: τῆς S: τοῦ RP Περὶ ψυχῆς] Α 2 p. 403b 31 4 ταύτην] τὴν ψυχὴν C 5 τῶν Ca: om. SRP κατασκευάζει a οὖν] δὲ RP 7 post τῇ add. κιν η S 11 εἰσπνέων S 13 παυσάσης a 15 συμβαίνειν a: συμβαίνει SCR: anceps P 17 πλείω RP 19 alt. τὴν] τὸ conicio 22 σωμάτων C 23 γήρα RP (Arist.) βία̣ Arist. γήρα R, prius P 24 τῆ νεότητι RP 25 εἰπεῖν αὐτὸν a ἐν τῶ γήρει γίνεται S γήρει SRP 26 νοῦν om. RP 27 δή om. RP post εἰσὶν add. ἡμῖν CRP 28 ἡμᾶς om. CRP 31 συστέλλειν RP συστέλλειν τὰ σώματα, εἰσιούσας δὲ μετὰ τοῦ ἀέρος (ἀνάγκη γὰρ μετ’ αὐτοῦ εἰσέρχεσθαι) θερμαίνειν καὶ διαστέλλειν. εἰ γὰρ ἐκτὸς μετὰ τοῦ ἀέρος οὖσαι συνέστελλον τὰ σώματα, ἀνάγκη καὶ ἐντὸς οὔσας τὸ αὐτὸ ποιεῖν. σαφῆ δὲ τὰ ἑξῆς. p. 472a 31 Ἐν γὰρ ταῖς ἀλέαις θερμαινόμενοι μᾶλλον καὶ τῆς ἀναπνοῆς μᾶλλον δεόμεθα. ’Ex τῶν ἡμῖν συμβαινόντων καὶ τοῦτο τὸ ἐπιχείρημα ἐπῆκται πρὸς ἔλεγχον τῆς Δημοκρίτου δόξης. ἔστι δὲ τὸ λεγόμενον· εἰ γὰρ διὰ τὸ ἐν ψύχει πυκνοῦσθαι τὰ σώματα ἡμῶν αἱ σφαιρικαὶ ἄτομοι ἐκπυρηνίζονται 166r καὶ δεόμεθα τῆς εἰσπνοῆς, ἔδει ἐν ταῖς ἀλέαις μὴ ἀναπνεῖν· οὐ γὰρ πυκνοῦνται τότε τὰ σώματα ἡμῶν, μὴ πυκνούμενα δὲ δῆλον ὡς οὐδὲ ἐξέρχονται αἱ σφαῖραι, τούτων δὲ μὴ ἐξερχομένων μένων οὐ χρεία τῆς εἰσπνοῆς. νῦν δὲ μᾶλλον δεόμεθα ἐν ταῖς ἀλέαις τῆς ἀναπνοῆς, ἐν δὲ τῷ ψύχει ἧττον. γίνεται δὲ καὶ πᾶν τοὐναντίον ὧν Δημόκριτός φησιν. αὐτὸς μὲν γάρ φησιν ὅτι διὰ τὴν τῶν σφ’ αἰρῶν ἐκπυρήνισιν, ὅπερ ταὐτόν ἐστι τῶ ‘διὰ θερμοῦ ἔνδειαν᾿, γίνεται ἡ εἰσπνοή· ὁρῶμεν δὲ μᾶλλον γινομένην διὰ πλῆθος θερμοῦ, ἀλλ’ οὐ διὰ στέρησιν· ὅταν γὰρ πολὺ ἀθροισθῇ τὸ θερμὸν μὴ ἐκπνέοντες, τότε δεόμεθα τῆς εἰσπνοῆς. ἀλλὰ καὶ ἀλεάζοντες, τουτέστι θερμαινόμενοι, πολλάκις ἀναπνέομεν τῷ δεῖσθαι ἐμψύξεως διὰ τὴν πολλὴν θερμότητα. ὅταν γὰρ τὸ τῆς παροιμίας, φησί, πῦρ ἐπὶ πῦρ γένηται, τοῦτο δὲ ἴσον ἐστὶ τῷ ‘ὅταν θερμότης ἐπὶ τῇ ἐνούσῃ ἡμῖν θερμότητι γένηται᾿, τότε δεόμεθα τῆς εἰσπνοῆς. p. 472b 6 Ἡ δὲ ἐν τῶ Τιμαίῳ γεγραμμένη περίωσις περί τε τῶν ἄλλων ζῴων οὐδὲν διώρικεν. Ἅ λέγει περὶ ἀναπνοῆς ἐν τῷ Τιμαίῳ Πλάτων’ καὶ πῶς λέγει γίνεσθαι τὴν ἀναπνοήν, σαφῆ ἔσται, εἰ πρότερον τὴν ὅλην αὐτοῦ ῥῆσιν παραγράψομεν, ἔχουσαν ὧδε· “πάλιν δὲ τὸ τῆς ἀναπνοῆς ἴδωμεν πάθος, αἷς χρώμενον αἰτίαις τοιοῦτον γέγονεν, οἷονπερ τὰ νῦν ἐστιν. ὧδ’ οὗν, ἐπειδὴ κενὸν οὐδέν ἐστιν, εἰς ὃ τῶν φερομένων δύναιτ’ ἂν εἰσελθεῖν τι, τὸ δὲ 30 πνεῦμα φέρεται παρ’ ἡμῶν ἔξω, τὸ μετὰ τοῦτο ἤδη παντὶ δῆλον, ὡς οὐκ εἰς κενόν, ἀλλὰ τὸ πλησίον ἐκ τῆς ἕδρας ὠθεῖ· τὸ δ’ ὠθούμενον ἐξελαύνει 1. 2 ἀέρος—αὐτοῦ a: ἀέρος ἀνάγκη (τῶ add. C) SC: ἀέρος δὲ ἀνάγκη RP 2. 3 μετὰ τοῦ ἀέρος C 3 ἐκτὸς R, prius P οὖσαι SCR 5 ἔν τε γὰρ Arist. MSZ καὶ ante θέρμ’. Arist. MZ 8. 9 ἐν τῶ ψύχει RP 9 ἐκπυρ. αἱ σφαιρικαὶ ἄτομαι CRP 10 τῆς om. C 11 πυκνουμένων C 12 ἀναπνοῆς RP 13 ἐν ταῖς ἀλέαις δεόμεθα CRP 14 τοὐναντίον ἅπαν a ὁ Δημόκριτος a 15 σφαιρικῶν RP 16 γίνεσθαι τὴν εἰσπνοὴν ὁρωμένην C 18 ἀναπνέοντες a 20 ἐπὶ πυρὶ RP 21 θερμότητι ἡμῖν a ἡμῖν om. C 25 post prius λέγει add. ὁ Πλάτων C ἐν τῷ Τιμαίῳ] p. 79 A Πλάτων om. C 25. 26 γίνεσθαι λέγει RP 26 prius τὴν om. C αὐτὴν τὴν ῥῆσιν C 27 ὧδε] οὕτως C τὸ πλησίον ἀεί, καὶ κτὰ ταύτην τὴν ἀνάγκην πᾶν περιελαυνόμενον εἰς 166r τὴν ἕδραν, ὅθεν ἐξῆλθε τὸ πνεῦμα, εἰσιὸν ἐκεῖσε καὶ ἀναπληροῦν αὐτήν, ξυνέπεται τῷ πνεύματι, καὶ τοῦτο ἅμα πᾶν οἷον τροχοῦ περιαγομένου γίνεται διὰ τὸ κενὸν μηδὲν εἶναι. διὸ δὴ τὸ τῶν στηθῶν καὶ τοῦ πνεύμονος ἔξω μεθιὲν τὸ πνεῦμα πάλιν ὑπὸ τοῦ περὶ τὸ σῶμα ἀέρος, εἴσω διὰ μανῶν τῶν σαρκῶν δυομένου καὶ περιελαυνομένου, γίνεται πλῆρες. αὖθις δὲ ἀπὸτρεπόμενος ὁ ἀὴρ καὶ διὰ τοῦ στόματος ἐξιὼν εἴσω τὴν ἀναπνοὴν περιωθεῖ κατὰ τὴν τοῦ στόματος καὶ τῶν μυκτήρων δίοδον. τὴν δ’ αἰτίαν τῆς ἀρχῆς αὐτῶν θετέον τήνδε· πᾶν ζῷον ἑαυτοῦ τὰ ἐντὸς περὶ τὸ αἷμα καὶ τὰς φλέβας θερμότητα ἔχει, οἷον ἐν ἑαυτῷ πηγήν τινα ἐνοῦσαν πυρός. ὃ δὴ καὶ προσεικάζομεν τῷ τοῦ κύρτου πλέγματι, κατὰ μέσον διατεταμένον ἐκ πυρὸς πεπλέχθαι τὸ πᾶν, τὰ δ’ ἄλλα, ὅσα ἔξωθεν, ἀέρος. τὸ θερμὸν δὴ κατὰ φύσιν εἰς τὴν ἑαυτοῦ χώραν ἔξω πρὸς τὸ συγγενὲς ὁμολογητέον ἰέναι. δυοῖν δὲ ταῖν διεξόδοιν οὔσαιν, τῆς μὲν κατὰ τὸ σῶμα ἔξω, τῆς δ’ αὖ κατὰ τὸ στόμα καὶ τὰς ῥῖνας, ὅταν μὲν ἐπὶ θάτερα ὁρμήσῃ, θάτερα περιωθεῖ· τὸ δὲ περιωσθὲν εἰς τὸ πῦρ ἐμπῖπτον θερμαίνεται, τὸ δ’ ἐξιὸν ψύχεται. μεταβαλλούσης δὲ τῆς θερμότητος καὶ τῶν κατὰ τὴν ἑτέραν ἔξοδον θερμοτέρων γινομένων πάλιν ἐκείνῃ ῥέπον αὖ τὸ θερμότερον μᾶλλον πρὸς τὴν αὐτοῦ φύσιν φερόμενον, περιωθεῖ τὸ κατὰ θάτερα. τὸ δὲ τὰ αὐτὰ πάσχον καὶ τὰ αὐτὰ ἀνταποδιδὸν ἀεὶ κύκλον οὕτω σαλευόμενον ἔνθα καὶ ἔνθα ἀπειργασμένον ὑπ’ ἀμφοτέρων τὴν ἀναπνοὴν καὶ ἐκπνοὴν γίνεσθαι παρέχεται”. ἐν δὴ τούτοις δῆλός ἐστι Πλάτων’ τὴν ἀναπνοὴν λέγων γίνεσθαι μὴ ἀπὸ μόνου τοῦ στόματος καὶ τῶν ῥινῶν, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ παντὸς ἄλλου σώματος, μανῶν οὐσῶν, ὥς φησι, τῶν σαρκῶν. λαβὼν γὰρ ἀληθῶς, ὅτι οὐκ ἔστι κενόν, ἀλλὰ πάντα πλήρη, τὰ ἐφεξῆς οὕτω συνάγει· ὅταν μὲν γάρ, φησί, διὰ τῆς ἐκπνοῆς ἐκ τοῦ στόματος ἐξέλθῃ ὁ ἀήρ, ὠθεῖ τὸν ἐκτὸς ἀέρα οὐ γάρ ἐστι κενόν), ἵνα εἰσέλθῃ. οὗτος δὲ ὁ ἐκτὸς ὠσθεὶς ὑπὸ τοῦ ἐξελθόντος ἀντιμεθίσταται τῇ βίᾳ τοὺ ὠθοῦντος καὶ προσπίπτων ταῖς σαρξὶν ἡμῶν μαναῖς οὔσαις εἰσέρχεται, καὶ γίνεται ἡ εἰσπνοὴ διὰ τῶν σαρκῶν. εἰσελθὼν δὲ καὶ παρελθὼν τὸ ἐν ταῖς σαρξὶ θερμόν, ὥσπερ ποταμός τις κατὰ τὸν μῦθον δι’ ἅλμης ῥέων, καὶ φυλάττων τὴν οἰκείαν ψυχροτητα, ὡς καὶ ὁ ποταμὸς ὁ ἐν τῷ μύθῳ τὴν γλυκύτητα διὰ τῆς θαλάττης διερχόμενος, εἰσελθὼν οὖν διὰ τῶν σαρκῶν ἀπέρχεται εἰς τὸν τόπον διὰ 1.2 ὅθεν ante εἰς a 3 συνέπεται SR: συνάπτεται P ἅμα om. a τροχῶ C περιαγόμενον RP 4 δὴ] δεῖ C πλεύμονος Plato, sed cf. Rawack, De Platonis Timaeo Quaest. p. 75 7 σώματος e Platone conicio ἔξω ἰὼν Plato 8 τὴν ante τῶν add. Plato 9 ἑαυτοῦ παντὸς RP (nonnulli Platonis codd.) σῶμα a 10 θερμότατα Plato οὖσαν C 11. 12 διατεταγμένον C 12 τὸ (ante πᾶν) om. CRP (Plato) 13 τὴν φύσιν SC αὐτοῦ CRP 14 ἐξόδοιν a 15 δ’ αὖ] δὲ a 16 περιω.θεῖ θάτερα C περιωθὲν SC εἰ a ἐκπῖπτον a 18 ἐκείνης S αὐτὸ Sa 19 prius τὸ SRP: τὰ Ca 20 κύκλω a 21 ἀπ’ SC 22 δὴ] δὲ SP 24 παντὸς] του παντὸς RP: παντὸς τοῦ C ὡς αὐτός φησι C 25 ἀληθὲς ὡς P, e corr. R: ὡς ἀληθές conicio ἀλλ᾿ ἅπαντα a 26 ἐξέλθοι SCR, e corr. P 27 ἐκτὸς om. P εἰσέλθοι C 28 ἀπὸ RP 29 post γίνεται add. οὕτως C ἐκπνοὴ Sa 30 εἰσελθὸν δὲ καὶ παρελθὸν S 31 οἰκείαν] ἄκραν a 31.32 cf. Sudhaus, Aetna p. 69; Holland, Comment. Ribbeckianae p. 389 ss. τὸ μὴ εἶναι κενὸν τοῦ ἐξελθόντος ἀπὸ τοῦ στόματος ἀέρος καὶ ἀναπληροῖ 166r τὸν τόπον. ἔστω γὰρ λόγου χάριν ὁ τόπος τοῦ ἐξελθόντος ἀπὸ τοῦ στόματος καὶ τῶν μυκτήρων ἐν τῇ ἐκπνοῇ ἀέρος ἅπασα ἡ τραχεῖα ἀρτηρία· οὗτος οὑν ὁ ἐν τῇ τραχείᾳ ἀρτηρίᾳ ἐξελθὼν διὰ τοῦ στόματος ὤθησε τὸν ἀέρα, ὅστις ὠσθεὶς ἀντιμετέστη τῇ βίᾳ τοῦ ὠθήσαντος καὶ προσέπεσε, λόγου πάλιν χάριν, τῖς ἐν τῷ νώτῳ μου σαρξί· δι’ ὧν σαρκῶν μνῶν οὐσῶν εἰσῆλθε καὶ ἀπῄει πρὸς τὴν τραχεῖαν ἀρτηρίαν, ἵνα πληρώσῃ αὐτήν· οὐ γάρ ἐστι κενόν. ἐν αὐτῇ δὲ γενόμενος καὶ θερμανθεὶς ἀπέρχεται πρὸς τὸ θερμὸν τὸ ὂν ἐν ταῖς τοῦ νώτου σαρξί (τὸ γὰρ ὅμοιον, φασί, καὶ συγγενὲς πρὸς καὶ συγγενὲς φέρεται)· ἀπελθὼν οὖν καὶ ξυγγενόμενος τῷ ἐν τῷ νώτῳ μου θερμῷ ὠθεῖ αὐτό· ὡς γὰρ τὸ εἰσιὸν διὰ τοῦ σωλῆνος ὕδωρ ὠθεῖ τὸ προυπάρχον καὶ εἰσέρχεται καὶ τοῦτο πάλιν ὠθεῖ τὸ ἑπόμενον, οὕτω καὶ τὸ ἀπὸ τῆς τραχείας ἀρτηρίας ἐλθὸν θερμὸν ὡς συγγενὲς | πρὸς συγγενὲς τὸ θερμὸν 166v τὸ ὂν ἐν ταῖς τοῦ νώτου σαρξὶν ὠθεῖ καὶ ἐξακοντίζει ἐκτός, καὶ γίνεται ἡ ἐκπνοὴ διὰ τῶν τοῦ νώτου σαρκῶν, δι’ ὧν ἐγεγόνει καὶ ἡ εἰσπνοή. οὐ μόνον δὲ τὸ τῶν σαρκῶν θερμὸν ἐξέρχεται κατὰ Πλάτωνα, ἀλλὰ καὶ τὸ ὠθῆσαν αὐτό. συνεχὲς γὰρ καὶ ἓν γεγονὸς τό τε ὠθῆσαν καὶ τὸ ὠσθέν, ἀνάγκη συνεξέρχεσθαι τῷ ὠσθέντι. ὥστε κατὰ Πλάτωνα ὅταν γένηται ἡ ἐκπνοὴ διὰ τοῦ στόματος, γίνεται ἡ εἰσπνοὴ διὰ τῶν τοῦ νώτου σαρκῶν· ὁμοίως δὲ καὶ ἡ ἐκπνοή. πάλιν δὲ τῆς ἐκπνοῆς γινομένης διὰ τῶν σαρκῶν περιωθεῖται ὁ ἐκτὸς ἀήρ καὶ εἰσέρχεται διὰ τοῦ στόματος ἢ τῶν ῥινῶν, καὶ γίνεται ἡ εἰσπνοή· ὅστις ὁ διὰ τοῦ στόματος ἢ τῶν ῥινῶν εἰσελθὼν ἐν τῇ εἰσπνοῇ ἀπέρχεται πρὸς νῶτον, ἵνα πληρώσῃ αὐτό, κἀκεῖσε ἀπελθὼν καὶ θερμανθεὶς ἄπεισιν ὡς πρὸς συγγενὲς τὸ ἐν τῇ τραχείᾳ ἀρτηρίᾳ θερμόν· οὐ γὰρ πᾶν ἐξῆλθεν οὐδὲ πᾶν ἀπῆλθε μετὰ τοῦ ἐξελθόντος, ἀλλ’ ὅσον ἐθερμάνθη. θερμαίνεται δὲ κατὰ τὴν ὑπόθεσιν οὐ πᾶν ὁμοῦ, ἀλλὰ μέρος καὶ πάλιν μέρος καὶ οὕτως. ὡς γὰρ οὐ πᾶν τοδὶ τὸ ὕδωρ ἅμα γίνεται ἀήρ, ἀλλὰ κατὰ βραχύ, οὕτω καὶ ὁ εἰσελθὼν ἀὴρ οὐ πᾶς ἅμα θερμαίνεται, ἀλλὰ μέρος· ὅπερ θερμανθὲν εὐθὺς ἀπῆλθε πρὸς τὸ συγγενὲς καὶ εὐθὺς ὤθησε, καὶ εὐθὺς ἐξῆλθε τὸ ὠσθέν, καὶ συνεξῆλθε τὸ ὠθῆσαν. πολὺ γάρ ἐστιν, ὥς φησι, τὸ προυπάρχον. εἰ δὲ πολύ, δηλονότι μικρᾶς ῥοπῆς τυχὸν ἐξέρχεται. τὸ δὲ εἰσελθὸν διὰ τοῦ στόματος ἀπέρχεται πρὸς τὸ νῶτον, καὶ τὸ θερμανθὲν αὐτοῦ ἀπέρχεται ὡς πρὸς συγγενὲς τὸ ἐν τῇ τραχείᾳ ὂν ἀρτηρίᾳ, πολὺ ἤδη γεγονὸς διὰ τὸ καὶ χρόνον ἤδη θερ- 4. 5 τὸν ἐκτὸς ἀέρα RP 5 ὠθοῦντος a 6 πάλιν λόγου S ante ταῖς add. ἐν C 9 φησι RP, cf. Hom. Od. ρ 218 (Plato, Symp. p. 195 Β) ξυγγενὲς SC, item 10 9. 10 πρὸς—συγγενὲς om. P 9 τὸ ὅμοιον CR 10 ἀπελθὸν οὗν καὶ συγγενόμενον Sa μου om. RP 11 προσυπάρχον R 12 ἐξέρχεται RP ἡγούμενον C alt. τὸ om. S 13 ἐλθὼν C θερμὸν ἐλθὸν RP ξυγγενὲς C post πρὸς add. τὸ RP ξυγγενὲς C 13. 14 τὸ ὃν θερμὸν ἐν C 17 αὐτόν Sa 19 εἰσπνοὴ S post γίνεται add. καὶ C ἐκπνοὴ S2 22 ὁ om. C 23 ἐν τῆ εἰσπνοὴ εἰσελθὼν SRP τό (τὸν C) νῶτον CRP αὐτόν C 24 καὶ] ὁ 28 prius ἀήρ] τῆ τοῦ ἀέρος μεταβολῆ C 29 θερμαίνει a ἀλλά κτὰ μέρος C 30 συνεξῆλθε] ἐξῆλθε C 31 γάρ φησιν ἐστὶ τὸ C 32 δὲ] δὴ CRP 33 τὸν νῶτον CRP, e corr. S πρὸς τὸ συγγενὲς C 34 τῇ om. S μαίνεσθαι ἱκανόν. πρὸς ὃ ἀπελθὸν ὠθεῖ καὶ ἐκβάλλει ἔξω συνεξελθὸν 166v καὶ αὐτό, καὶ οὕτω πάλιν διὰ τοῦ στόματος καὶ τῶν ῥινῶν, δι’ ὧν ἡ εἰσπνοή, γίνεται καὶ ἡ ἐκπνοή. δι’ οὗ πάλιν τοὐ διὰ στόματος ἐξελθόντος ὠθεῖται ὁ ἐκτὸς καὶ εἰσέρχεται διὰ τῶν σαρκῶν. ὅστις πάλιν διὰ τῶν αὐτῶν σαρκῶν ἐξελθών, εἰσέρχεται διὰ τοῦ στόματος ὁ ὑπ’ αὐτοῦ ὠσθείς. τοῦτο δὲ κύκλος ἐστίν. ἡ δὲ ἐν τῷ Τιμαίῳ γεγραμμένη περίωσις περίωσιν λέγει τὴν ὤθησιν, καθ’ ἣν ὠθεῖται ὁ ἐκτὸς ἀὴρ ὑπὸ τοῦ ἐξελθόντος), αὕτη οὖν, φησίν, ἡ περίωσις οὐδὲν διώρικε περὶ τῶν ἄλλων ζῴων, οἷον τῶν τε ἐντόμων καὶ τῶν ἐνύδρων, ὁμοίως καὶ τῶν πτηνῶν· οὐ γάρ ἐστιν ἡ τῶν πτηνῶν σὰρξ μανή, πλήρης οὗς πτερῶν, ἵν’ εἰσέρχηται ὁ ἀήρ. οὐδὲν οὖν περὶ τῶν ἄλλων διώρικε, τίνα τρόπον καταψύχεται τὸ ἔμφυτον θερμόν (τούτου γάρ ἐστι δηλωτικὸν τὸ τίνα τρόπον αὐτοῖς ἡ τοῦ θερμοῦ γίνεται σωτηρία), πότερον οὖν, φησί, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τὰ ἄλλα καταψύχεται, οἷον τῇ περιώσει, ὃν καὶ τὰ πεζά, ἢ ἄλλως. εἰ μὲν οὖν μόνα τὰ πεζὰ ἐνόμιζεν ἀναπνεῖν, ἔδει τὴν αἰτίαν εἰπεῖν τοῦ διὰ τί μόνα. εἰ δὲ καὶ τὰ ἄλλα καὶ τρόπον ἄλλον, ἀλλ’ οὐ τῇ περιώσει, ἔδει καὶ περὶ τούτων διορίσασθαι. p. 472b 13 Ἐξιόντος γὰρ ἔξω τοῦ θερμοῦ διὰ τοῦ στόματος τὸν περιέχοντα ὠθούμενον ἀέρα. Εἴπομεν προσεχῶς λέγειν τὸν Πλάτωνα ὅτι, ὅταν ἐξέλθῃ τὸ θερμὸν ἐν τῇ ἐκπνοῇ διὰ τοῦ στόματος, ὠθεῖ τὸν ἐκτὸς ἀέρα (οὐ γάρ ἐστι ἵν εἰσέλθῃ. ὁ δὲ ὠσθεὶς εἰσέρχεται διὰ τῶν σαρκῶν καὶ περιελθὼν τὸ ἐν αὐταῖς θερμὸν ἀπέρχεται εἰς τὸν τόπον τοῦ ἐξελθόντος ἀπὸ τοῦ στόματος θερμοῦ, ἵνα πληρώσῃ αὐτόν. ἐν ᾧ γενόμενος, τὸ γινόμενον αὐτοῦ θερμὸν ἀπέρχεται πρὸς τὸ συγγενὲς αὐτῷ θερμόν· ἔστι δὲ συγγενὲς αὐτῷ τὸ ἐν ταῖς μαναῖς σαρξί, δι’ ὧν εἰσῆλθεν, ὑπάρχον. ᾧ προσπεσὸν ὠθεῖ καὶ ἐξάγει, συνεξαγόμενον καὶ αὐτό. καὶ γίνεται ἡ ἐκπνοὴ διὰ τῶν αὐτῶν σαρκῶν, δι’ ὧν καὶ ἡ εἰσπνοή· τούτου γάρ ἐστι δηλωτικὸν τὸ θερμανθέντα δὲ πάλιν ἐξιέναι κατὰ τὸν αὐτὸν τόπον. τοῦτο δὲ πάλιν τὸ διὰ τῶν σαρκῶν ἐξελθὸν ὠθεῖ τὸν ἐκτός, ὅστις ὠσθεὶς εἰσέρχεται διὰ τοῦ στόματος καὶ ἀπέρχεται πρὸς τὰς σάρκας, ἀφ’ ὧν ἐξῆλθε τὸ τοιοῦτον ὠθῆσαν. ἐκεῖσε δὲ γενόμενον τὸ θερμανθὲν αὐτοῦ ἀπέρχεται πρὸς τὸ συγγενές· ἦν δὲ συγγενές, ὡς ἡ ὑπόθεσις, τὸ ἐν τῇ τραχείᾳ ὂν ἀρτηρίᾳ. ὅπερ ὠθῆσαν ἐξέρχεται συνεξελθὸν καὶ αὐτό, καὶ γίνεται πάλιν ἡ ἐκπνοὴ διὰ τοῦ στόματος, δι’ οὗ καὶ ἡ εἰσπνοή. θεὶς δὲ τὴν τοῦ Πλάτωνος δόξαν, 3 εἰσπνοή scripsi: ἐκπνοή libri, cf. v. 34. 35 ἐκπνοή scripsi: εἰσπνοὴ libri οὗ] ὧν a διὰ τοῦ στόματος C 4 ὅστις] οὗπερ C 5 ἐξελθόντα C 9 τε] γε RP: om. C 16 ἀλλ’ οὐ] οἷον C 20 ἐξέλθοι C 21 ἀναπνοῆ CRP 22 περιελθὼν RP: περιελθὸν SCa: an παρελθὼν? v. p. 118,30 23 εἰς a: πρὸς ceteri 26 ὑπάρχει C 27 συνεξ. ἐξάγει C καὶ (ante αὐτὸ) om. C ἐκπνοὴ] εἰσπνοὴ R, e corr. P 28 εἰσπνοή] ἐκπνοή SR, e corr. P 29 ἐξιέναι (prius ἐξιέντα) διὰ (e κατὰ) τῶν αὐτῶν τόπων S τόπον CR(S): τρόπον Pa 30 ἐξελθὼν a 31 ἐξῆλθε τοσοῦτον C τοῦτον R 32 ἐκεῖ a 34 ἡ om. C λέγει ὅτι συμβαίνει τοῖς οὕτως οἰομένοις πρότερον γίνεσθαι τὴν εἰσπνοὴν τῆς ἐκπνοῆς· τοῦτο δὲ ταὐτόν ἐστι τῷ ‘πρότερον τὸ αἴτιον γίνεσθαι τῆς εἰσπνοῆς τοῦ τῆς ἐκπνοῆς᾿. ἐπειδὴ γὰρ ὁ εἰσελθὼν ἐν τῇ ἀναπνοῇ ἀὴρ καὶ θερμανθεὶς ὠθεῖ τὸ προϋπάρχον θερμὸν καὶ γίνεται ἡ ἐκπνοή, δῆλον ὡς, εἰ μὴ εἰσῆλθεν, οὐκ ἄν ἐγένετο ἡ ἐκπνοή, σημεῖον δέ· τελευτῶντες γὰρ | καὶ ἀποθνῄσκοντες ἐκπνέουσι διὰ τὸν ὕστερον εἰσελθόντα 167r ἀέρα καὶ ὠθήσαντα τὸ προυπάρχον θερμόν, καὶ οὐκέτι ἄλλο ἐκπνέουσι. διὰ τί; ὅτι οὐ γέγονεν εἰσπνοή, ἵνα εἰσέλθῃ ἕτερον καὶ ὠθήσῃ τὸ προϋπάρξαν. ὥστε προηγεῖται κατ’ αὐτοὺς ἡ εἰσπνοή. γίνεται δὲ τοὐναντίον· πρότερον γὰρ γίνεται ἡ ὑπερβολὴ τοῦ θερμοῦ, δι’ ὃ γίνεται ἡ εἰσπνοή. καὶ ἐπεὶ διὰ τὴν κατάψυξιν τοῦ ἐν ἡμῖν θερμοῦ, ἥτις κατάψυξις αἰτία ἐστὶ τῆς ἐκπνοῆς, γίνεται ἡ εἰσπνοή, διὰ τὴν ἐκπνοὴν γίνεται ἡ εἰσπνοή· προτέρα ἄρα ἡ ἐκπνοὴ ὡς αἰτία τῆς εἰσπνοῆς ὡς αἰτιατοῦ. ὅτι δ’ ἡ κατάψυξις αἰτία ἐστὶ τῆς ἐκπνοῆς, αὐτὸς ἐρεῖ πρὸς τῷ τέλει τοῦ βιβλίου. εἰσελθὼν γὰρ ὁ ἐκτὸς ἀὴρ ψυχρὸς ὢν καὶ προσπεσὼν τῷ ἐν τῷ πνεύμονι θερμῷ τῷ αἴροντι τὸν πνεύμονα συστέλλεται· οὗ συστελλομένου συστέλλεται καὶ ὁ πνεύμων· οὗ συστελλομένου ἐξέρχεται ὁ εἰσελθών· τοῦτο δ’ ἐστὶν ἡ ἐκπνοή. τὰ δ’ ἑξῆς δῆλα. p. 472b 31 Τὴν δ’ εἰς τὸν θώρακα τοῦ πνεύματος εἴσοδον καὶ πάλιν θερμανθέντος ἔξοδον. Λείπει ἐν τῇ λέξει τὸ ‘διὰ σαρκῶν᾿, ἵν’ ᾖ ἰτὴν δὲ εἰς τὸν θώρακα τοῦ πνεύματος διὰ τῶν σαρκῶν εἴσοδον’. ἔστι δὲ τὸ λεγόμενον ἄτοπον, τὴν μὲν διὰ τοῦ στόματος καὶ τῶν ῥινῶν τοῦ πνεύματος εἴσοδον καὶ ἔξοδον μὴ λανθάνειν ἡμᾶς, τὴν δὲ διὰ τῶν σαρκῶν λανθάνειν. ὥσπερ γὰρ αἰσθανόμεθα τῆς διὰ τοῦ στόματος καὶ τῶν ῥινῶν τοῦ πνεύματος εἰσόδου, οὕτως ἔδει αἰσθάνεσθαι καὶ τῆς διὰ τῶν σαρκῶν, εἰ ἐγίνετο. νῦν δ’ οὐδὲν αἰσθανόμεθα, ὡς δηλονότι μὴ διὰ τῶν σαρκῶν γινομένης τινὸς εἰσόδου. p. 472b 33 Ἄτοπον δὲ καὶ τοῦ θερμοῦ τὴν ἀναπνοὴν εἴσοδον εἶναι. φαινεται γὰρ τοὐναντίον. Τοῦτο οὐ πρὸς τὴν Πλάτωνος εἴρηται δόξαν, ἀλλὰ πρὸς τὴν Ἀναξαγό- 1. 2 τὴν—ἐκπνοῆς prave cum LS (ceteri τὴν ἐκπνοὴν τῆς εἰσπνοῆς) legit 2. 3 γίνεσθαι τὸ ἔτιον CRP 3 ἐπεὶ RP 5 δέ] γὰρ P post δέ add. καὶ γὰρ C 8 post τί add. δέ C ὅτι] διότι RP εἰσέλθοι SR ὠθ η S 8. 9 προυπάρχον RP 9 αὐτὸν Sa ἔστι δέ τοὐναντίον legit cum Arist. MZ (om. LPS) 11 post ἐπεὶ add. δὴ C 12 γίνεται—ἐκπνοῆς (14) om. RP διὰ—εἰσπνοή SC: om. a 13 ὡς αἰτιατοῦ om. C 14 ante αὑτὸς add. ὡς P cf. p. 480a 30 16 συστέλλει αὐτό. οὗ C ὃ συστελλόμενον RP 17 οὗ] τοῦ δέ γε πνεύμονος C 19 τὴν δ’] τῶ δὲ C τοῦ a (Arist.) cf. v. 22: διὰ τοῦ ceteri πνεύματος RP (Arist.): πνεύμονος SCa 21 τὸ] τῆ S δὲ om. Sa 23 post μὲν add. οὗν S διὰ ῥινῶν καὶ τοῦ στόματος RP 25 τῶν ῥινῶν καὶ τοῦ στόματος C 27 γινομένης διὰ τῶν σαρκῶν CRP 28 τὸ ante τοῦ add. a 30 v. supra p. 113,1 ss. ῥοῦ. λέγων γὰρ ὁ Ἀναξαγόρας, ὅτι, ὅταν ἀφῶσι τὸ ὕδωρ διὰ τῶν βραγχίων, 167r τῇ ἐξακοντίσει ἐξαεροῦται τὸ ὕδωρ καὶ γίνεται εἰσπνοή, τὸ δὲ ἐξαερούμενον θερμανθὲν ἐξαεροῦται, τοῦτο λέγει, ὅτι συμβαίνει τὴν ἀναπνοὴν γίνεσθαι εἰσόδῳ θερμοῦ, φαίνεται δὲ τοὐναντίον· τὸ γὰρ εἰσπνεόμενον ψυχρόν ἐστιν. ὅταν δὲ θερμὸν ᾖ τὸ εἰσπνεόμενον, ὥσπερ ἐν τοῖς βαλανείοις καὶ κυνὸς ἐπιτολῇ, ἀσθμαίνοντες ἀναπνέουσι. τί δέ ἐστι τὸ ἀσθμαίνειν, αὐτὸς ἐσαφήνισεν εἰπών, ὅτι τὸ πολλάκις καὶ πυκνῶς σπᾶν τὸ πνεῦμα. p. 473a 3 Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ χάριν τροφῆς. Ἵνα τρέφηται τὸ ἔμφυτον θερμόν, γίνεται ἡ εἰσπνοή, ὥς τινες ἔφασαν· ἔδει γὰρ τοῦτο γίνεσθαι καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ζῴων τῶν μὴ ἀναπνεόντων. ἔχει γὰρ καὶ ταῦτα ἔμφυτον θερμόν· ὥστε ἔδει καὶ ταῦτα ἀναπνεῖν, ἵνα τρέφηται τὸ ἐν αὐτοῖς ἔμφυτον θερμόν. καὶ ἢ ἔδει ἀναπνεῖν ἢ τὸ ἀνάλογον πάσχειν τῇ ἀναπνοῇ, τουτέστιν ἢ διὰ τοῦ ἀναλόγου τῇ ἀναπνοῇ εἰσέρχεσθαι πρὸς τὸ ἔμφυτον θερμὸν τὸν ἀέρα. οὐκ εἰσέρχεται δέ, ἀλλ’ ἐκτός, ὡς ἐρεῖ προιών, ἁπτόμενος τοῦ περιέχοντος τὸ ἔμφυτον θερμὸν ὑμένος ἐμψύχει αὐτό. p. 473a 10 Ἔπειτα καὶ τὸ γίνεσθαι τὸ θερμὸν ἐκ τοῦ πνεύματος τίνα χρὴ τρόπον λέγειν, πλασματῶδες. Ἐπειδὴ τὸ γινόμενον ἐξ οὗ τρέφεται γίνεται (ἡ γὰρ σὰρξ ἐξ ἀφ’ οὗ τρέφεται, καὶ τὸ πῦρ ὁμοίως ἐξ ἐλαίου ἢ ὅλως ἐκ τοῦ καυστοῦ), εἰ οὗν καὶ τὸ ἐν ἡμῖν θερμὸν τρέφεται ἐκ τοῦ εἰσιόντος ἐν ταῖς εἰσπνοαῖς ἀέρος, δῆλον ὅτι ἐξ αὐτοῦ γίνεται. οὐ γίνεται δέ, ἀλλ’ ἀπὸ τῆς ἀτμίδος τῆς γινομένης ἐκ τῆς τροφῆς, ὡς πολλάκις εἴρηται καὶ πάλιν ῥηθήσεται πρὸς τῶ τέλει τοῦ παρόντος βιβλίου, ὅτε λέγει τὴν οἰκείαν καὶ ἀληθεστάτην περὶ ἀναπνοῆς δόξαν. ἄλλως τε, φησίν, εἰ τῷ εἰσιόντι πνεύματι τρέφεται τὸ ἐν ἡμῖν θερμόν, συμβαίνει δι’ οὗ μορίου εἰσέρχεται ἡ τροφή, δι’ αὐτοῦ τούτου γίνεσθαι καὶ τὴν τοῦ περιττώματος τῆς τροφῆς ἔξοδον. ἐπεὶ γὰρ κατ’ ἐκείνους εἰσιόντος τοῦ ἀέρος τρέφεται τὸ θερμόν, τὸ δὲ περιττεῦσαν ἐξέρχεται καὶ γίνεται ἡ ἐκπνοή, εἰσέρχεται δὲ καὶ ἐξέρχεται διὰ τοῦ στόμάτος ἢ τῶν μυκτήρων, δι’ ὧν ἄρα ἡ τῆς τροφῆς εἴσοδος γίνεται, δία τῶν αὐτῶν τούτων καὶ ἡ τοῦ περιττώματος ἔξοδος γίνεται. ὁρῶμεν δὲ 1 λέγει γὰρ οὗτος ὅτι C 2 εἰσπνοή a: ἡ εἰσπνοή RP: εἴσω C: spat. VII litt. S 3 post ἐξαεροῦται add. μᾶλλον C post τοῦτο add. δὲ a λέγει a: λέγων ceteri ὅτι a: τὴν P: om. SCR συμβαίνειν CP 4 φαίνεται δὲ τοὺναντίον om. Sa 5 ἐν] ἐπὶ RP 7 post πυκνῶς add. ἀεὶ RP 8 τροφῆς γε χάριν a (Arist.) 12 αὐτοῖς et prius ἣ om. P 18 τρόπον χρὴ RP (Afist. MZ) ὂν post πλάσμ’· add. Arist. MZ 22 ἀπὸ SRP: ὑπὸ Ca 23 γενομένης S πολλάκις εἴρηται] cf. Βonitz, Index p. 365b 27 ss. ? 24 πρὸς τῷ τέλει] p. 480a 16 ὅταν λέγη a καὶ om. P 27 τοῦτο C τῆς τροφῆς SRP: om. Ca ἔξοδον om. S post ἔξοδον add. τῆς τροφῆς C 30 ἡ a: ἥ τε ceteri ὅτι δι᾿ ἄλλου | γίνεται ἡ εἴσοδος τῆς τροφῆς (διὰ γὰρ τοῦ στόματος) 167v καὶ δι᾿ ἄλλου ἡ τοῦ περιττώματος ἔξοδος. ἔδει δέ, φησί, τοῦτο καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων γίνεσθαι, τουτέστι καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τροφῶν, δι’ ὧν τρέφεται τὸ σῶμα. οὐ γίνεται δέ, ἀλλὰ δι’ ἄλλου μὲν ἡ εἴσοδος, δι’ ἄλλου δὲ ἡἔξοδ ος. Ἐνστὰς δὲ πρὸς ταῦτα οὕτως, ἐκτίθεται καὶ τὴν Ἐμπεδοκλέους περὶ ἀναπνοῆς δόξαν σαφέστατα. δι’ ὃ καὶ ὀλίγα τούτων δέονται ἐπιστασίας, ἧς καὶ τεύξονται, τὰ δ’ ἄλλα παραλειφθήσεται. κενολογεῖν γάρ ἐστι τὸ τὰ σαφῆ πειρᾶσθαι σαφηνίζειν. κυρίαν οὖν λέγει ἀναπνοὴν τὴν διὰ τῆς τραχείας ἀρτηρίας γινομένην. ἡ γὰρ διὰ τῶν μυκτήρων οὐ κυρία· γίνεται γὰρ καὶ διὰ τοῦ στόματος. ὅτι δὲ διὰ τῆς ἀρτηρίας ἐκ τῶν στηθῶν γίνεται ἡ ἀναπνοή, οὐκ ἄδηλον· ὁ γὰρ πνεύμων, δι’ οὗ ἡ ἀναπνοὴ γίνεται, ἐν τῷ στήθει ἐστίν. ὥστε ἀντὶ τοῦ εἰπεῖν διὰ τῆς ἀρτηρίας ἐκ τοῦ πνεύμονος᾿ εἶπε διὰ τῆς ἀρτηρίας ἐκ τῶν στηθῶν. γίνεται οὖν ἐκ τῶν μυκτήρων ἐκ τῶν στηθῶν διὰ τῆς ἀρτηρίας ἀναπνοή. ὥστε αὕτη ἐστὶν ἡ κυρία ἀναπνοή. καὶ ἐπεὶ πάντα τὰ ζῷα δέχεται τὸ πνεῦμα πρὸς σωτηρίαν τοῦ ἐμφύτου θερμοῦ, καὶ ὀσφρήσεως σχεδὸν μετέχει πάντα. τὸ δὲ σχεδὸν ἐπῆκται, διότι σκώληκες, ὄστρεια καί τινα τοιαῦτα οὐ μετέχει ὀσφρήσεως. 20 p. 473a26 Ὅτι δ’ οὐ πᾶσι τὸ αὐτὸ αἰσθητήριόν ἐστι τῆς ὀσφρήσεως, ἀλλὰ τοῖς μὲν ἀναπνέουσι ῥῖνες, ἐντόμοις δὲ τὸ ὑπόζωμα, καὶ ἄλλοις ἄλλο, εἴρηται ἐν τῷ Περὶ αἰσθήσεως καὶ αἰσθητῶν καὶ ἔτι πολλῷ πρότερον ἐν ταῖς Περὶ ζῴων ἱστορίαις. ἐν δὲ τῇ λέξει τῇ τῶν μὲν τοῦ σώματος μορίων σῶμα τὸ αἷμα λέγει. ἡ δὲ κλεψύδρα ἀγγεῖόν ἐστι χαλκοῦν, ἔχον ἄνω μὲν στόμα μικρὸν καὶ στενόν, κάτω δὲ ὀπὰς πολλὰς καὶ μικράς. ἐν ᾗ κλεψύδρᾳ ἤν τις κλείσῃ τὴν ἄνω ὀπὴν ἀσφαλέστατα, οὐκ εἰσέρχεται διὰ τῶν κάτω ὀπῶν τὸ ὕδωρ. πλήρης γὰρ οὖσα ἀέρος ἡ κλεψύδρα καὶ σώματος διὰ σώματος οὐ χωροῦντος, πῶς ἄν εἰσέλθοι; ὅταν δὲ ἀνοιχθῇ ἡ ἄνω ὀπή, εἰσέρχεται τὸ ὕδωρ διὰ τῶν κάτω ὀπῶν. ἐξέρχεται γὰρ τότε ὁ ἀὴρ διὰ τῇς ἄνω ὀπῆς ἀνεῳγμένης οὔσης. ὁμοίως δὲ καὶ ὕδατος πλήρης οὖσα ἡ κλεψύδρα καὶ ἄνωθεν κεκλειτούτων] 7 τῶν περὶ ταύτης C ἐπιστάσεως prius R 8 τεύξεται P 11 καὶ om. C 14 ἐκ] ἡ R, e corr. P, ἡ διὰ Arist. 15 post μυκτήρων add. καὶ C 16 δέχεται τὰ ζῶα C 17 μετέχει σχεδὸν CRP 18 καὶ ante ὄστρεια add. CRP 20 ὅτι] ἔστι a (Arist. LSP, ἐπεὶ MZ) 21 ἐστι] τουτέστι a 22 τὸ om. RP εἴρηται] εἴρηται δέ a Περὶ αἰσθήσεως καὶ αἰσθητῶν] errat 23 Περὶ ζῴων ἱστορίαις] immo Περὶ ζῴων μορίων Β 16 24 μόριον SR 25 ἀγγεῖόν ἐστι χαλκοῦν SRP: χαλκοῦν ἔστι μὲν ἀγγεῖον C: ἔστι μὲν ἀγγεῖον X. a ἔχον] ἔχει δὲ a τὸ στόμα Ca μικρὸν a: μακρὸν ceteri post μικρὸν add. μὲν C 26 post πολλὰς add. καὶ πυκνὰς C κλεψύδρᾳ om. C ἤν] εἴ CP κλείση S: κλείσειε ceteri 28 χωρεῖν δυναμένου πῶς C 29 εἰσέλθῃ Pa ὅτε RP ἀνεωχθῆ CRP 31 prius καὶ a: κἂν ceteri ᾖ post ὕδατος add. CRP, post οὖσα S σμένη ἀσφαλῶς, οὐκ ἄν ἐξέλθοι διὰ τῶν κάτω ὀπῶν τὸ ὕδωρ, καίπερ 167v ἀνεῳγμένων οὐσῶν. κενοῦ μὲν γὰρ ὄντος, εἴπερ ἐξήρχετο τὸ ὕδωρ, οὐκ εἰσήρχετο δὲ ὁ ἀήρ, ἦν ἄν κενὸν τὸ τῆς κλεψύδρας μέρος, ἀφ’ οὗπερ ἐξῆλθε τὸ ὕδωρ. διὰ μὲν γὰρ τῆς ἄνω ὀπῆς οὐκ ἄν εἰσέλθοι ὁ ἀήρ (ἔστι γὰρ κεκλεισμένη ἀσφαλῶς), διὰ δὲ τῶν κάτω οὐκ εἰσέρχεται, ἐμποδίζει τὸ ὕδωρ. τῇ μὲν οὖν ἀληθείᾳ διὰ τὸ μὴ εἶναι κενὸν οὐκ εἰσέρχεται διὰ τῶν ὀπῶν τὸ ὕδωρ, ὡς δ’ ᾿Εμπεδοκλῆς ἂν φήσειε, διὰ τὸν ἐκτὸς ἀέρα. λέγει γάρ, ὡς γνωσόμεθα τῇ τῶν ἐπῶν αὐτοῦ παραθέσει, ὅτι ὁ ἐκτὸς ἀὴρ καὶ τῶν ὀπῶν ἁπτόμενος, βιαζόμενος εἰσελθεῖν εἰς τὴν κλεψύδραν, ἐμποδίζει τῇ ὠθήσει τὸ ὕδωρ καὶ οὐκ ἐᾷ ἐξέρχεσθαι. περὶ οὗ νῦν εἰ ὡς Ἐμπεδοκλῆς λέγει, ἢ ἄλλως ἔχει, οὐ καιρὸς σκοπεῖν. p. 473b9 Ὧδε δ’ ἀναπνεῖ πάντα καὶ ἐκπνεῖ· πᾶσι λείφαιμοι σαρκων σύριγγες. Τὴν μὲν τῶν ἐπῶν διάνοιαν αὐτὸς Ἀριστοτέλης σαφέστατα τέθεικεν. δεῖ δὲ καὶ ἡμᾶς τὰ κατὰ μέρος σαφηνίσαι. ἀλλὰ πρότερον ἑκάστην τῶν λέξεων μετιτέον, καὶ οὕτως ἐκεῖνα σαφηνιστέον. ἔστιν οὖν τὸ λείφαιμοι ἴσον τῷ λειψόαιμοι (οὐ γάρ εἰσιν, ὡς ἐκεῖνός φησι, πλήρεις αἵματος, λείποντι), τὸ δὲ πύματον τῷ ἔσχατον. σύριγγας δὲ αὐτὰς λέγει τὰς φλέβας, ὁμοίως καὶ ἄλοκας τροπικῶς. λέγει οὖν σύριγγας καὶ ἄλοκας τὰς φλέβας, ἔσχατα δὲ τέρθρα περιφραστικῶς αὐτὰ τὰ τῶν ῥινῶν ἔσχατα. ἔστι δὲ τὸ τέρθρον εἶδος σχοινίου· ὥστε ἐπεὶ καὶ τὸ ἔσχατον τῆς ῥινὸς σχοινίον ἐστὶ τροπικῶς, ἐκάλεσε τὰ τῶν ῥινῶν ἔσχατα τέρθρα, ὡς εἰ ἔλεγε καὶ τὴν πᾶσαν ῥῖνα τέρθρον διὰ τὸ μῆκος. φανὸν δὲ τὸ αἷμα. τὸ δὲ τέρεν αἷμα ἀντὶ τοῦ ἁπαλὸν αἷμα, ὁμοίως δὲ τὸ οἴδματι μαργῷ ἀντὶ τοῦ κύματι σφοδρῷ. εὐπετῆ δὲ λέγει τὸν χαλκόν, διότι εὖ ἄγεται καὶ μαλάττεται πυρωθείς. αὐλοῦ δὲ πορθμὸν περιφραστικῶς αὐτόν φησι τὸν αὐλόν, ὁμοίως δὲ καὶ τέρεν δέμας αὐτὸ τὸ ὕδωρ, ἀργύφεον δὲ ἀντὶ τοῦ λευκόν. πυκινὸν δὲ ῥόον λέγει τὸν ἀέρα, ἔστι δὲ ἴσον τῷ πυκνὸν ῥεῦμα. ὁμοίως δὲ καὶ τὸ αἴσιμον ὕδωρ ταὐτόν ἐστι τῷ κάλλιστον ὕδωρ. 1 ἐξέλθῃ C 2 μὲν γὰρ SC: γὰρ μὴ RPa 2. 3 καὶ οὐκ εἰσ’. ὁ a 3 ὁ om. RP 4 γὰρ a: om. ceteri 5 κεκλεισμένος C 6. 7 εἰσέρχεται a: ἐξέρχεται ceteri 7 ante prius διὰ add. δὲ C τῆς ὀπῆς a 9 καὶ] ἐκ C 10 ante τῇ add. ἐν P οὖ] οὖν a 11 εἰ] ἢ a: om. SC post καιρός add. ἐστι RP 12 ὧδε δ’ a: ὧδ’ ceteri λίφαιμοι plerique Arist. libri 14 σαφῶς C 15 ἑκάστη S 16 ἐκεῖνο RP λίφαιμοι Pa 17 λείψαιμοι C εἰσιν] ἐστιν C 18 τῷ] τὸ RP τὰς om. a 19 prius καὶ] δὲ καὶ CRP post τροπικῶς add. δὲ C 19. 20 οὖν—φλέβας] ταῦτα C 20 δὲ om. a τέθρα Sa, item V. 22 (plerique Arist. libri) 21 τέθρον Sa, item 23 τῆς ῥινὸς a: τοῦ σχοινίου ceteri 23 φανὸν] φόνον Arist. il M 24 αἷμα bis om. C ἀντὶ τοῦ] αὐτὸ τὸ a δὲ τῷ οἴδματι Ra 25 διιπετέος melius Arist. ZMil εὖ Ca: καὶ εὖ S: εὖ καὶ RP 26 πυρωθείς om. C δὲ om. a 27 prius δὲ om. C 27. 28 ἀντὶ τοῦ] τὸ C 28. 29 ἔστι—ῥεῦμα om. C 29 δὲ om. RP αἴσιμον ad v. 21 an ad v. 15 (v. Diels, Poet, philos. p. 144) referendum sit dubito ταὐτόν ἐστι τῷ] τὸ C ἀλλὰ καὶ τὸ κλαδασσόμενον ἴσον τῷ ταρασσόμενον. τὸ δὲ ἀγυιῶν ταὐτόν ἐστι τῷ ὁδῶν· ἀγυιαὶ γὰρ αἱ ὁδοί λέγει δὲ ἀγυιὰς τὰς φλέβας. τὸ δὲ ὁ πίσω ἴσον ἐστὶ τῶ ἔξω. καὶ τὰ μὲν τῶν λέξεων τοιαῦτα, τὸ δὲ πᾶν τῶν ἐπῶν τοιοῦτον· ἐν πᾶσι τοῖς ἀναπνέουσι κατὰ τὸ ἔσχατον, ἤτοι τὴν ἐπιφάνειαν τῆς σαρκός, εἰσὶ φλέβες οὐ | πλήρεις αἵματος. ἐν αἷς 168r ἄλοξι καὶ φλεψί, τουτέστιν ὧν ἀλόκων καὶ φλεβῶν πρὸς τὰ πυκνὰ καὶ στενὰ στόματα τέτρηνται καὶ ἐπίκεινται διαμπερὲς τὰ ἔσχατα τῶν ῥινῶν τέρθρα. τὰ γὰρ τῶν ῥινῶν ἔσχατα ἐν τοῖς τῶν φλεβίων ἔλεγε κεῖσθαι στόμασιν. ἃ δὴ στόματα τῶν φλεβῶν τὸ μὲν αἷμα κεύθουσι καὶ κωλύουσιν ἐξέρχεσθαι διὰ τὴν στενότητα, αἰθέρι δ’ εὐπορίαν διόδοισι τετμῆσθαι, τουτέστι τῷ δ’ αἰθέρι διδόασι δίοδον. εἰσὶν οὖν τοιαῦτα, ὥστε τὸ μὲν αἷμα κωλύειν ἐξέρχεσθαι, τὸν δ’ αἰθέρα μὴ κωλύειν εἰσιέναι. τὸ οὖν τετμῆσθαι ἀντὶ τοῦ διδόναι. ἔνθεν ἔπειτα ὁπόταν μὲν ὁρμήσῃ τὸ ὑγρὸν αἷμα κάτω, καταβήσεται καὶ εἰσελεύσεται ὁ αἰθήρ, λέγων αἰθέρα τὸν ἀέρα, σφοδρῷ τῷ κύματι, εἴτ’ οὖν τῷ ῥεύματι· ἡνίκα δ’ ἀναθρώσκῃ καὶ ὁρμήσῃ ἄνω τὸ αἷμα, πάλιν ἐκπνεῖ καὶ ἐξέρχεται ὁ εἰσελθὼν ἀήρ. τὰ μὲν οὖν μέχρι τοῦ τῆς κλεψύδρας ὑποδείγματος τοιαῦτα, ἐπαναληπτέον δὲ πάλιν καὶ συντόμως λεκτέον τὰ εἰρημένα, καὶ οὕτως συνεχῶς συναπτέον καὶ τὰ ἐφεξῆς· ἐν τῇ ἐπιφανείᾳ τῆς σαρκὸς πάντων τῶν ἀναπνεόντων εἰσὶ στόματα φλεβῶν, οὐ πληρῶν οὐσῶν αἵματος· πρὸς ἃ στόματα φλεβῶν συνάπτουσιν αἱ ῥῖνες. οὐκ ἐν ἅπασι δὲ τοῖς τῶν φλεβῶν στόμασιν, ἀλλ’ ἐν ἐκείνοις μόνοις, καθ’ ἃ συνάπτουσιν αἱ ῥῖνες. εἰσὶ δὲ τὰ τοιαῦτα στόματα στενά, ὥστε τὸ μὲν αἷμα κωλύειν ἐξέρχεσθαι, τὸν δ’ ἀέρα μὴ κωλύειν εἰσιέναι. καὶ ὅταν μὲν τὸ αἷμα ὁρμήσῃ κάτω, εἰσέρχεται ὁ ἀήρ· ὅταν δὲ ἄνω, ἐξέρχεται. καὶ γίνεται τὸ τοιοῦτον ὅμοιον τῷ γινομένῳ ὑπὸ τῆς παιζούσης κόρης. ἡνίκα γὰρ αὕτη θήσει τὴν εὐειδῆ αὐτῆς χεῖρα πρὸς τὴν ἄνω ὀπὴν τῆς κλεψύδρας τῆς ἀπὸ χαλκοῦ κατασκευασθείσης, ἂν βαπτίζῃ τὴν κλεψύδραν ἐν τῷ ὕδατι, οὐκ εἰσέρχεται τὸ ὕδωρ διὰ τῶν κάτω ὀπῶν (ὄμβρον γὰρ τὸ ὕδωρ εἶπεν), ἀλλὰ κωλύει καὶ οὐκ ἐᾷ εἰσελθεῖν τῆς κλεψύδρας ὁ ἀήρ, πίπτων καὶ φράττων τὰς στενὰς ὀπάς· ταύτας γὰρ εἶπε πυκνὰ τρήματα. ἕως μὲν οὗν κεῖται ὥσπερ τι πῶμα εἰς τὴν ἄνω ὀπὴν ἡ τῆς κόρης χείρ, οὐκ εἰσέρχεται τὸ ὕδωρ διὰ τῶν κάτω ὀπῶν· ἡνίκα δὲ ἀποστεγάσῃ καὶ ἀφέληται ἀπὸ τῆς ὀπῆς τὴν χεῖρα, εἰσέρχεται 1 post ἴσον add. ἐστὶ RP διὰ γυίων recte Arist. il 2 δὲ] γὰρ S 3 ἴσον ὀπίσω P post ἐστὶν add. ἴσον RP ἔξω a: ὁμοίως ceteri e p. 126,22 5 εἰσὶ SCR: εἰσὶ γὰρ a: om. P 7 σώματα SC 8 τέθρα Sa 10 αἰθέρι] ἀέρι SC 12 κωλύει S: κωλύουσιν RP 13 ὁπότε RP: ὅταν C ὁρμήσει RP ἀπαίξῃ legit 14 κάτω om. a, sed v. v. 24 ἀήρ RP 15 εἴτ’ οὑν] ἤτοι C: ἤγουν conicio ἀναθρώσκει SP: anceps R 16 ὁρμήσει P: anceps S 17 τοῦ (corr. e τῆς R) RP: om. ceteri ὑποδείγματος R: ὑποδείγματα ceteri 18 πάλιν om. S ῥητέον RP τὰ a: τὰ τούτοις CRP: διὰ τούτων S 20 πληρῶν οὐσῶν] πεπληρωμένων C 22 ἐν om. S 23. 24 ἀέρα εἰσέρχεσθαι μὴ κωλύειν C 26 χεῖρα αὐτῆς CRP 26. 27 τῇ ἄνω ὀπῇ a 29 ὁ ante ἐντὸς add. CR 30 ὁ om. CRP 32 ἄμβρον—εἶπεν e v. 29 post ὀπῶν add. S1a τὸ ὕδωρ διὰ τὸ ἐξέρχεσθαι τὸν ἀέρα διὰ τῆς ὄνω ὀπῆς (τὸν γὰρ εἶπε πυκινὸν ῥόον), εἰσέρχεται οὖν τὸ ὕδωρ ἐλλείποντος καὶ ἐξερχομένου τοὐ ἀέρος, ὃν πάλιν εἶπε πνεῦμα. οὐ μόνον δὲ τοῦ ἀέρος ὄντος ἐν τῇ κλεψύδρᾳ οὐκ εἰσέρχεται τὸ ὕδωρ, ἀλλὰ κἂν ᾖ πλήρης ὕδατος (τούτου ἐστι δηλωτικὸν τὸ ‘ὅτε τὸ ὕδωρ κατὰ βένθεα ἔχει χαλκοῦ᾿), ἀλλὰ κἂν ᾖ ἡ κλεψύδρα πλήρης | ὕδατος, χωσθέντος καὶ κλεισθέντος τοῦ εἰρημένου 168v πόρου, λελιημένος καὶ προθυμούμενος εἰσελθεῖν διὰ τῶν κάτω ὀπῶν ἐντὸς τῆς κλεψύδρας ἀνέχει καὶ κωλύει τὸ ὕδωρ ἐξελθεῖν κρατύνων καὶ ἀπερείδων ὁ ἀὴρ τὰ ἄκρα, ἤτοι τὴν ἑαυτοῦ ἐπιφάνειαν, εἰς τὰς πύλας τοῦ ἰσθμοῦ λέγων πύλας τὰς ὀπάς, ἰσθμὸν δὲ τὸν πόρον. δυσηχέα δὲ χαλκὸν λέγει τὴν κλεψύδραν, διότι πλήρης οὖσα ὕδατος οὔκ ἐστιν εὔηχος, ὥσπερ ὅτε ἐστὶν ἀέρος πλήρης. ὅταν δὲ πάλιν ἀφέληται ἀπὸ τῆς ἄνω ὀπῆς τὴν χεῖρα, ὁ μὲν ἀὴρ εἰσέρχεται δι’ αὐτῆς, τὸ δὲ ὕδωρ ἐξέρχεται διὰ τῶν κάτω ὀπῶν. ὡς οὖν ἐπὶ τῆς κλεψύδρας, οὕτω καὶ ἐπὶ τοῦ αἵματος· κλαδασσόμενον γὰρ καὶ μετὰ ῥύμης καὶ ταραχῆς φερόμενον ἄνω καὶ κάτω διὰ τῶν φλεβῶν, ἃς ἀγυιὰς εἶπεν, ὁπόταν ἐντὸς ὁρμήσῃ, τουτέστιν εἰς βάθος συσταλῇ, ἕτερον εὐθὺς ῥεῦμα κατέρχεται. ἔστι δὲ τὸ μὲν κατέρχεται ταὐτὸν τῷ εἰσέρχεται, ῥεῦμα δὲ ἕτερον λέγει τὸν ἀέρα. εἰσέρχεται οὖν ἕτερον ῥεῦμα οἴδματι θῦον, τουτέστιν ὁρμῶν ὥσπερ τι κῦμα ὑπὸ πνευμάτων ὠθούμενον. ἡνίκα δ’ ἀναθρώσκει τὸ αἷμα καὶ ἐκτείνεται, πάλιν ὁμοίως ἐκπνεῖ ὁ εἰσελθὼν ἀὴρ ὀπίσω, τουτέστιν ἐξέρχεται ἔξω· τὸ γὰρ ἴσον ἀντὶ τοῦ ὁμοίως, ὥσπερ τὸ ὀπίσω ἀντὶ τοῦ ἔξω εἴληπται. Τὰ μὲν οὖν τῶν ἐπῶν τοιαῦτα, θεὶς δὲ τὰ ἔπη εὐθὺς ἐνίσταται, λέγων ἐναντίως γίνεσθαι τὴν εἰσπνοὴν ἢ ὡς ᾿Εμπεδοκλὴς λέγει. ἐκεῖνος μὲν γάρ φησιν, ὅτι τῇ τοῦ αἵματος συστολῇ γίνεται ἡ εἰσπνοή, γίνεται δὲ μᾶλλον τῇ τοῦ αἵματος ἐκτάσει· ἐπειδὴ γὰρ αἰρομένου τοῦ πνεύματος γίνεται ἡ εἰσπνοή, αἴρει δὲ αὐτὸ τὸ θερμόν, τὸ δὲ θερμὸν ἐν τῷ αἵματι, τὸ μετὰ τοῦτο δῆλον, ὅτι τῇ τοῦ αἵματος ἐκτάσει γίνεται ἡ εἰσπνοή, ἀλλ’ οὐ τῇ συστολῇ· ὁμοίως καὶ ἡ ἐκπνοὴ τῇ συστολῇ καὶ οὐ τῇ ἐκτάσει, ὡς ᾿Εμπεδοκλῆς οἴεται. καὶ γὰρ καὶ αἱ ἐν ταῖς χαλκείοις φῦσαι τῇ μὲν ἐκτάσει δέχονται τὸ πνεῦμα, τῇ δὲ συστολῇ καὶ συνιζήσει ἐκπέμπουσι, τοῦτο μόνον διαφέροντα, ὅτι ἐπὶ μὲν τῶν φυσῶν ἀπὸ τῶν ὀπῶν τῶν ἐν ταῖς σανίσιν 2 πυκνὸν S 4 εἴη πλῆρες C 5 ἔχει κατὰ βένθεα CRP 6 χρωσθέντος SRP (plerique Arist. libri) 7 post πόρου add. ὁ αἰθὴρ ἐκτὸς ὢν CRP προτεθυμημένος P, e corr. R 9. 10 ἰσθμοῦ et ἰσθμὸν CP (cf. plerique Arist. libri): ἡθμοῦ et ἠθμὸν SRa (cf. Arist. PSXZ) 10 λέγει] εἶπε CRP 11 ὅτε] ὅταν C 13 αὐτοῦ P 15 φερόμενον καὶ ταραχῆς RP ταράχου S 16 εἶπε καὶ ἐντὸς SCRP ὁρμᾶ SRP: ὁρμῶν C 17 συστέλλεται P: συστελλόμενον C ἕτερον] αἰθέρος recte Arist. libri MZil 19 ἐπέρχεται C 20 πνευμάτων] πολλῶν a 22 post ὥσπερ add. καὶ RP 26 φησι τῆ C συστολῇ] ἐκτάσει prius S γίνεσθαι τὴν εἰσπνοήν, ἥτις μᾶλλον C 27 post ἐκτάσει add. γίνεται C πνεύμονος P, e corr. R 27. 28 ἡ εἰσπνοὴ γίνεται C 28 αὐτὸ a: αὐτὸν ceteri 30 prius καὶ a: om. ceteri 32 τῆ συστολῆ δὲ CRP καὶ om. R 33 διαφέροντες C εἰσέρχεται τὸ πνεῦμα, ἐξέρχεται δὲ κατὰ τοὺς αὐλούς, ἐν δὲ τῇ ἀναπνοῇ 168v δι᾿ οὗ εἰσέρχεται, καὶ δι’ αὐτοῦ πάλιν ἐξέρχεται. διὰ γὰρ τῆς τραχείας ἀρτηρίας καὶ ἡ εἴσοδος καὶ ἡ ἔξοδος. εἰ μὲν οὖν περὶ τῆς ἀναπνοῆς λέγει τῆς γινομένης διὰ τῆς ἀρτηρίας ὁ Ἐμπεδοκλῆς, οὐ συνῳδός ἐστιν ὁ λόγος αὐτοῦ τοῖς φαινομένοις (φαίνεται γάρ, ὥσπερ εἴρηται, ὅτι τῇ τοῦ αἵματος ἐκτάσει γίνεται ἡ εἰσπνοή, οὐ μὴν τῇ συστολῇ, ὡς ἐκεῖνος ᾤετο)· εἰ δὲ περὶ τῆς διὰ τῶν μυκτήρων λέγει μόνης, πολὺ διήμαρτεν· οὐ γὰρ διὰ τῶν φλεβῶν χωρεῖ τὸ διὰ τῶν μυκτήρων εἰσερχόμενον πνεῦμα. p. 474a19 Ἀλλὰ παρὰ τὸν αὐλῶνα τὸν παρὰ τὸν γαργαρεῶνα. Λέγει δὲ αὐλῶνα τὴν ὅλην ἀρτηρίαν, γαργαρεῶνα δὲ τὸ πέρας αὐτῆς, ὅπερ ἐπιπωματίζει ἐν ταῖς καταπόσεσιν ἡ ἐπιγλωττίς· ἐν ᾧ ἐσχάτῳ τῆς τραχείας ἀρτηρίας χωρεῖ καὶ ἐγγίζει τὸ ἔσχατον τοῦ οὐρανοῦ· ἐν ᾧ πάλιν ἐσχάτῳ τοῦ οὐρανοῦ τὰ τῶν μυκτήρων συντρήματα τελευτῶσιν. ἐν μὲν γὰρ τῷ ἐσχάτῳ τοῦ οὐρανοῦ τελευτῶσι τὰ τῶν μυκτήρων τρήματα, αὐτὸ δὲ τὸ τοῦ οὐρανοῦ ἔσχατον ἅπτεται τοῦ ἐσχάτου τῆς τραχείας ἀρτηρίας. καὶ τὸ μὲν τοῦ πνεύματος ταύτῃ, τουτέστι διὰ τῶν μυκτήρων, εἰσέρχεται καὶ ἐξέρχεται, τὸ δὲ διὰ τοῦ στόματος. καὶ λοιπὸν συμπεραίνεται λέγων· τὰ μὲν ἑπόμενα δυσχερῆ τοῖς παρὰ τῶν ἄλλων λεχθεῖσι ταῦτά ἐστι, τὰ δὲ λοιπὰ σαφῶς ἀπαγγέλλει. πρῶτος δὲ τόπος ἐστίν, ἐν ᾧ τὸ θερμόν, ὁ θώραξ, μόριον δὲ πάλιν πρῶτον τοῦ θώρακος ἡ καρδία. ὅτι δὲ τοῦ αἵματος καὶ τῶν φλεβῶν ἡ καρδία ἐστὶν ἀρχή, πολλάκις εἴρηται. ὅτι δὲ καὶ ἡ ψυχὴ ἐν τῷ περὶ τὴν καρδίαν θερμῷ ἐμπεπυρευμένη ἐστίν, καὶ τοῦτο πολλά κἀς εἴρηται· ἐμπεπύρευται γὰρ ἐν τῇ καρδίᾳ καὶ τῷ ἐν αὐτῇ 169r θερμῷ, ὡς ἡ φλὸξ ἐν τῷ ἄνθρακ’.. διασπώμενον δὲ καὶ εἰς μικρὰ κατακερματιζόμενον τὸ ἐν ἡμῖν θερμὸν ἐξ ἀνάγκης φθείρεται· τὸ γὰρ μικρὸν εὔφθαρτόν ἐστι. διὰ τοῦτο δὲ καὶ θνῄσκει τὸ ζῷον ξίφεσι καὶ ὀργάνοις τισὶ τεμνόμενον· διασπᾶται γὰρ τὸ ἐν αὐτῷ θερμὸν καὶ κατακερματίζεται ταῖς τομαῖς. τὸ δὲ πυρούμενον φθείρεται, ὅταν μὴ ψύχηται διὰ τὴν τοῦ θερμοῦ ὑπερβολήν. p. 474b25 Ἐπεὶ δὲ τῶν ζῴων τὰ μὲν ἔνυδρα, τὰ δ’ ἐν τῇ γῇ ποιεῖται τὴν διατριβήν. Πρότερον λέγει, διὰ τίνων μορίων ἑκάστοις, καὶ τοῖς ἀναπνέουσι καὶ 2 καὶ om. C παχείας S 7 prius τῶν om. a 8 τῶν (ante φλεβῶν) a: om. ceteri 9 prius παρὰ] διὰ C alt. παρὰ SRC, e corr. P (Arist. LSP): περὶ a, prius P (Arist. MZ) 10 αὐτοῦ P, αὐτῶν R2 11 ἐπιπωματίζειν a 13 τελευτῶσιν—τρήματα (14) om. C 14 τελευτῶσι om. P συντρήματα S 15 τοῦ ἐσχάτου om. a 16 ταὐτόν C 16. 17 εἰσιόν τε καὶ ἐξιόν cum Arist. P legisse vid. 18 μὲν om. S 19 ἀπαγγέλλει] hic desinit R δὲ om. P 20 τοῦ θώρακος πρῶτον C καρδία hic desinit P 21 πολλάκις εἴρηται] v. ad p. 52,21. 58,27 ὅτι—εἴρηται (23) om. C 23 πολλάκις εἴρηται] v. p. 44,20. 50,23 23 τὸ et (24) θερμὸν C αὐτῶ S 25. 26 μικρὸν εὐπαθές. διὰ SC 26 καὶ (ante ὀργάνοις)] ἢ C 30 τῆ om. Arist. MZSP τοῖς μὴ ἀναπνέουσι, γίνεται ἡ τοῦ ἐμφύτου θερμοῦ κατάψυξις, καὶ οὕτω 169r τὸ πῶς ὑπὸ τῶν τοιούτων μορίων γίνεται ἡ κατάψυξις. προηγεῖται γὰρ τὸ ὅτι, καὶ οὕτως ἕπεται τὸ διότι. δεῖ γὰρ πρότερον εἰπεῖν, ὅτι ὑπὸ τῶν βραγχίων ἢ ὑπὸ τοῦ πνεύμονος, καὶ οὕτως τὸ πῶς ὑπὸ τῶν βραγχίων καὶ διὰ τί. λέγει οὖν· ἐπεὶ τῶν ζῴων τὰ μέν εἰσιν ἔνυδρα, τὰ δὲ χερσαῖα, τούτων τῶν ἐνύδρων καὶ χερσαίων τοῖς μικροῖς καὶ ἀναίμοις (εἰσὶ γὰρ καὶ γῇ καὶ θαλάττη ἄναιμα, ἐν μὲν γῇ τὰ ἔντομα, ἐν δὲ θαλάσσῃ σηπίαι, κάραβοι ὄστρεια, τὰ ὅμοια), τούτοις οὖν τοῖς μικροῖς πάμπαν καὶ ἀναίμοις ἱκανά ἐστι πρὸς τὸ καταψύχειν τὰ περιέχοντα, ὅ τε ἀὴρ καὶ τὸ ὕδωρ. καὶ ἐπὶ τούτῳ οὐ δέονται ὀργάνων, δι’ ὧν τὴν κατάψυξιν ποιήσονται, ἀλλ’ ἀρκοῦνται μόνῃ τῇ τῶν περιεχόντων ἁφῇ. ἅτινα καὶ διὰ τὸ ἔχειν ὀλίγον τὸ θερμὸν ᾠδὸν πάντα βραχύβιά εἰσι. τὸ δὲ σχεδὸν ἢ φιλοσόφως ἐπῆκται ἢ καὶ διὰ τὰς μελίττας· ἔνιαι γὰρ αὐτῶν ζῶσιν, ὤας φασιν, ἑπτὰ χρόνους. εἰπὼν δὲ διὸ καὶ βραχύβια σχεδὸν ἅπαντά ἐστιν, ἐπήγαγεν· p. 474b30 Ἐπαμφότερα γὰρ μικρᾶς ὄντα τυγχάνει ῥοπῆς. Ἔστι δὲ τὸ μὲν συνεχὲς τοιοῦτον· τυγχάνει γὰρ ἐπ’ ἀμφότερα ὄντα μικρᾶς ῥοπῆς, τὸ δὲ λεγόμενόν ἐστι· τυγχάνει τὰ τοιαῦτα τῶν ζῴων ὑπάρχοντα μικρᾶς ῥοπῆς, τῆς οὔσης καὶ ῥεπούσης ἐπ’ ἀμφότερα, τό τε φθείρεσθαι ῥᾳδίως καὶ τὸ καταψύχεσθαι· τὸ δὲ καταψύχεσθαι ταὐτόν ἐστι τῷ σώζεσθαι ῥαδίως. οὕτως δ’ ἐπῆκται τὸ παρόν, ὥσπερ ὅταν λέγωμεν· τάδε γὰρ τυγχάνουσιν ὄντα τῶν Ἑλλήνων, οἷον ἥδε ἡ χώρα τυγχάνει οὖσα τῶν Ἑλλήνων. ὡς οὖν ἐπὶ τούτων οὕτως λέγομεν, οὕτως εἴρηται καὶ ἐπὶ τούτων, ὅτι τὰ τοιαῦτα τῶν ζῴων τυγχάνει ὄντα μικρᾶς ῥοπῆς. καὶ ἐπεὶ ἡ ῥοπή τινός ἐστι ῥοπὴ καὶ ἐπί τι, προσέθηκε τὸ ἐπ’ ἀμφότερα, ἐπί τε τὸ ῥᾳδίως σῴζεσθαι καὶ ῥᾳδίως φθείρεσθαι· μικροῦ γάρ τινος βοηθοῦ τυχόντα σῴζεσθαι πέφυκεν, ὥσπερ καὶ μικροῦ τοῦ μὴ βοηθοῦντος φθείρονται. καὶ τούτοις μὲν ἱκανόν ἐστι πρὸς σωτηρίαν τὸ περιέχον, τοῖς δὲ ἄλλοις τὸ ὑπὸ τὸ διάζωμα μέρος αὐτῶν διέσχισται· ἐντὸς δὲ τοῦ σχίσματος κεῖται ὑμὴν λεπτότατος διατεταμένος. ὃ γὰρ ἔχουσι τὰ τοιαῦτα τῶν ζῴων ἀνάλογον ὂν ταῖς σαρξὶν ἡμῶν, σκληρόν ἐστι, καὶ διὰ τὴν σκληρότητα κωλύει, ὡς πολλάκις εἴρηται, τὴν ἀπὸ τοῦ ἀέρος κατάψυξιν εἰσέρχεσθαι· διὸ ἔσχισται τῇ φύσει. καὶ ἔοικεν ἡ τοιαύτη σχίσις θύραις ἀνοιγομέναις 1 post οὔτω add. λέγων S, λέγει C 2 τό om. C ἀπὸ SC τῶν om. C 3 καὶ οὕτως ἕπεται τὸ Sa: τοῦ C 4 ὑπό om. C 6 τῶν—χερσαίων om. C 7 γῇ καὶ a: γῆ καὶ ἐν C τῆ S 7. 8 σηπίαι καὶ κάραβοι καὶ ὄστρεια καὶ τὰ C 8 εἰσι SC 9 τούτων a 13 ὥς φασιν ἑπτὰ χρόνους ζῶσιν a 14 βραχύβια ἐστὶ σχεδὸν πάπα C πάντα Arist. 15 μικρὰ ὄντα μικρᾶς τυγχ. Arist. MZ 17 ἔστι δὲ τὸ λεγόμενον S: ἤγουν C 18 ῥεούσης C 20 οὕτως] τοῦτο C 21. 22 τυγχάνει—Ἑλλήνων] om. C 22 εἴρηται om. C 22. 23 post τούτων add. εἴρηκεν C 24 βοῇ om. C ἀμφότερα, τότε ῥαδίως φθείρεσθαι καὶ σώζεσθαι C 25 post καὶ add. τὸ S 26 σώζονται ὥσπερ C 31 πολλάκις εἴρηται] cf. Bonitz, Ind. p. 255b 25 32 διὸ] δι’ ἣν a καὶ κλειομέναις· ἅτινα σχίσματα ἀνοίγεται καὶ κλείεται τῷ ἐμφύτῳ θερμῷ, 169r καρδίᾳ ἢ ἐν τῷ ἀναλόγῳ τῇ καρδίᾳ ἐστίν, οὗ συστελλομένου καὶ ἐκτεινομένου κινοῦνται τὰ ζῷα, ὡς ἐν τῷ Περὶ ζῴων κινήσεως δέδεικται. ἀνοιγομένων οὖν τῶν σχισμάτων καὶ κλειομένων ὁ ἐναποκλειόμενος ἀὴρ ἐν τῇ συγκλείσει προσπίπτων τῷ ὑμένι καταψύχει τὸ ἔμφυτον θερμόν· λεπτότατος γὰρ ὢν ὁ ὑμὴν οὐδὲν κωλύει τὴν κατάψυξιν γίνεσθαι. γίνεται οὗν ἡ κατάψυξις διά τε τὴν τοῦ ὑμένος λεπτότητα καὶ διὰ τὴν ὑπὸ τῶν σχισμάτων τοῦ ἀέρος σφοδρὰν πρόσπτωσιν· σφοδρῶς γὰρ προσπίπτει τῷ ὑμένι ὁ ἀὴρ διὰ τὴν κίνησιν, ἣν κινεῖται ὑπὸ τῶν σχισμάτων τῶν ἐοικότων θύραις. ὅτι δ’ ὁ ἀὴρ ἠρέμα προσπίπτων ἠρέμα καὶ καταψύχει, σφοδρῶς δὲ μᾶλλον, εἴρηται ἐν τοῖς Μετεώροις· οἱ γὰρ ἄνεμοι καίπερ ὄντες θερμοὶ τὴν φύσιν ὡς ἐν τοῖς Μετεώροις δέδεικται, ὅμως ψυχροὶ δοκοῦσι διὰ τὸν ἀέρα, ὃν ὠθοῦσι πνέοντες· ἄν δὲ καὶ σφόδρα πνέωσι, σφόδρα δοκοῦσι ψυχροί. ἀλλὰ περὶ μὲν τούτων πολλάκις ἐπιστήσαντες, οὐ δεῖ μηκύνειν, καὶ δὴ ἐπὶ τὸ προκείμενον ἰτέον. ἐπεὶ οὖν ὁ ἀὴρ ἠρέμα κινούμενος ἠρέμα ψύχει, τὰ θερμότερα καὶ πλείονος δεόμενα τῆς καταψύξεως ἀνάγκη σφοδρῶς τὸν ἀέρα κινεῖν· σφοδρῶς δὲ κινούμενος τοῦ τε καταψύχεσθαι καὶ τοῦ βομβεῖν αἴτιος γίνεται. ὡς μὲν ψυχρὸς τοῦ καταψύχεσθαι, ὡς δὲ διηχὴς τοῦ βομβεῖν. ἀνάγκη γὰρ τὸν ἀέρα ὑπὸ τῶν σχισμάτων καὶ τοῦ ὑμένος προστριβόμενον, μᾶλλον δὲ ἐναπολαμβανόμενον ὑπὸ τούτων καὶ ἀποπαλλόμενον, γίνεσθαι ψόφον. ἀλλὰ προηγουμένως μὲν διὰ τὴν κατάψυξιν γίνεται ἡ τοῦ ἀέρος πρὸς τὸν ὑμένα πρόστριψις, ἕπεται δὲ ὁ ψόφος. ἀλλὰ διὰ τί οἱ τέττιγες καὶ | καθήμενοι καὶ ἱστάμενοι ψοφοῦσι, μυῖαι δὲ καὶ μέλιτται 169v καὶ κώνωπες ἐν μόνῃ τῇ πτήσει; ἢ ὅτι οἱ μὲν τέττιγες ὡς θερμότεροι σφοδρῶς κινοῦσι τὸν ἀέρα δέονται γὰρ πλείονος τῆς καταψύξεως, ἐπεὶ πρὸς μεσημβρίαν μάλιστα ᾄδουσιν, ὅτε μάλιστα δεόμενοι τῆς καταψύξεως μᾶλλον κινοῦσι τὸν ἀέρα, τὸ δὲ πρωὶ καὶ ὅλως ἐν ταῖς ψυχροτέραις ὥραις οὐδαμῶς διὰ τὸ ἢ οὐδ’ ὅλως ἢ πάμπαν ἠρέμα κινεῖν τὰ σχίσματα· βοηθεῖ γὰρ αὐτοῖς ἡ τῆς ὥρας ψυχρότης), μυῖαι δὲ καὶ τὰ τοιαῦτα ἧττον δεόμενα τῆς καταψύξεως (ψυχρότερα γάρ εἴσι τῶν τεττίγων), ἠρέμα τὸν ἀέρα οὐ βομβοῦσιν, ἐν δὲ τῇ πτήσει σφοδρότερον κινοῦντα βομβοῦσι τῷ πτερῷ. οὗ βόμβου αἴτιον τὸ ὑπὸ τὸ ὑπόζωμα θερμόν· τοῦτο γὰρ κινεῖ τὰ πτερὰ καὶ ἀπλῶς ὅλον τὸ ζῷον. μήποτε δὲ καὶ οἱ τέττιγες ἐν ταῖς 1 κλειόμενα τῶ S 2 post ὄντι ἐν add. τῆ καρδία C 3 ἢ τῶ ἀναλογοῦντι C post ἐστὶ add. διδόασι δίοδον τῶ ἀέρι, ὁ δὲ εἰσερχόμενος καταψύχει τό θερμὸν C 4 τῷ] τῆ C Περὶ ζῴων κινήσεως] c. 10 κινήσει C 4. 5 δέδεικται τῆ γὰρ ἀνοίξει τῶν C 5 κλείσει ἐναπ. (om. ὁ) C 5. 6 ἐν—συγκλείσει om. C 7 ὁ ὑμὴν ὢν οὐ κωλύει C 11 καὶ om. C 12 θερμοὶ] σφοδροὶ a 13 ἐν τοῖς Μετεώροις] Β 3 p. 358a31 ss. 14 πνέοντα C καὶ σφοδρότατα SC 15 καὶ δὴ] ἀλλ’ C 17 τῆς om. C 18 δὲ C: τε Sa 22 γίνεσθαι] ποιεῖν C 24 ἱπτάμενοι C 27 μᾶλλον ᾄδ. C 28 τὸ] τῶ C ψυκραῖς C 29 τὰ om. S 31 δέονται C τῆς om. C γάρ εἰσι] ὄπα C post τεττίγων add. διὸ καὶ C 32. 33 τὸ πτερὸν βομβοῦσι C 34 τὸ πτερὸν SC ψυχροτέραις ὥραις καὶ αἱ μυῖαι καθήμεναι βομβοῦσιν, ἀμυδρῶς δὲ καὶ 169v παντελῶς ἀναισθήτως διὰ τὸ ἠρέμα κινεῖν τὸ ὑπόζωμα. ἡ μὲν οὖν τῶν λεγομένων πάντων διάνοια αὕτη, κατὰ δὲ τὰς λέξεις τὸ ἐν αὐτῷ γὰρ τῷ ὑποζώματι τῷ ἐμφύτῳ πνεύματι αἴροντι καὶ συνίζοντι τοιοῦτόν ἐστι· συμβαίνει κατὰ τὸν ὑμένα τὸν ἐν τῷ ὑποζώματι ὄντα γίνεσθαι τρῖψιν ὑπὸ τοῦ ἐμφύτου πνεύματος. ἐπεὶ γὰρ τὸ ἐν τῷ ὑποζώματι ὂν ἔμφυτον πνεῦμα αἶρον καὶ συνίζον, ἤτοι ἀνοῖγον καὶ κλεῖον τὰ σχίσματα, διὰ τοῦ ἐναπολαμβανομένου ἀέρος γίνεται τρῖψις πρὸς τὸν ὑμένα, δηλονότι ὑπὸ τοῦ ἐμφύτου πνεύματος γίνεται τρῖψις. αὐτὸς δ ἔοικε δία τῆς λέξεως δηλοῦν ὅτι αὐτὸ τὸ ἔμφυτον πνεῦμά ἐστι τὸ ψοφοῦν, καὶ οὐχὶ ὁ ἐναπολαμβανόμενος διὰ τῶν σχισμάτων ἀήρ. ἔοικεν οὖν διὰ τῆς λέξεως λέγειν, ὅτι τὸ ἔμφυτον πνεῦμά ἐστι τὸ ψοφοῦν ἐκτεινόμενον καὶ συστελλόμενον (ἐν γὰρ τῇ ἐκτάσει προσπῖπτον τῷ ὑμένι ποιεῖ ψόφον), καὶ ἴσως εἴη ἂν τοῦτο γινόμενον· ἐπεὶ δὲ τὰ ἀναπνέοντα δοκεῖ ὅτι τῇ τοῦ εἰσιόντος ἔξωθεν ἀέρος εἰσόδῳ κινοῦσι τὸν θώρακα, ἵνα μή τις ὑπολάβῃ, ὅτι καὶ αἱ μυῖαι καὶ τὰ ἄλλα πάντα διά τινος ἀέρος εἰσερχομένου διὰ τοῦ στόματος κινοῦσι τὸν ὑπὸ τὸ ὑπόζωμα τόπον, ἐπήγαγε· p. 475a11 Παραπλήσιον γὰρ συμβαίνει, κἂν εἴ τίς τινα τῶν ἀναπνεόντων πνίγοι τὸ στόμα κατασχών. Ὥσπερ γὰρ τὰ πνιγόμενα κινοῦσι τὸν θώρακα, καίτοι μὴ εἰσερχομένου τότε ἔξωθεν ἀέρος, οὕτω καὶ ταῦτα κινήσουσι τῷ ἐμφύτῳ πνεύματι τὸν ὑπὸ τὸ ὑπόζωμα τόπον, ἀλλ’ οὐ διά τινος ἔξωθεν εἰσερχομένου. ὅτι δὲ ἐν τοῖς καταπνιγομένοις ζῴοις, ἀνθρώποις ἢ ἄλλοις τισίν, οὐκ εἰσέρχεται θύραθεν ἀήρ, δῆλον· κατέχουσι γὰρ οἱ καταπνίγοντες ταῖς σφῶν χερσὶ τὸ στόμα καὶ τὰς ῥῖνας τῶν καταπνιγομένων καὶ οὐκ ἐῶσιν εἰσέρχεσθαι τὸν ἀέρα. ἀλλὰ τοῖς μὲν καταπνιγομένοις καὶ ὅλως τοῖς ἀναπνέουσιν οὔκ ἐστιν ἱκανὴ ἡ ἐκτὸς γινομένη τοῦ ἀέρος πρόσπτωσις εἰς τὸ καταψύχειν διὰ τὴν τῆς σαρκὸς παχύτητα, καὶ ἐπὶ τούτῳ χρεία τοῦ εἰσελθεῖν αὐτὸν ἐντός· τοῖς δ’ ἐντόμοις ἱκανή. ἐν δὲ τοῖς τρυπήμασι τοῦ καλάμου οἱ μὲν αὐληταὶ αὐλοῦντες τίθενται τοὺς δακτύλους, οἱ δὲ παῖδες ὑμένας λεπτούς· ἐν οἷς ὑμέσι προσπῖπτον τὸ ἐμφυσώμενον πνεῦμα ποιεῖ τὸν ψόφον. καὶ τοῖς μὲν ᾄδουσι τέττιξιν ἔσχισται τὸ ὑπόζωμα, τοῖς δὲ μὴ ᾄδουσιν οὐκ ἔσχισται. εἰ γὰρ διὰ τὴν σχίσιν τὸ ᾄδειν, τὸ μὴ ᾄδειν διὰ τὸ μὴ ἐσχίσθαι. ὥστε ἀξιῶ τὸν θειότατόν μου ἑταῖρον διὰ τῆς νῦν λέξεως μὴ ὑπονοεῖν ἐν τῇ λέξει τῇ ἐν αὐτῷ γὰρ τῷ ὑποζώματι τῷ ἐμφύτῳ πνεύματι αἴροντι 3 διάνοια πάντων C τὸ om. C 5 ἐστι] τι δηλοῦται C 6 ἐπειδὴ C 7 post ἔμφυτον add. θερμόν ἤτοι 9 γίνεται ἡ τρίψις ante ὑπὸ C 12 ἐστι τὸ ψοφοῦν om. C 13 γὰρ om. SC ποιεῖν C 13. 14 ἴσως ἄν τοῦτο C 1.5 ὑπολάβοι S 18 κἄν om. Arist. MZ τινι Arist. MZ 19 πνίγοι a: πνῖγον S: πνίγη C 21 κινοῦσι C 22 τινος] τοῦ a post δὲ add. καὶ C 24. 25 τὰς ῥῖνας καὶ τὸ στόμα S 28 τοῦ] ἔστι a εἰσελθεῖν ἐντὸς αὐτῶν S 31 ἔμφυτον C 32 οὐκ ἔσχισται δὲ τοῖς μὴ ᾄδουσιν C καὶ συνίζοντι, ὅτι τὸ ἔμφυτον πνεῦμά ἐστι τὸ προσπῖπτον τῷ ὑμένι 169v ψοφοῦν. διὰ τί γὰρ καὶ ἐν τοῖς μὴ ἔχουσι σχίσμα οὐ γίνεται ψόφος, καίτοι τοῦ πνεύματος τοῦ ἐμφύτου προσπίπτοντος καὶ ἐν τούτοις πρὸς τὸ ἀνάλογον τῷ ὑμένι; ἀλλ’ ἴσως οὐ χρὴ καταψηφίζεσθαι ἵζεσθαι ἀνδρὸς πολλοὺς ἐπὶ φιλοσοφίᾳ πόνους καταβεβληκότος καὶ δυναμένου κάλλιον ἐμοῦ καὶ ἄλλων τῶν ὑπὲρ ἐμὲ τῆς Ἀριστοτέλους διανοίας ἐφάπτεσθαι. δι’ ὃ ἐχέτω μὲν τὰ πρῶτα ἡ ἐκείνου ἐπιβολή, ἡ δὲ ἐμὴ τετάχθω ὅπου φίλον τοῖς φιλομαθέσι. Τὰ δ’ ἑξῆς τοῦ Ἀριστοτέλους βασανιστέον. ἔχει δὲ ὁ πνεύμων | τῶν ὀλιγαίμων ἄρσιν διὰ τὸ εἶναι πλήρης πνεύματος. τὸ δὲ αἷμα 170r καὶ τὸ ὑγρὸν ἐκ παραλλήλου κεῖται. δύναται δὲ πολὺν χρόνον ἀπνευστὶ ζῆν καὶ διαμένεν τὰ ὀλίγαιμον ἔχοντα τὸν πνεύμονα διὰ τὴν ψυχρότητα· ψυχρὸς γὰρ ὢν διὰ τὴν ὀλιγαιμίαν οὐ δεῖται πολλῆς καὶ πυκνῆς τῆς καταψύξεως διά τε τοῦτο καὶ τὸ δύνασθαι πολὺν χρόνον τὸν εἰσελθόντα ἀέρα διαφυλάττειν ψυχρόν· τὸ γὰρ ψυχρὸν εἰς ψυχρὸν εἰσελθὸν ψυχρὸν διατελεῖ. λέγεται δὲ εἶναι ὁ τοιοῦτος πνεύμων ψυχρὸς ὡς πρὸς τοὺς λίαν θερμούς, ἐπεὶ ἔχει καὶ οὗτος θερμότητα, ἀλλ’ ἧττον· τὸ δ’ ἧττον μίξει τοῦ ἐναντίου ἐστὶν ἧττον. οὐ δύναται δὲ τέλος, τουτέστι διὰ τέλους καὶ ὅλης τῆς αὑτῶν ζωῆς, ζῆν ἀπνευστί, ἀλλ’ ἄχρι τινός· οὐ γάρ ἐστι τέλεον ὁ τοιοῦτος πνεύμων ψυχρός, ἵν’ ὅλως μὴ δεῖται τῆς θύραθεν καταψύξεως, ἀλλὰ πῇ. p. 475a31 Ἐν γὰρ τοῖς ὑγροῖς πολὺν χρόνον ἀνανήχεται, ἄν μὴ λίαν ᾖ ψυχρὸν ἢ θερμόν. Ἐπειδὴ τοῖς ἀναπνέουσι τὸ ζῆν τε καὶ εἶναί ἐστιν ἐν τῷ τὸν ἀέρα δέχεσθαι, εἴπερ καὶ τὰ ἔντομα ἀνέπνει, οὐκ ἂν ἔζη χωρὶς τοῦ δέχεσθαι ἀέρα. ζῶσι δέ· ἢν γάρ τις αὐτὰ βαπτίσῃ καθ’ ὕδατος, μένει πολὺν χρόνον ζῶντα, ὅσον οὐ δύναταί τι τῶν ἀναπνεόντων ἐμμεῖναι. καὶ δῆλον ὅτι οὐκ ἀναπνέουσιν· οὐ γάρ ἐστιν ἐν τῷ τοῦ ὕδατος βάθει ἀήρ, ἵνα ἀναπνῇ. εἰ δὲ λέγει τις, ὅτι ζῇ διὰ τὴν ἀπὸ τοῦ ὕδατος κατάψυξιν, πρῶτον μὲν ἐρωτητέον αὐτόν, πότερον διὰ τοῦ στόματος εἰσέρχεται τὸ ὕδωρ καὶ καταψύχει ἢ ἐκτὸς ὂν τῇ ἁφῇ τὴν κατάψυξιν ποιεῖ. εἰ μὲν οὖν εἰσιόν, πῶς οὐ πνίγεται; εἰ δ’ οὐκ εἰσιόν, ἀλλ’ ἐκτὸς καὶ ἁπτόμενον, πάλιν οὐκ ἀναπνεῖ. φθείρονται δὲ ὑπὸ τῶν λίαν ὑγρῶν] θερμῶν ἢ ψυχρῶν διὰ τὸ μάραινε σθαι τὸ ἔμφυτον θερμὸν τῇ ὑπερβολῇ τῆς θερμότητος ἢ σβέννυσθαι τῇ 3 τοῦ ἐμφύτου πνεύματος C 4 post πολλοὺς add. μὲν a 6 post τῆς add. τοῦ C 7 ἡ δἐ—φιομαθέσι (8) om. C 8 φιλομαθοῦσι S 10 πνεῦμα Arist. MZ 12 ζῆν καὶ om. SC 13 πολλάκις C 16 εἶναι post πνεύμων C θερμούς a, e corr. S: ψυχρούς C, prius S 17 ἀλλ’ ἥττων C 18 τελείως C (τελέως Arist. Z) 18. 19 ὅλων τῶν αὐτῶν ζώων 20 δέηται τῇ SC: πὼς ὁ tum τὰ δ’ ἑξῆς σαφῆ add. C 21 ἀνανήχεται πολὺν χρόνον, ἐὰν C ἀνέχεται Arist. MZ 23 ἐπεὶ C 24 ἀναπνεῖ C 26 ante ζῶντα add. ὄντα C 30 ὂν] ὢν S οὖν C: om. Sa 32 ὑγρῶν delevi, v. Arist. post ψυχρῶν add. ὄντων C ὑπερβολῇ τῆς ψυχρότητος. τὸ δὲ ‘ἐν γὰρ τοῖς μικρὰν ἔχουσι δύναμιν, 170r πυκνότερον ζητεῖ ἀναπνεῖν’ τοιοῦτον ἄν εἴη· τὰ μικρὰν ἔχοντα δύναμιν τοῦ συνίστασθαι καὶ ζῆν χωρὶς τοῦ ἀναπνεῖν πυκνότερον ζητεῖ ἀναπνεῖν. ἀδυναμία γάρ ἐστι καὶ τὸ μὴ δύνασθαι ἐπὶ πολὺ ζῆν ἀπνευστί, ὥσπερ πάλιν δύναμις τὸ δύνασθαι. εἰ δὴ τῶν ἀναπνεόντων φθαρτικόν ἐστι τὸ μὴ ἀναπνεῖν. εἴπερ ἀνέπνεον αἱ μυῖαι, ἐν τῷ ὕδατι οὖσαι καὶ μὴ ἀναπνέουσαι ταχὺ ἂν ἐφθείροντο· οὐ γάρ εἰσιν οὕτως ἰσχυραί, ὥστε δύνασθαι ἐπὶ πολὺ φέρειν τὴν τοῦ φθαρτικοῦ παρουσίαν, ἀλλὰ πάμπαν ἀσθενεῖς. καίτοι δὲ πολὺν μένουσαι χρόνον ἐν τῷ ὕδατι ὅμως οὐ ζῶσι διὰ τέλους· πληρουμένης γὰρ τῆς κοιλίας καὶ φθειρομένου τῇ πληρώσει τοῦ ἐν τῷ ὑποζώματι ὑγροῦ, τουτέστι τοῦ ἐμφύτου θερμοῦ (ὑγρὸν γάρ ἐστι ἔμφυτον θερμόν), φθείρονται. φθείρεται γὰρ καὶ ὑπὸ τοῦ ὁμοίου τὸ ὅμοιον, ὡς πολλάκις εἴρηται, ὅταν ᾖ τὸ μὲν πολύ, θάτερον δὲ ὀλίγον. ἄν δέ τις αὐτὰς εἰς τέφραν κατορύξειεν μετρίως οὖσαν θερμὴν καὶ χρονίσωσιν ἐν αὐτῇ, ἀνίστανται· ἀπατμισθὲν γὰρ τῇ τῆς τέφρας θερμότητι τὸ ἀλλότριον ὑγρόν, ἀνίστανται. μικρᾶς γὰρ τὰ τοιαῦτα τῶν ζῴων τυχόντα βοηθείας ἀνίστανται· καὶ γὰρ οἱ τῆς γῆς ἀθρόον σκώληκες ἐξάγονται θερμανθείσης ὑπὸ τοῦ ἡλίου. ὅτι δὲ καὶ τὰ ἔνυδρα ἄναιμα τῶν ἐνύδρων ἐναίμων πλείονα χρόνον ἐκτὸς ζῇ, σαφῶς ἐκτίθεται. Τὸ δὲ οὐ μὴν εἰς τέλος γε διαρκεῖ πρὸς τὸ ζῆν διὰ τὸ ὀλιγόθερμα εἶναι τοιοῦτόν ἐστι· | πρὸς μὲν τὸ ζῆν ἄχρι τινὸς ἐν τῷ 170v ἀέρι ἱκανή ἐστιν ἡ ὀλιγοθερμία αὐτῶν (Χορηγεῖ γὰρ αὐτοῖς δύναμίν τινα), διὰ τέλους δ’ οὐχ ἱκανή. ἀλλὰ καὶ τὸ εὑρίσκονται ὀρυττόμενοι τοιοῦτον ἄν, οἶμαι, εἴη· ἄν τις ἐν τῇ γῇ καταχώσειεν ἰχθῦς ζῶντας, εἶτα διορύξειεν, εὕροι ἂν αὐτοὺς ζῶντας. Γᾶ δ᾿ ἑξῆς δῆλα. ζῳοτοκοῦσι δὲ ἐν ἑαυτοῖς ἄνθρωποι, ἵπποι, θύραθεν δὲ τὰ σελάχη· καίτοι καὶ αὐτὰ ἐν ἑαυτοῖς ζῳοτοκεῖ· ἀλλ’ οὖν αὐτὰ πρότερον ἐν ἑαυτοῖς ᾠοτοκήσαντα οὕτω ζῳοτοκεῖ, καὶ ἅμα τῷ ζῳωθῆναι τὸ ᾠὸν εὐθὺς πίπτει θύραζε. καὶ ἐκεῖνα μέν, φησὶ τὰ ζωοτοκοῦντα ἐν ἑαυτοῖς, ἔναιμον ἔχει τὸν πνεύμονα, τὰ δὲ ᾠοτοκοῦντα σομφόν· δι᾿ ἣν σομφότητα καὶ χρῆται τῇ ἀναπνοῇ μανότερον, τουτέστι βραδύτερον καὶ ὡς εἰπεῖν χαυνότερον, ἀλλ’ οὐ σφοδρότερον ὥσπερ τὰ ἄλλα. χρῶνται δέ, φησί, τῇ ἀναπνοῇ καὶ αἱ χελῶναι καὶ αἱ ὕδραι, ὑπερέχοντα, τουτ- 1 ἐν—ἔουσι SC (ἐν γὰρ τοῖς ex Arist. p. 474a31?): καίτοι τὰ μικρὰ ἔχοντα cum Arist. qui haec et proxima usque ad p. 475b10 in lemmate ponit 2 ante τοιοῦτον e V. 4 ἀδυναμία—ἀπνευστί rep. C 3 τοῦ συνίστ. —ἀναπνεῖν e Michaele add. Arist. P 7 ταχὺ a: τάχιον SC ἰσχυρὰ C 9 δὲ om. C χρόνον μένουσαι C 10 πνιγομένης Arist. MSZ 11 ὑγροῦ] θερμοῦ Arist. MZ ἐστι om. C 12 καὶ SC: om. a 13 πολλάκις εἴρηται] v. Bonitz, Ind. p. 511a39 14 αὐτὰ a 20 τὸ δέ et (21) τοιοῦτόν ἐστι om. lemma posuit a ζῆν διὰ τὸ om. Arist. MZ 22 ἡ om. S 23 ὀρυττόμενα 25 ὀρύξειεν SC 26 αὑτοῖς C ἵπποι om. S 27 σελάχια C αὐτοῖς C 28 ᾠοτοκήσαντες S 28. 29 μέμνηται θεό ἐν τῶ περὶ ἰχθύων in mg. S 31 μανώτερον a: μανώδει C 33 καὶ (post ἀναπνοῇ) om. C ὑπερανέχοντα C ἐστιν ἔχοντα τὸ στόμα ἄνωθεν τῆς τοῦ ὕδατος ἐπιφανείας, ἵνα ἀναπνῇ. 170v τὸ δὲ καὶ τίκτειν ἐν τῷ ξήρ’ ᾦ ἢ ἐν τῷ ὑγρῷ ἴσον ἐστὶ τῶ ‘καὶ ἐν τῷ ξηρῷ καὶ ἐν τῷ ὑγρῷ’. ἃ δέ, φησίν, ἔχουσιν οἱ ἰχθύες, οὔκ εἰσι πόδε, ἀλλ’ ἔχουσιν ὁμοιότητα καὶ ἀναλογίαν ταῖς τῶν πτηνῶν πτέρυξιν. ἐπεὶ δ᾿ ὁ μὲν πνεύμων ἐστὶ διὰ τὸ δέχεσθαι τὸ πνεῦμα, ὥσπερ τὰ βράγχια διὰ τὸ τὸ ὕδωρ, οὐδὲν δὲ ἅμα ἀναπνεῖ καὶ δέχεται τὸ ὕδωρ, εἰκότως οὐδὲν ἐστιν ἔχον ἅμα βράγχια καὶ πνεύμονα. τοῦτο δὲ ταὐτόν ἐστι τῷ ‘οὐδέν ἐστιν ἔχον πνεύμονα καὶ δεχόμενον ὕδωρ’, εἰ καὶ ἐπὶ τοῦ δελφῖνος τοῦτο δοκεῖ. ἔχων γὰρ πνεύμονα δοκεῖ δέχεσθαι καὶ ὕδωρ, ὅπερ μετ’ ὀλίγον δειχθήσεται ψεῦδος. Τὰ δ᾿ ἑξῆς σαφέστατα. πρὸς δὲ τὸ μὴ κωλύεσθαι τὴν τροφὴν ὑπὸ τοὐ πνεύματος μεμηχάνηκεν ἡ φύσις καὶ τοῖς ἀναπνέουσι καὶ τοῖς δεχομένοις τὸ ὑγρὸν γίνεσθαι τὰς καταπόσεις μήτε ἐν τῇ εἰσπνοῇ μήτε ἐν τῇ ἐκπνοῇ. ἐν μὲν γὰρ τῇ εἰσπνοῇ, ἐπειδὴ αἴρεται ἀπὸ τῆς ἀρτηρίας ἡ ἐπιγλωττίς, εἴπερ ἐγίνετο ἡ κατάποσις, εἰσήρχετο ἂν ἡ τροφὴ ἐν τῇ ἀρτηρίᾳ καὶ ἐπνίγετο τὸ ζῷον. ὁμοίως δὲ καὶ ἐν τῇ ἐκπνοῇ· καὶ γὰρ καὶ τότε ἠρμένη ἐστὶν ἡ ἐπιγλωττίς. οὔτε οὖν ἐν τῇ εἰσπνοῇ οὔτε ἐν τῇ ἐκπνοῇ γίνεται ἡ κατάποσις, ἀλλ’ ἐν τῷ μεταξύ, ὅτε κατέχομεν τὸ πνεῦμα, δι᾿ ἃς αὐτὸς ἐκτίθεται σαφῶς αἰτίας. δι’ ἣν δ’ αἰτίαν οὐκ ἔχουσιν οἱ ὄρνιθες ἐπιγλωττίδα , εἴρηται ἐν τῇ Περὶ ζῴων μορίων πραγματείᾳ· εἷπε γὰρ ἐν ἐκείνοις ὅτι διὰ τὴν τοῦ δέρματος σκληρότητα, δεῖ δὲ ἁπλλὴν εἶναι τὴν ἐπιγλωττίδα, ἶνα τάχιον κινῆται. οἱ δὲ ἰχθύες ἅμα καὶ ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ τό τε ὕδωρ ἐκπέμπουσι διὰ τῶν βραγχίων καὶ τὴν τροφὴν δέχονται διὰ τοῦ στόματος. p. 476b7 Ἀρτηρίαν μὲν γὰρ οὐκ ἔχουσιν, ὥστε ταύτῃ μὲν οὐδὲν ἄν βλάπτοιντο. Εἰπὼν ὅτι ἅμα τε τὸ ὑγρὸν διὰ τῶν βραγχίων πέμπουσι καὶ τὴν τροφὴν διὰ τοῦ στόματος δέχονται, τὴν αἰτίαν, δι’ ἣν ἅμα γίνεται ἥ τε τοῦ ὕδατος ἄφεσις καὶ ἡ τῆς τροφῆς εἴσοδος, διὰ τούτων τίθησιν. ἔστι δὲ τὸ λεγόμενον δυνάμει τοιοῦτον· εἰ γὰρ ἐδέχοντο τὴν τροφὴν μετὰ τοῦ ὕδατος, ἐπνίγοντο ἄν. καὶ ἐπεὶ ἀρτηρίαν οὐκ ἔχουσι, τὴν ἀπὸ τῆς ἀρτηρίας βλάβην, ἥτις γίνεται ἐμπιπτούσης εἰς αὐτὴν τῆς τροφῆς, ἐκφεύγουσι. τὴν δὲ γενομένην ἂν ἀπὸ τῆς κοιλίας, εἰσελθόντος ἐν αὐτῇ τοῦ ὕδατος, οὐκ ἄν ἐξέφυγον· εἰσήρχετο δ’ ἄν ἐν ταύτῃ τὸ ὕδωρ, εἰ μὴ ἠφίετο ἐν τῇ καταπόσει ἔξω διὰ τῶν βραγ|χίων. χίων. τοὺς δὲ ὀδόντας ἔχουσιν ὀξεῖς, ὅπως 171r 1 ἔχουσαι C τὸ στόμα in Arist. textu cum MZ om., ut vid. 2 cum Arist. S καὶ καθ’—ξηρῷ om. 5 μὲν om. S (3 post διὰ τὸ add. δέχεσθαι C οὐδὲ—ὕδωρ C: om. Sa 7 ἅμα—ἔχον (8) om. C 8 δεχόμενα a 13 ὕδωρ C 17 ἐστὶν om. SC post ἐπιγλωττὶς add. τυγχάνει C 20 Περὶ ζῴων μορίων] Γ 3 p. 664b36 22 κινεῖται C 25 γὰρ a: om. SC οὐθέν C (Arist.) 26 ἄν om. C 34 ἐξέφυγεν C αὐτὴ SC Περὶ ζῴων μορίων. p. 476bl3 Περὶ δὲ τὰ κητώδη τῶν ἐνύδρων ἀπορήσειεν ἄν τις. Εἰπὼν ὅτι οὐδέν ἐστι ζῷον ἔχον ἅμα πνεύμονα καὶ βράγχια, ὅπερ ταὐτὸν εἶναι ἐλέγομεν τῷ ἔχειν πνεύμονα καὶ δέχεσθαι τὸ ὑγρόν, ἐπειδὴ ἐπί τινων δοκεῖ γίνεσθαι, οὐκ ἀληθῶς δὲ δοκεῖ, ἐπάγει· ἀπ’ ορ ήσειε ν ἄν τις καὶ τίθησι σαφῶς τὴν ἀπορίαν. τὸ δὲ ἔχει γὰρ κἀκεῖ κατὰ λόγον ἴσον ἐστὶ τῷ ἱεῖ δειχθείη, ὅτι τὸ ὕδωρ οὐ δέχονται διὰ κατάψυξιν, ἀλλὰ δι᾿ ἄλλο τι, κατὰ λόγον ἂν ἔχοι καὶ ἐπὶ τούτων τὸ γινόμενον᾿. ἐν δὲ τῇ λέξει τὸ αἴτιον δὲ τούτου τὸ νῦν εἰρημένον ἀντὶ τοῦ ,τὸ νῦν ῥηθησόμενον᾿. ὁμοίως δὲ καὶ τὸ ὑπερέχοντα καὶ νῦν ταὐτόν ἐστι τῷ ἄνωθεν τῆς τοὐ ὕδατος ἐπιφανείας τὸ στόμα ἔχοντα. λέγει δὲ καὶ ὅτι, ἂν ὦσι τὰ δίκτυα ἐν τῷ τῆς θαλάττης βυθῷ καὶ ληφθῇ ἐν αὐτοῖς δελφὶς ἢ ἄλλο τι τῶν ἀναπνεόντων, πνίγεται. διὰ τί; ὅτι οὔκ ἐστιν ἐκεῖ ἀήρ, ἵνα ἀναπνέωσιν. εἰπὼν δὲ ὅτι οὐ καταψύξεως ἕνεκα δέχονται τὸ ὑγρόν, τοῦ ὅλως τέως δέχεσθαι τὴν αἰτίαν ἐπάγει λέγων· ἐπειδὴ γὰρ τρέφονται ἐν τῷ ὑγρῷ, ἀνγκαῖον ἐν τῇ τροφῇ εἰσέρχεσθαι ὕδωρ, ἀλλ᾿ οὐ χάριν καταψύξεως. διὸ καὶ ἔχουσι τὸν καλούμενον αὐλόν, καὶ διὰ μὲν τοῦ αὐλοῦ ἐξέρχεται ἐκτὸς τὸ ὕδωρ, ὥσπερ διὰ τῶν βραγχίων τοῖς ἔχουσι βράγχια, διὰ δὲ τοῦ πρὸς τὴν κοιλίαν πόρου ἀπέρχεται ἡ τροφὴ πρὸς αὐτήν. ἀνασπᾷ οὖν, τουτέστιν ἕλκει καὶ ἐξάγει, τὸ ὕδωρ διὰ τοὐ αὐλοῦ, ὥσπερ οἱ ἰχθύες κατὰ τὰ βράγχια, τουτέστι διὰ τῶν βραγχίων. σημεῖον δέ, φησί, τοῦ μὴ χάριν καταψύξεως δέχεσθαι τὸ ὕδωρ καὶ ἡ θέσις τοῦ αὐλοῦ, δι’ οὗ ἀνασπῶσι τὸ ὕδωρ· οὐ γὰρ τείνει καὶ περαίνει πρός τι τῶν σπλάγχνων (τὰ γὰρ σπλάγχνα εἶπεν ἔναιμα), οἷον πρὸς τὸν πνεύμονα ἢ τὴν καρδίαν. ἐπειδὴ γὰρ χάριν τούτων γίνεται ἡ κατάψυξις, ἔδει, εἴπερ τὸ ὕδωρ διὰ κατάψυξιν ἐδέχοντο, τὸν αὐλὸν τὸν τὸ ὕδωρ ἀνασπῶντα περαίνειν πρὸς τὸν πνεύμονα ἢ τὴν καρδίαν. οὐ περαίνει δέ, ἀλλὰ τὴν θέσιν ἔχει πρὸ τοῦ ἐγκεφάλου· ἔμπροσθεν γὰρ αὐτοῦ κεῖται. πῶς δὲ κεῖται, εἴρηται ἐν ταῖς nερὶ ζῴων ἱστορίαις, καὶ ἐν τῇ nερὶ ζῴων μορίων. ὁμοίως δὲ τούτοις καὶ διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν καὶ τὰ μαλάκια δέχονται τὸ ὑγρὸν ἐν τῷ αὐλῷ, ἀλλ᾿ οὐ χάριν καταψύξεως. δι᾿ οὗ αὐλοῦ ἐκπέμπουσι καὶ αὐτὰ τὸ ὕδωρ ἔξω. ἀφιᾶσι δὲ τὸ ὕδωρ καὶ οἱ κάραβοι διὰ τῶν ἐπιτυγμάτων, ὥσπερ πόρων 1 τοῖς a: τῶ S: τῆ C 2 Περὶ ζῴων μορίων] F 14 p. G75"5 .3 τῶν] τὰ S 5 τυτὸν ἢν εἰ ἔλεγε C ἐλέγομεν] p. 133,8 7 γὰρ] δὲ Arist. praeter S κἀκεῖνα Arist. MSZ 8 ἐστὶ om. C 10 iniiis τὸ scripsi (vcl post εἰρ. add. τὸ νῦν εἰρη- μένον): τῆ libii 10. 11 ῥηθησόμενον Arist. P, cf. ad p. 132,3 11 τὸ corr. in τὰ S καὶ νῦν] cf. p. 133,1 12 καὶ om. C εἰσὶ C 13 ἐν—βυθῷ] ἐπὶ τῶν βυθῶν C δελφὶν C τι om. C 14 διὰ τὸ μὴ εἶναι ἐκεῖσε ἀέρα, ἴνα C ἀὴρ ἐκεῖ S 15 ὅτι] ὡς C 17 ἐν] σὺν C οὐ] ἐπεὶ μὴ C 17. 18 διὸ καὶ om. C 20 αὐτήν] τὴν κοιλίαν C 29 εἴρηται post ἱστορίαις a 29. 30 nερὶ ζῴων ἱστορίαις] Θ 2 p. 589 b 2 30 Περὶ ζῴων μορίων] Δ 13 p. 697a17 32 αὐτὸ τὸ ὑγρὸν G 33 ἐπιπτυγμάτων Arist. libri praeter S τῶν τοιούτων ὄντων ἐπιπυγμάτων καὶ τελευτώντων παρὰ τὰ δασέα, τὰ 171v ἐοικότα πτεροῖς. πῶς δὲ ἔχουσι θέσεως, θεωρείσθω ἐκ τῶν ἀνατομῶν καὶ τῶν Περὶ τὰ ζῷα ἱστοριῶν. αἱ δὲ σηπίαι ἀφιᾶσι τὸ ὕδωρ διὰ τοῦ κόου τοῦ ὄντος ἄνωθεν τῆς καλουμένης κεφαλῆς. p. 477a7 Περὶ μὲν οὖν τοῦ δέχεσθαι τὸ ὑγρόν, εἴρηται ὅτι ουμβαίνει διὰ κατάψυξιν. Ἀσαφῶς ἐπῆκται διὰ βραχυλογίαν, εἴη δ’ ἄν τὸ λεγόμενον τοιοῦτον. περὶ μὲν οὖν τοῦ δέχεσθαι τὸ ὑγρόν, εἴρηται ὅτι τινὰ μὲν δέχονται διὰ κατάψυξιν, τινὰ δὲ οἷον δελφῖνες, σηπίαι, τὰ ὅμοια οὐ διὰ κατάψυξιν, ἀλλὰ διὰ τὸ τὴν τροφὴν δέχεσθαι ἐν ὑγρῷ ἀνάγκη συνεισέρχεσθαι αὐτῇ ὑγρόν. p. 477a14 Διὰ τί δὲ τοῦτο τὸ μόριον ἔχουσιν ἔνια, καὶ διὰ τί τὰ ἔχοντα δεῖται τῆς ἀναπνοῆς; | Ἐντεῦθεν ἡ αἰτία παραδίδοται, δι᾿ ἣν ἔχουσι πνεύμονα τὰ ἔχοντα, 171v καί φησιν, ὅτι τὰ τιμιώτερα τῶν ζῴων πλείονος τετύχηκε θερμότητος, τὰ δὲ πλείονος τετυχηκότα θερμότητος πλείονος δεῖται καταψύξεως, τὰ δὲ πλείονος δεόμενα καταψύξεως δεῖ διά τινος ὀργάνου εἰσάγειν ἐντὸς τὸ δυνάμενον καταψύχειν. πῶς δ’ ἕλκει ὁ πνεύμων ἐντὸς πνεῦμα, καὶ πῶς διὰ τῶν βραγχίων γίνεται ἡ κατάψυξις, ἐρεῖ πρὸς τῷ τέλει τοῦ βιβλίου. ἐρεῖ δὲ καὶ διὰ τί οὐ τὸ ὕδωρ τὰ ἔχοντα πνεύμονα σπῶσι μᾶλλον πρὸς κατάψυξιν, ἀλλὰ τὸν ἀέρα. ἐπεὶ δ’ ἐν τῷ περὶ τὴν καρδίαν θερμῷ ἐμπεπύρευται ἡ ψυχὴ καὶ εἶδος αὐτῆς ἐστιν, ἀναγκαῖον, ὅσῳ ἂν εἴη τινὰ τινῶν τιμιώτερα, τοσούτῳ καὶ θερμότερα εἶναι. εἰ χρὴ γὰρ τὸ ἀληθὲς εἰπεῖν, ἡ ψυχὴ τὸ τοιόνδε ἐκ τῆς τοιᾶσδε τῶν κεκραμένων ἀποτελούμενον ἐν αὐτὴ εἶδος. εἴρηται δὲ περὶ αὐτῶν πολλὰ καὶ κάλλιστα Ἀλεξάνδρῳ τῷ Ἀφροδισιεῖ ἐν τῷ Περὶ ψυχῆς αὐτῶ βιβλίῳ, οὗ ἡ ἀρχὴ ἔχει οὕτως· “ἡ μὲν πρόθεσις ἡμῖν περὶ ψυχῆς εἰπεῖν τῆς ἐν γενέσει τε καὶ φθορᾷ σώματος, τίς τέ ἐστι αὐτῆς ἡ οὐσία, καὶ τίνες αἰ δυνάμεις καὶ πόσαι, καὶ τίς αὐτῶν ἡ πρὸς ἀλλήλας διαφορά“. καὶ ὁ πολυμαθέστατος Γαληνὸς ἐν τῷ βοβλιδαρίῳ, ἐν ᾧ δείκνυσιν ὅτι ἕπονται τῖς τοῦ σώματος κράσεσιν αἱ τῆς ψυχῆς δυνάμεις, τὰ αὐτὰ τούτῳ διατάττεται. εἰσὶν οὖν τὰ τιμιώτερα καὶ θερμότερα, ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ βλέψαντας εἰπεῖν, πάντων τῶν ἀτιμοτέρων. εἰ δέ 1 ὄντων τῶν τοιούτων S παρὰ S: περὶ C: πρὸς a 2 ἐκ τῶν ἀνατομῶν] v. ad p. 106,9 3 τῶν περὶ τὰ ζῷα ἱστοριῶν] Δ 2 p. 526b29 περὶ ζώων C 4 τοῦ καλουμένου C 5 οὑν om. C 7 post ἀσαφῶς add. δὲ C 8 δέχεται C 10 αὐτοῖς C 11 ἔχοντα καὶ C τὰ om. Arist. MSZ 13 παραδέδοται C 14 τιμιώτατα C 15 τῆς θέρμ’. Arist. L 16 δεῖται C 18 cf. c. 21 19 μᾶλλον om. SC 23 ἀποτελούμενον τῶν κεκραμένων C κράσεως vid. add. cf. p. 138,26 24 τούτων C 24. 25 ἀφροδισεῖ S 25 Περὶ ψυχῆς] p. 1,2 Bruns 26 εἰπεῖν om. C τῆς] τῆς <τοῦ> in Alex. Diels 29 τοῦ σώματος om. 31 βλέψαντας scripsi (cf. v. p. 136,26): βλέψαντες libri πάντων om. C τῶν om. C τινα ζῷα θερμότερα εὐηθέστερά εἰσιν ἐνίων ἧττον ὄντων θερμῶν, εἰδέναι 171v δεῖ ὅτι τῆς φρονήσεως αἴτιον οὔκ ἐστιν ἁπλῶς τὸ θερμὸν ἢ ψυχρόν, ἀλλὰ τὸ θερμὸν μετὰ τοῦ καθαροῦ. ὥστε ἐν τῇ λέξει τῇ ‘ὅσῳ τιμιώτερα, τοσούτῳ θερμότερα προσυπακούειν δεῖ τοῦ ‘καὶ καθαρώτερα, ἵν ᾖ ἀντιστρέφων ὁ λόγος οὕτως· ὅσῳ τιμιώτερα, τοσούτῳ θερμότερον καὶ καθαρώτερον ἔχουσι τὸ αἷμα, καὶ ὅσῳ θερμότερον καὶ καθαρώτερον ἔχουσι τὸ αἷμα, τοσούτῳ εἰσὶ τιμιώτερα. ὅτι δὲ οὐ τὸ θερμὸν ἁπλῶς ἐστιν αἴτιον τοῦ εἶναι φρονιμώτερα καὶ τιμιώτερα, ἄκουσον τί φησιν ἐν τῇ Περὶ ζῴων μορίων πραγματείᾳ· “πολλῶν δ’ ἐστὶν αἰτία ἡ τοῦ αἵματος φύσις καὶ κατὰ τὸ ἦθος τοῦ ζῴου καὶ κατὰ τὴν αἴσθησιν εὐλόγως· ὕλη γάρ ἐστι παντὸς τοῦ σώματος· ἡ γὰρ τροφὴ ὕλη, τὸ δ’ αἷμα ἡ ἐσχάτη τροφή. πολλὴν οὖν ποιεῖ διαφορὰν θερμὸν ὃν καὶ ψυχρὸν καὶ λεπτὸν καὶ παχὺ καὶ θολερὸν καὶ καθαρόν“. εἶτα ἐπάγει· “συμβαίνει δ’ ἔνι καὶ γλαφυρωτέραν ἔχειν τὴν διάνοιαν τῶν τοιούτων“, δηλονότι τῶν ἐχ’ ὄντων γεῶδες καὶ θερμὸν τὸ αἷμα, “οὐ διὰ τὴν ψυχρότητα τοῦ αἵματος, ἀλλὰ διὰ τὴν λεπτότητα μᾶλλον καὶ διὰ τὸ καθαρὸν εἶναι· τὸ γὰρ γεῶδες οὐδέτερον ἔχει τούτων· εὐκινητοτέραν γὰρ ἔχουσι τὴν αἴσθησιν τὰ λεπτοτέραν ἔχοντα τὴν ὑγρότητα“. εἶτα περὶ ἀνθρώπου λέγων φησί· πάντων δὲ φρονιμώτατον ὁ ἄνθρωπος διὰ τὸ λεπτότατον καὶ καθαρώτατον καὶ θερμότατον ἔχειν τὸ περὶ τὴν καρδίαν αἷμα. ὥστε δηλονότι τὰ ἔχοντα τὸ αἷμα θερμότατον καὶ καθαρώτατον καὶ δηλονότι λεπτότατον (τὸ γὰρ καθαρὸν λεπτὸν καὶ τὸ λεπτὸν καθαρὸν) φρονιμώτερα καὶ τιμιώτερα ἔσται τῶν ἐχόντων θερμὸν καὶ παχύ, καὶ ταῦτα πάλιν τῶν ἐχόντων ψυχρὸν καὶ παχύ. εἰσὶν οὖν τὰ τιμιώτερα τῶν ζῴων θερμότερα καὶ καθαρώτερα καὶ μείζονα ἁπλῶς πάντων τῶν ἀτιμοτέρων, πρὸς ἑαυτὰ δὲ ἄλλα ἄλλων μείζονα καὶ ἐλάττονα. τὰ δ’ ἔχοντα μάλιστα ἔναιμον τὸν πνεύμονα μείζονά εἰσιν, ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ βλέψαντας εἰπεῖν, τῶν μὴ ἐχόντων τοιοῦτον. καὶ ταῦτα μὲν ταύτῃ διωρίσθω, τὸ δὲ τιμιώτερα γὰρ ταῦτα τῆς φύσεως τῆς τῶν ζῴων οὐδεμίαν, ὡς οἶμαι, ἔχει ἀκολουθίαν πρὸς τὰ εἰρημένα, ἀλλ’ ἔοικε γ·ραφικὸν εἶναι σφάλμα. ἐν δὲ τῇ λέξει τῇ διὰ τὸ τοιοῦτον ἔχειν τοῦτο τὸ μόριον τοῦτο τὸ μόριον 2 ὅτι] ὡς 3 τιμιώτερον C 4 θερμότερον C προσυπακουστέον τὸ καὶ καθαρώτερον C καὶ] ἢ S καθαρωτέρου S 5 τιμιώτερα a 6 καὶ ὅσῳ—αἶμα om. C 7 ὅτι—τιμιώτερα (8) om. C 7. 8 φρονιμώτερον καὶ τιμιώτερον S 8 post ἄκουσον add. δέ C Περὶ ζῴων μορίων] Β 4 p. 651a12 9 δ’ ἐστὶν αἰτία C (Arist.): δ’ αἰτία ἐστὶν Sa 10 τοῖς ζῴοις Arist. κατὰ C Arist.: om. Sa αἵματος SC 13 εἶτα—δ’ om. C ἐπάγει] immo p. 650b18 καὶ ἔνια C: ἔνιά γε καὶ Arist. γλαφυρότερον ἔχει C 16 διὰ om. C οὐδέτερον C (Arist.): οὐδὲν Sa 17 λεπτοτάτην C 19. 20 αἷμα περὶ τὴν καρδίαν C 20 τὰ τὸ πρὶν τὴν καρδίαν ἔχοντα αἷμα C 21 δηλονότι om. C post λεπτότατον add. πάντως αὐτὸ ἔχει C 22 φρονιμώτερον καὶ τιμιώ- τερον S καὶ ταῦτα—παχύ (23) om. C 26 βλέψαντες Sa 27 τοιούτων S ταύτῃ] ταῦτα C 28 ταῦτα] τὰ τοιαῦτα Arist. LP τῆς (ante τῶν) om. C ζῴων] φυτῶν Arist. ὡς οἶμαι post ἀκολουθίαν C 30 alt. τοῦτο τὸ μόριον om. S alt. τὸ μόριον om. C τὸν πνεύμονά φησιν. ἔχων γὰρ ὁ ἄνθρωπος τὸν περὶ τὴν καρδίαν καὶ 171v τὸν πνεύμονα τόπον θερμότατον καὶ ἐναιμότατον, ἀνάγκη ἐστὶν αὐτὸν ὀρθὸν εἶναι· ἡ γὰρ τοῦ θερμοῦ δύναμις ἐνισχύουσα ποιεῖ τὴν αὔξησιν ἀπὸ τοῦ μέσου κατὰ τὴν αὐτῆς φοράν. φέρεται δὲ ἄνω· ὥστε ’τον πνεύμονα τῆς οὐσίας καὶ τοῦ εἶναι καὶ ὕπαρξιν ἔχειν αἴτιον θετέον καὶ τῷ ἀνθρώπῳ καὶ τοῖς ἄλλοις τοῖς ἀναπνέουσιν, καθάπερ ὁτιοῦν ἄλλο μόριον τῶν ἀναγκαιοτάτων· τούτου γὰρ δεῖ προσυπακούειν. ὡς γὰρ ἄνευ ἥπατος ἢ κεφαλῆς ἢ ἄλλου τινὸς τῶν τοιούτων οὐ δύναται εἶναι, οὕτως οὐδ’ ἄνευ πνεύμονος τὰ ἀναπνέοντα· τῇ γὰρ τούτου φθορᾷ ἕπεται θάνατος, ὡς ἐρεῖ προιών. ταῦτα εἰπὼν ἐπάγει· ἔχει μὲν οὖν τὸν πνεύμονα διὰ τὸ πλείστης τετυχηκέναι θερμότητος· τούτου γάρ ἐστι δηλωτικὸν τὸ ἔχει μὲν οὖν ἕνεκα τουτου. p. 477a25 Τὴν δ᾿ ἐξ ἀνάγκης καὶ τῆς κινήσεως αἰτίαν καὶ τὰ τοιαῦτα νομίζειν ζῷα. | Λείποι ἄν οἶμαι τῇ λέξει τὸ δεῖ. οὕτως γὰρ ἄν καταλληλότερον 172r ἦν, εἴπερ εἶχε ῾καὶ τὰ τοιαῦτα δεῖ νομίζειν ζῷα᾿. τὸ δ᾿ ἐξ ἀνάγκης καὶ τῆς κινήσεως νῦν τεκμαίρομαι ἐκ παραλλήλου κεῖσθαι· ἔθος δὲ αὐτῷ ἐξ ἀνάγκης αἰτίαν λέγειν τὴν ὕλην. τοιαῦτα δὲ ζῷα αὐτά φησι τὰ ζῷα, μὴ τοιαῦτα δὲ ὁμοίως αὐτὰ τὰ μὴ ζῷα. ἔσται δὲ σαφῆ τὰ λεγόμενα, εἴπερ ἀναμνησθῶμέν τι τῶν ἐν τῷ πρώτῳ τῆς Περὶ οὐρανοῦ εἰρημένων· ἀναμιμνῃσκόμεθα οὖν λέγειν αὐτὸν ἐκεῖ, ὅτι τὰ σύνθετα κινεῖται κατὰ τὸ ἐπικρατοῦν. ὥστε ὅταν λέγωμεν ἢ τὰ φυτὰ ἐκ γῆς ἢ τοὺς ἰχθῦς ἐξ ὕδατος, οὐ τοῦτο λέγομεν, ὅτι ἐκ μόνης τῆς γῆς ἢ μόνου τοῦ ὕδατος συνεστήκασιν (ἔστι γὰρ ἐν ἑκάστῳ αὐτῶν καὶ τὰ λοιπά, πῦρ, ἀήρ), ἀλλ’ ὅτι ἐν μὲν τοῖς φυτοῖς πλεονάζει τὸ γεῶδες, ἐν δὲ τοῖς ἰχθύσι τὸ ὑδατῶδες· διὰ τοῦτο φαμὲν τὰ μὲν ἐκ γῆς, τὰ δὲ ἐξ ὕδατος· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. τούτων κειμένων τὸ λεγόμενόν ἐστιν, ὅτι οὕτω νομιστέον συνεστάναι κάτα τὴν ὕλην καὶ τὰ ζῷα, ὥσπερ καὶ τὰ μὴ ζῷ. ὡς γὰρ ἐν τοῖς μὴ ζῴοις, τοῖς φυτοῖς, ἐπικρατεῖ τὸ γεῶδες, οὕτως ἐν τοῖς ἰχθύσι τὸ ὑγρόν, καὶ ἐν πτηνοῖς τὸ πῦρ, καὶ ἐν ἄλλοις ἄλλο. προσδιώρικε δὲ ταῦτα, ἵν’ ἀκολούθως τοῖς λεχθεῖσι τὴν Ἐμπεδόκλειον δόξαν ἱστορήσῃ τε καὶ ἐλέγξῃ. τὸ δὲ ἕκαστα δ᾿ ἐν τοῖς οἰκείοις τόποις ἔχει τὴν τάξιν αὐτῶν ἴσον ἐστὶ 2 ἐστὶν om. SC ὀρθὸν] θερμὸν S 4 εἰσφοράν S 5 αἴτιον a (Arist.): om. SC 6 post καθάπερ add. οὑν C 7 τοῦτο C 9 ἐρεῖ] p. 479a10 ss. 11 οὖν a: εἰ S: om. C 12 τούτου] του Arist. MZ 14 ante ζῷα add. συνεστάναι τὰ a συνιστάναι vel συνεστάναι Arist., τὰ add. L), sed cf. ad v. 16 15 λείπει C δεῖ add. Arist. L ἄν om. C καταλληλοτέρα conicio 15. 16 ἢν καταλληλότερον C 16 ἦν om. S post νομίζειν add. συνιστάναι a τὸ a: τὴν S: τὰ C 17 νῦν om. a 20 τινὸς C τῆς] τῶν C Περὶ οὐρανοῦ Α 2 p. 269a 2 δεδειγμένων C 21 ἀναμιμνῃσκόμεθα—ὅτι Sa: ὐπ’ Ἀριστοτέλους, ἐν οἷς λέγει C ἐκεῖσε S τὰ S: τὰ δέ Ca 24 ἑκάστῳ om. C αὐτοῖς C πῦρ, ἀήρ] στοιχεῖα C 26 τοὺς δὲ S 27 συνιστάναι a 29. 30 ἐν τοῖς πτηνοῖς C 31 τε om. a 32 δ’ SC (Arist.): om. a τῷ ῾ἕκαστον ἐν ᾧ τόπῳ γέγονεν, ἐν ἐκείνῳ τέτακται καὶ ἔστιν, ἀλλ’ οὐκ 172r ἐν ἄλλῳ μὲν γέγονεν, ἐν ἄλλῳ δὲ ἔστι, ὡς Ἐμπεδοκλῆς ᾤετο. καὶ τίθησι λίαν ἐπιδήλως τὴν Ἐμπεδόκλειον δόξαν. τὸ δὲ ὅπως, ἐπειδὴ τοῦ ψυχροῦ καὶ τοῦ ὑγροῦ ἐλλείπει ταὐτόν ἐστι τῷ ‘ὅπως, ἐπειδὴ στερίσκεται τὰ ζῷα ὑγροῦ καὶ θερμοῦ. ἐν δὲ τῇ λέξει τῇ θερμὸν γὰρ εἶναι τὸ ὑγρὸν ἧττον τοῦ ἀέρος ὑγρὸν τὸ ὕδωρ λέγει. ἔστι δὲ τὸ λεγόμενον, ὅτι ψυχρότερόν ἐστι τὸ ὕδωρ τοῦ ἀέρος (μόνον γὰρ τὸν αἰθέρα Ἐμπεδοκλῆς ἐνόμιζε, τὰ δ’ ἄλλα ψυχρά, ὡς πολλάκις εἴρηται), ἄλλο δὲ ἄλλου ψυχρότερον. θεὶς δὲ τὴν δόξαν εὐθὺς ἀπαντᾷ λέγων, ὅτι οἱ ἰχθύες πρὸς τῷ εἶναι ὑγροὶ καὶ ἄποδές εἰσι. πῶς οὖν γεγονότες ἐν τῷ ξηρῷ, ἤτοι τῇ γῇ, ἀπῆλθον εἰς τὸ ὕδωρ πόδας μὴ ἔχοντες; οὐ γὰρ δὴ ἕρποντες· οὐ γάρ εἰσιν ἑρπυστικοί. σαφῆ δὲ τὰ ἑξῆς. ποῖα δὲ λέγεται θερμὰ καὶ θερμότερα, εἴρηται ἐν τῷ δευτέρῳ τῶν Περὶ ζῴων μορίων, εἰς ὃ νῦν ἀναπεμπει ἧμας. p. 477b12 Περὶ δὲ ἧς αἰτίας εἴρηκεν Ἐμπεδοκλῆς, τῇ μὲν ἔχει τὸ ζητούμενον λόγον, οὐ μὴν ὅ γέ φησιν ἐκεῖνος ἀληθές. Εἰπὼν ὁ Ἐμπεδοκλῆς ὅτι τὴν ὑπερβολὴν τοῦ θερμοῦ καὶ ξηροῦ φεύγοντες οἱ ἰχθύες εἰσῆλθον εἰς τὸ ὑγρόν, ἵνα ἀνισάζηται τὰ ἐναντία, λέγων ἐναντία τὸ ψυχρὸν καὶ θερμόν, ἐπάγει· τὸ μὲν οὖν ζητεῖν τὰ ἐναντία ἐν ταῖς ὑπερβολαῖς ἔχει λόγον, οὐ μὴν ὡς ἐκεῖνος λέγει· ἀλλ’ ὅταν μὲν ἡ ὑπερβολὴ κατὰ τὴν τῶν σωμάτων γένηται συμμετρίαν (τὴν γὰρ εἴρηκεν ἕξιν), τότε ζητητέον τοὺς ἐναντίους τόπους καὶ ὥρας, ὅπερ ποιοῦμεν ἐν ταῖς νόσοις· ὅταν δ’ ἡ ὑπερβολὴ αὐτῆς τῆς φύσεως καὶ τῆς ὕλης, ἐξ ἧς γέγονεν, ἐστίν, οὐ ζητητέον. φθείρει γὰρ τὸ ἐναντίον, ἀλλ’ οὐ σῴζει. εἰ μὲν γὰρ ἡ ὑπερβολὴ γένηται κατὰ τὴν τῶν σωμάτων συμμετρίαν, ἣν ἐκ τῆς τοιᾶσδε τῶν στοιχείων κράσεως ἔχομέν τε καὶ ὑγιαίνομεν καὶ ἐσμέν, ἕως ἄν τὴν τοιαύτην συμμετρίαν ἔχωμεν, ζητητέον τὴν ἐναντίαν ὥραν καὶ τὸν τόπον· εἰ δὲ ἡ ὑπερβολὴ τῆς ὕλης κατὰ τὴν ἐξ ἀρχῆς τοῦ ζῴου σύστασίν ἐστιν, οὐ ζητητέον. τοῦτο γάρ ἐστιν ἡ φύσις αὐτοῦ, καὶ ἐν τούτῳ οὐσίωται, ἐν τῷ ἔχειν ὑπερβολὴν ἑνὸς τῶν τριῶν στοιχείων, ὥστε φθαρήσεται ὑπὸ τοῦ ἐναντίου. οὐ δεῖ οὖν ζητεῖν τὸν ἐναντίον τόπον, ἀλλὰ μενετέον ἐν τῷ τῆς ὕλης τόπῳ, ἀφ’ ἧς τὴν ὑπερβολὴν ἔχει. σῴζει γὰρ ἕκαστον τῶν στοιχείων ὁ οἰκεῖος τόπος· ἕκαστον γὰρ τούτων μᾶλλον εἰδοποιεῖται καὶ <τὸ> 3 Ἐμπεδόκλειον SC: Ἐμπεδοκλέους a ἐπειδὴ C (Arist.): ἐπεὶ Sa 3. 4 τοῦ τε ψυχροῦ S 4 καὶ ὑγροῦ a ἐλλείπῃ C, prius S post ταὐτὸν add. δέ a 5 τοῦ ὑγροῦ C alt. τῇ om. C εἶναι] ἄν ἦν C 8 πολλάκις εἴρηται] cf. Bonitz, Ind. p. 241b38 9 δὲ om. SC ὁ ἰχθῦς a 11 ἕρπονται C 12 ἑρπηστικοί S: ἑρπιστικοί C 13 Περὶ ζῴων μορίων] Β 2 p. 648b2 ὃν C 15 τῇ] πῆ a (Arist. L2) ἔχειν S 18 ἀνισάζῃ SC (ἀνισάζη τὰ Arist. L, ἀνασῴζηται SP, ἀνασώζη τὰ MZ) 19 post ἐπάγει add. λέγων C 24 οὐ ζητητέον om. SC γὰρ om. SC 25 ἡ om. C τῶν om. a 26 τε om. C 28 ἔστιν post εἰ δὲ add. SC 29 ἐστιν om. SC 30 τριῶν om. C 32 ἧς] οὗ S 33 τούτω a τὸ addidi τόδε τι εἶναι ἀπολαμβάνει ὅταν εἰς τὸν οἰκεῖον τόπον γένηται. περὶ οὗ πολλάκις εἴρηται ἔν τε τῷ θῆτα τῆς Φυτικῆς ἀκροάσεως καὶ ἐν ἄλλοις 172v πλείοσιν. ἀλλ᾿ εἰ μὲν ταὐτὸν ἦσαν ἥ τε ὕλη καὶ ἡ ἐκ ταύτης ἀποτελουμένη ἕξις καὶ διάθεσις, εἶχεν ἂν ἡ ’Eμπεδόκλειος δόξα τὸ εὔλογον· οὐκ εἰσὶ δὲ ταὐτόν. αὐτὸς δὲ καὶ λίαν σαφῶς διὰ χαριεστάτων καὶ γλαφυρωτάτων ὑποδειγμάτων τὸν λόγον ἐλέγχει· ὁ γὰρ κηρὸς ὑγρὸς ὢν καὶ ψυχρὸς (τῲ γὰρ ψυχρῷ ἐπάγη), εἴπερ ἦν ὕλη ζῴου, οὐκ ἂν ἡ φύσις τὸ ἐκ κηροῦ ζῷον ἐν θερμῷ θεῖσα διέσωσεν· ἐφθάρη γὰρ ἂν τὸ μὲν ὑγρὸν τῇ τοῦ πυρὸς ξηρότητι, τὸ δὲ ψυχρὸν τῇ θερμότητι; ὅτι δὲ ὑλικὰ μὲν καὶ παθητικὰ τὸ ὑγρὸν καὶ ξηρόν, εἰδικὰ δὲ καὶ ποιητικὰ τὸ θερμὸν καὶ ψυχρόν, καὶ μᾶλλον τὸ θερμόν, εἴρηται ἐν τῇ Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς. p. 477b26 Διὰ τοῦτο τὰ δένδρα οὐκ ἐν ὕδατι φύεται, ἀλλ’ ἐν γῇ. Τουτέστι διὰ τὸ εὔλογον εἶναι ἕκαστον ἐν τῷ τόπῳ εἶναι τῆς ὕλης, ἀφ’ ἧς ἐγένετο, διὰ τοῦτο καὶ τὰ δένδρα ἐν τῇ γῇ εἰσιν, ἀφ’ ἧς ἐγένετο, καὶ οὐκ ἐν ὕδατι. καίτοι ἔδει κατὰ τὸν Ἐμπεδοκλέους λόγον καὶ τὰ δένδρα ἐν τῷ ὕδατι νήχεσθαι· εἰ γὰρ οἱ ἰχθύες διὰ τὸ εἶναι θερμοὶ ἐν ὕδατί εἰσι ψυχρῷ ὄντι, ἔδει καὶ τὰ φυτὰ ξηρὰ ὄντα (ἐκ γὰρ γῆς εἰσιν, ἣ μᾶλλον τῷ ξηρῷ εἰδοποιεῖται) ἐν τῷ ὕδατι εἶναι ὑγρῷ ὄντι. τὸ δὲ διὰ τὸ αὐτὰ ὑπέρξηρα, ὥσπερ τὰ ὑπέρπυρά φησιν ἐκεῖνος μετὰ σκωπτικῆς ἐπῆκται τῆς χάριτος, ὡς εἰ ἔλεγε· τί κωλύει τὰ δένδρα λέγειν ὑπέρξηρα, Ἐμπεδοκλέους εἰρηκότος τοὺς ἰχθῦς ὑπερπύρους. καὶ ἦλθεν ἄν, φησί, τὰ δένδρα ἐν τῷ ὕδατι, οὐχ ὅτι ἐστὶ ψυχρόν, ἀλλ’ ὅτι ὑγρόν· τοῦτο γὰρ δηλοῖ τὸ οὐ γὰρ διότι ψυχρὸν ἦλθεν εἰς αὐτό, ἀλλ’ ὅτι ὑγρόν. Τὰ δ᾿ ἐφεξῆς σαφῆ. τὸ δὲ τοῦτο μὲν δεῖ ζητεῖν ἐν τοῖς οἰκείοις τόποις ἑκάστης ὕλης κατὰ τὰς μεταβολὰς τῆς κοινῆς ὥρας τοιοῦτόν ἐστιν· ὅταν ἐν τῇ τῶν ὡρῶν μεταβολῇ συμμεταβάλῃ καὶ ἡ τῶν σωμάτων ἡμῶν ἕξις καὶ συμμετρία, δεῖ ζητεῖν καὶ λέγειν ὅτι τὰς ἕξεις ἐνδέχεται τοῖς τόποις ἐναντίας εἶναι· δι’ ὃ μεταβατέον εἰς ἕτερον τόπον. φέρεται καὶ ἄλλη γραφὴ καλλίων, ὡς οἶμαι, ἔχουσα οὕτως· τοῦτο μὲν οὐ δεῖ ζητεῖν, καὶ εἴη ἂν τὸ λεγόμενον· ὅταν γένηται τῆς ἕξεως μεταβολὴ ἐν τῇ τῶν ὡρῶν μεταβολῇ, οὐ δεῖ ἐν τῷ οἰκείῳ τόπῳ τῆς ὕλης τοῦτο ζητεῖν, τουτέστιν τὴν συμμετρίαν (ἢ γὰρ ἂν οὐδ’ ὅλως ἤλθομεν εἰς συμμετρίαν 2 τε om. C Φυσικῆς ἀκροάσεως] Θ 3 p. 253b33 7 ψυχρῷ] θερμῶ C 9. 10 ὑλικὸν καὶ παθητικὸν C 10 θερμὸν] ὑγρὸν C ψυχρόν] θερμὸν C 11 Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς] Β 2 p. 329b24 12 οὐχ ὕδατι C ἐν τῇ γῇ Arist. LMZ, cf. V. 14 13 διὰ—ἐγένετο (14) om. C 16 τῷ om. SC 17 ἥτις C 17. 18 τῷ ξηρῷ Sa: κατὰ τὸ ψυχρὸν C 20 κωλύειν λέγειν τὰ δένδρα C 23 διότι] διὰ τὸ Arist. αὐτό, ἀλλ’ ὅτι] ὕδωρ ἄλλο τι Arist. Z, ὑπ’ ἄλλο τι M 24 τὰ ἐφετῆς δὲ C μὲν οὖν δεῖ Arist. libri praeter S 25 ἑκάστης ὕλης om. Arist. MZ κατὰ] καὶ κατὰ Arist. MZP 26 συμμετβάλλη a 27 συμμετρίαν C 30 γένηται om. C 31 ζητεῖν ante ἐν C τοῦτο om. C 32 τῆ συμμετρία S ἔλθωμεν SC ἢ οὐ ῥᾷστα), ἀλλὰ δεῖ μεταβαίνειν ἐν τοῖς ἐναντίοις τόποις. ἐνδέχεται γὰρ 172v τὰς ἕξεις ἐναντίας εἶναι τῶ τῆς ὕλης τόπῳ, καὶ τοῦτον ἐκείναις· δι᾿ ὃ μεταβαίνειν ἐκεῖθεν χρή. καὶ λοιπὸν συμπεραίνει τὰ εἰρημένα. εἴρηκε δὲ καί, διὰ τί ἔχουσι τὰ ἔχοντα πνεύμονα· εἶπε γὰρ ὅτι διὰ τὸ ἔχειν πολλὴν θερμότητα καὶ δεῖσθαι διὰ τοῦτο πλείονος τῆς καταψύξεως. p. 478a7 Ὅτι μὲν οὗν οὐ διὰ θερμότητα τῆς φύσεως. Δοκεῖ μοι ἐν τῇ λέξει ἐλλείπειν τὸ ‘καὶ ωυχρότητα’, ὡς εἶναι τὸ πᾶν τοιοῦτον· ὅτι μὲν οὖν οὐ διὰ θερμότητα καὶ ψυχρότητα τῆς φύσεως τὰ μέν ἐστιν ἔνυδρα, τὰ δὲ πεζά· ἔλεγε γὰρ Ἐμπεδοκλῆς τοὺς μὲν ἰχθύας ἐλθεῖν ἐν τῷ ὕδατι διὰ θερμότητα, τὰ δὲ πεζὰ ἐν τῇ γῇ διὰ ψυχρότητα. p. 478a11 Διὰ τί δὲ τὰ ἔχοντα δέχεται τὸν ἀέρα καὶ ἀναπνέουσι, καὶ μάλιστ’ αὐτῶν ὅσα ἔχουσιν ἔναιμον; Τοῦ μὲν ἀναπνεῖν τὰ ἔχοντα πνεύμονα ὡς μὲν ὑλικὸν αἴτιον αἰτία ἐστὶν ἡ τοῦ πνεύμονος σομφότης καὶ μαλακότης (εἰ γὰρ ἦν ναστὸς στερεός, διὰ μὲν τὴν ναστότητα καὶ σκληρότητα οὐκ ἄν ἐδύνατο ἐκτείνεσθαι καὶ συστέλλεσθαι), ὡς μὲν οὖν ὑλικὸν αἴτιον ταῦτα, ὡς δὲ ποιητικὸν ἡ θερμότης ἡ ἐν αὐτῷ· αὕτη γὰρ αὐτὸν ἐκτείνει καὶ συστέλλει· πῶς δέ, ἐρεῖ ἐπὶ τέλει τοῦ βιβλίου. ἕνεκα δὲ σωτηρίας γίνεται ἡ ἀναπνοὴ τοῦ συμφύτου πνεύματος. ἔστι δὲ ἐναιμότατος ὁ πνεύμων τῶν ἄλλων σπλάγχνων· τοῦτο δὲ δῆλον ἐκ τῆς αἰσθήσεως. p. 478a16 Διὰ τὸ μικρὰν εἶναι τὴν ῥοπὴν τοῦ ψυχικοῦ πυρός. | Τὸ λεγόμενόν ἐστιν, ὅτι ἡ ῥοπὴ τοῦ ψυχικοῦ πυρὸς πρὸς τὸ ἀνάπτεσθαι 173r μικρά ἐστι, τουτέστι ταχεῖα καὶ ἐπιτήδειος. τὸ γὰρ μικρᾶς δεόμενον ῥοπῆς πρὸς τὸ γενέσθαι τόδε τι σχεδὸν ἐκεῖνό ἐστιν, ὃ δύναται γενέσθαι· ὁ γὰρ ξηρότατος χόρτος μικρᾶς ὢν ῥοπῆς πρὸς τὸ γενέσθαι πῦρ σχεδὸν πῦρ ἐστιν. ὥστε καὶ τὰ ἔχοντα ἔναιμον τὸν πνεύμονα ταχείας δεῖται τῆς καταψύξεως διὰ τὸ μικρὰν εἶναι τὴν ῥοπὴν τοῦ ψυχικοῦ πυρός, ἤτοι τοῦ ἐμφύτου θερμοῦ, πρὸς τὸ ἀνάπ·τεσθαι διὰ τὴν τοῦ πνεύμονος θερμότητα. δεῖται οὖν ταχείας τῆς καταψύξεως. καὶ προσέτι δεῖ τὸ μέλλον καταψύξαι εἴσω τε εἰσέρχεσθαι καὶ χωρεῖν διὰ παντός. εἰ μὲν οὖν ἦν ὁ πνεύμων ψυχρός, ἤρκει ἁψάμενον τὸ καταψύξον τοῦ πνεύμονος ποιῆσαι τὴν κατάψυξιν· ἐπεὶ δὲ θερμὸς καὶ πλήρης αἵματος, δεῖ εἴσω δι’ ὅλου τοῦ πνεύμονος χωρεῖν. ταῦτα δ’ ἀμφότερα, τουτέστι τό τε εἰσέρχεσθαι ταχέως καὶ τὸ δύνασθαι διὰ παντὸς χωρεῖν, δύναται ὁ ἀὴρ ποιεῖν, ταχέως μὲν 2 ἐκείνοις libri 3 χρὴ ἐκεῖθεν C 4 ἔχει C 8 post διὰ add. τὴν C 12 ἔχει Arist. L, ἔναιμον ἔχουσιν MZ ἔναιμα SC 14 ἐστὶν] μὲν S πνεύματος S 15 ἡδύνατο C 17 ἡ ἐν αὐτῶ θερμότης C αὐτὸν SC: αὐτὸ a 18 ἐπὶ τέλει] c. 21 ἕνεκεν C εἰσέρχεσθαι, ὅτι εὐκίνητός ἐστι, δι’ ὅλου δέ, ὅτι λεπτότατος. τὸ δ’ ὕδωρ 173r παχὺ ὂν καὶ δυσκίνητον οὐ ταχέως δύναται εἰσέρχεσθαι οὔτε διὰ παντὸς χωρεῖν. ἀρχὴν δὲ θερμότητος τῆς ἐν καρδίᾳ τὴν ψυχὴν λέγουσιν, αὐτὴν τὴν τῆς ψυχῆς κρᾶσιν· αὕτη γὰρ ὡς εἶδος ἐν τῇ καρδίᾳ οὖσα ἀρχή ἐστι καὶ τῆς ἐν αὐτῇ θερμότητος. ἀναπνέουσι δὴ μάλιστα τὰ ἔχοντα ἔναιμον τὸν πνεύμονα τῶν μὴ ἐχόντων αὐτὸν ἔναιμον διὰ τὸ δεῖσθαι μάλιστα καταψύξεως. Τὰ δ᾿ ἑξῆς δῆλα. τὴν δὲ τῆς καρδίας θέσιν ἔχουσιν οἱ ἰχθύες ὁμοίως τοῖς ἄλλοις. ὡς γὰρ ἐπ’ ἐκείνων τὸ ὀξὺ τῆς καρδίας πρὸς τὸ ἄνω ἐστίν, οὕτως καὶ ἐν τούτοις· πρὸς γὰρ τὴν κεφαλὴν αὐτῶν τὸ ὀξὺ νεύει, ἥτις κεφαλὴ ἐν ἅπασίν ἐστι τὸ ἄνω. ὁ δὲ φλεβονευρώδης αὐλὸς τείνει κατὰ τὴν τῶν βραγχίων σύναψιν, οἱ δὲ ἐκ τῶν πλαγίων τῆς καρδίας πόροι πρὸς τὰ τῶν βραγχίων ἄκρα. πῶς δὲ διὰ τῶν βραγχίων διαυλωνίζει ἡ κατάψυξις, ἐρεῖ ἐπὶ τῷ τέλει τοῦ παρόντος βιβλίου. τὰ δὲ ἀναπνέοντα, φησίν, ἀποπνίγεται ἐν ὀλίγῳ ἀέρι καὶ τῶ αὐτῷ· εἰ γὰρ μεταβαίνει ἐξ ἄλλου εἰς ἄλλον τόπον, εἰκός ἐστιν ἐμπίπτειν ἢ εἰς πλείονα ἢ εἰς μὴ πλείονα ἀέρα, ἀλλ’ οὖν ἴσως εἰς ψυχρότερον, ὥσπερ οἱ ἐκ τοῦ βαλανείου εἰς τὸν ἐκτὸς ἐξερχόμενοι· οὗτοι γὰρ κἂν μὴ εἰς πλείονα, ἀλλ᾿ οὖν εἰς ψυχρόν· ὁ γὰρ ἐν τῷ βαλανείῳ θερμός. εἰπὼν δὲ ὅτι ἐν ὀλίγῳ καὶ τῶ αὐτῷ, ἐπήγαγε· ταχέως γὰρ ἑκάτερον αὐτῶν γίνεται θερμόν, λέγων ἑκάτερον τό τε ὀλίγον καὶ τὸ αὐτό· ἁψάμενον γὰρ ἑκάτερον αὐτῶν τοῦ ἐν τῷ πνεύμονι θερμοῦ ταχέως θερμαίνεται, θερμαινόμενον δὲ οὐ δύναται καταψύχειν. λέγει δὲ καὶ τὴν φθορὰν πάντων κατά τι μὲν κοινωνεῖν, κατά τι δὲ διαφέρειν, διαφέρειν μέν, ᾗ ἄλλη μὲν γίνεται μαράνσει θερμοῦ, ἄλλη δὲ σβέσει, καὶ ὅλως ἡ μὲν κατὰ φύσιν, ἡ δὲ παρὰ φύσιν, κοινωνεῖν δὲ, ᾗ πᾶσα φθορὰ γίνεται ἐλλείψει θερμοῦ. καὶ βίαιος μέν ἐστιν θάνατος, ὅταν ἡ ἀρχὴ ἔξωθεν ᾖ, ὡς ἐπὶ τῶν πνιγμῶν καὶ περιπνευμονιῶν, κατὰ φύσιν δέ, ὅταν ἐν αὐτῷ, ὥσπερ ὁ ἐν γήρᾳ γινόμενος θάνατος. p. 478b26 Κατὰ φύσιν δ’ ὅταν ἐν αὐτῷ καὶ ἡ τοῦ μορίου σύστασις ἐξ ἀρχῆς τοιαύτη, | Τουτέστι καὶ ὅταν ἡ τοῦ πνεύμονος σύστασις γένηται ἐκ φυσικῆς 173v ἀρχῆς· ὅταν γὰρ ξηρανθεὶς διὰ γῆρας ὁ πνεύμων οὐ δύνηται τὸ ἑαυτοῦ ἔργον ποιεῖν, ἡ τοιαύτη σύστασις καὶ ξηρότης ἐξ ἀρχῆς καὶ αἰτίας οὖσα 2 παχὺ C: βραδὺ in mg. S2: ταχὺ S1a οὐδὲ conicio 3 δὲ] τὲ C ἐν τῆ καρδία C λέγει C αὐτὴν] ἢ τὴν conicio 6 ἔναιμον] τοιοῦτον C 9 ἐκείνοις SC 10 αὐτοῖς a τῆ κεφαλὴ Sa αὐτὸ C 11 post αὐλὸς add. φησὶ C 12 πλαγίων] σπλάγχνων C 14 ἐπὶ] πρὸς C, v. ad p. 135,18 15 φησι πνίγεται C post γὰρ add. καὶ C 16 prius ἢ om. a 16. 17 ἀέρα ἡ εἰς μὴ πλείονα S: ἀέρα ἢ εἰ μὴ εἰς πλείονα C 17 τοῦ om. a 18 post κἄν add. εἰ C 24 διαφέρει μέν a ἄλλη μὲν] ὅλως C ἄλλως C 25 prius ἡ om. C κοινωνεῖ a 27 ἔξω Arist. MPS πνιξεων C 28 γήρει SC 29 κατὰ φύσιν δ’ om. C δ’ a: οὖν S 30 ἐξ ἀρχῆς τοιαύτης Arist. LS, τοιαύτη ἐξ ἀρχῆς MZ 32 δύναται SC 32. 33 τὸ αὐτοῦ ἔργον δύναται C φυσικῆς (ἐκ γὰρ τοῦ γήρως καὶ διὰ τοῦ γήρως), τότε ὁ ἐκ τούτου θάνατος 173v mύσει ἐστίν. ὅταν δὲ ἐπίκτητόν τι πάθος γένηται, ωσσπερ ἐν ταῖς περιπνευμονίαις (ἐν ταύταις γὰρ πληρούμενος ὑπὸ τῶν ἰχώρων καὶ ἄλλων τοιούτῶν ὁ πνεύμων οὐ δύναται τὸ ἑαυτοῦ ἔργον ποιεῖν), ὁ τοιοῦτος θάνατος βίαιος. περιπνευμονίᾳ καὶ ὁ ἐμὸς κλεινότατος καὶ πανσέβαστος διδάσκαλος, αἰ αἴ, ὁ νοῦς ἐκεῖνος, νοῦς ὁ ἐνεργήσας, περιπνευμονίᾳ δὴ ἁλοὺς τὴν ζωὴν κατέλυσεν, καταλιπὼν ἡμᾶς στένοντας καὶ ὀλοφυρομένους καὶ ἐν ἐρημίᾳ παντελεῖ τῶν δυναμένων λέγειν καὶ ὠφελεῖν τοὺς φιλομαθοῦντας. ταῦτα δὲ λέγω οὐ διαφορᾷ ἢ φιλονεικίᾳ ἢ φθόνῳ τῷ πρὸς τοὺς καθ’ ἡμάς, οὐ μὰ τὴν ἐκείνου ψυχήν, ἥν ἐγὼ μετὰ θεὸν σέβομαί τε καὶ προσκυνῶ, ἀλλ’ ἀληθεία καὶ πείρᾳ τῇ πρὸς τούτους μοι γεγονυίᾳ. οἱ μὲν γὰρ αὐτῶν παντελῶς εἰσιν ἄφωνοι μηδὲν ὅλως ἐννοοῦντες, τί ποτ’ ἐστὶν ὅλως τὰ ἐν τοῖς βιβλίοις γεγραμμένα καὶ τίς ὁ τούτων νοῦς, τινὲς δὲ τῶν χαριεστέρων τῆς μὲν διανοίας ἐφάπτονται σποράδην, τοῦ δὲ τὴν λέξιν καθιστάνειν πόρρω ποι ἀποπλανῶνται, ἄλλοι δ’ ἄλλως· περὶ ὧν οὐ δεῖ με λέγειν. πλὴν καὶ τούτους τιμῶ καὶ ἀσπάζομαι, ἀλλ’ ἐκεῖνος μέν, ὡς ἔδοξε τῇ προνοίᾳ, ἡμῶν ἀπέπτη, ἡμεῖς δ’ ὑπὸ ταύτης χειραγωγούμενοι καὶ βοηθούμενοι ἐπὶ τὸ προκείμενον ἐπανέλθωμεν. p. 478b29 Τούτοις δὲ παρομοίως μέν, ἄλλον δὲ τρόπον. Καὶ ἐν ταύτῃ, ὡς οἶμαι, τῇ λέξει λείποι ἂν τὸ ῾τοῖς ἀτελέσιν᾿, ἵν᾿ ᾖ ῾τούτοις δὲ τοῖς μὴ ἀτελέσι καὶ τοῖς ἀτελέσι’, τουτέστι τούτοις δὲ τοῖς τελείοις καὶ ἀτελέσι. τίνα δὲ τρόπον φθείρεται τὰ ἀτελῆ, οἷον ᾠὰ καὶ τὰ τοιαῦτα, εἴρηται ἐν τῇ Περὶ ζώων γενέσεως, ὅτε ἔλεγεν, ὅπως οὔρια γίνονται. ἀρχὴ δὲ τῆς οὐσίας καὶ τῆς φύσεως ἡμῶν ἐστιν ἡ ψυχή. λέγει δὲ φθείρεσθαι τὰ ζῷα φθειρομένου τοῦ θερμοῦ τοῦ ὄντος ἐν ἐκείνῳ τῷ τόπῳ, ἐν ᾧ καὶ ἡ ψυχὴ ὡς εἶδος ἐν ὕλῃ· οὔτε γὰρ τοῦ ἐν τῇ χειρὶ θερμοῦ φθαρέντος φθείρεται τὸ ζῷον, οὔτε τοῦ ἐν ἄλλῳ τινί, ἀλλὰ τοῦ ἐν τῇ καρδίᾳ ἢ τῷ ἀνάλογον. ἔστι δὲ ἐν τῷ μέσῳ, ὡς πολλάκις εἴρηται, ἡ καρδία καὶ τὸ ἀνάλογον· ἐν γὰρ τῷ μέσῳ συνάπτει τὸ ἄνω καὶ κάτω. ἔστι δὲ μέσον βλαστοῦ καὶ ῥίζης, καθάπερ εἴρηται, ὁ ὄζος. ζωτικὰ δὲ λίαν λέγει τὰ ἔχοντα κρείττονα καὶ τιμιωτέραν ψυχήν· αὕτη γὰρ διὰ τὸ εἶναι τοιαύτη δύναται ἔν τινι μιᾷ οὖσα ἀρχῇ ζωογονεῖν καὶ τὰ λοιπὰ μέρη, ἡ δὲ μὴ τοιαύτη, ὥσπερ ἡ τῶν ἐντόμων, οὔκ ἐστιν ἔν τινι ἀρχῇ μιᾷ, ἀλλὰ μεμέρισται ἐν ἅπαντι τῷ σώματι. χελώνια δὲ αὐτὰ λέγει τὰ τῶν χελωνῶν 1 διὰ γῆρας C alt. ἐκ ora. C 2 ὅτε C 3 καὶ] ἢ C 3. 4 post τοιούτων add. ὑγρῶν C 4 αὐτοῦ post ποιεῖν add. τότε C G περι- πνευμονία̣-- ἐπανέλθωμεν (18) cm. G 8 παντελεῖ ora. a 17 βοηθούμενοι καὶ χορηγούμενοι a 20 post ταύτῃ add. δὲ C 21 τοῖς (post καὶ) om. 0 τουτἐστι- ἀτελέσι (22)] ἧ τοῖς τελείοις C 23 uερὶ ζῴων γενέσεως] ^ ^ P- ’J^53a21 γενέσει C ὅταν C γίνωνται C 24 alt. δὲ om. C 27 prius τοῦ om. C alt. τοῦ] τὸ G 28 prius τῷ SC: τοῦ a πολλάκις ἔγρηται] v. Bonitz, Ind. p. 3G4b55 ss. 29 τὸ κάτω G 30 ὥσπερ C 30. 31 ζωτικὀν δὲ λέγει C 34 χελώνεια a ὄστρακα. οὔτε δέ, φησί, τὰ ἔντομα σύγκεινται εὖ (τρόπον γάρ τινα νεκρά 173v εἰσι διὰ τὴν ψυχρότητα, ὡς εἴρηκεν ἐν τῷ Περὶ ζῴων πορείας καὶ ἐν τοῖς Περὶ ζῴων γενέσεως) οὔτε αἱ χελῶναι, καίπερ ἔχουσαι καρδίαν. κοινωνοῦν δὲ θερμὸν τῆς ψυχῆς λέγει τὸ ἐν τῇ καρδίᾳ ἢ τῷ ἀνάλογον. Τὰ δ᾿ ἑξῆς δῆλα, ἐν δὲ τῇ λέξει τῇ ἥτις ἂν ἐπίστασις γένηται τοῦ μορίου, ταχέως ἀποσβέννυται μόριον τὸν πνεύμονά φησιν. ἔστι δὲ τὸ λεγόμενον ἴσον τῷ ῾ἄν τι μικρὸν πάθος ἐπισταίη καὶ προσεγγίσῃ τῷ πνεύμονι, ταχέως ἀποσβέννυται τὸ θερμόν’, οὐ παντὶ δὲ μορίῳ τοῦ πνεύμονος· οὐ γὰρ ἐν ἅπαντι συμβαίνει ὁ θάνατος. ποίῳ οὖν μορίῳ προσεγγίζοντος τοῦ πάθους θνῄσκει τὸ ζῷον, | εἴρηται ἐν τῇ Περὶ ζῴων μορίων. ποιεῖν 174r δέ φησι τὸν πνεύμονα σκληρὸν τὰ παραφύματα καὶ τὰ περιττώματα, ὡς ἐν ταῖς περιπνευμονίαις αἱ νοσηματικαὶ κα παρὰ φύσιν θερμότητες· καταξηραίνουσι γὰρ αὐτὸν καὶ σκληρύνουσιν, ὥσπερ καὶ τὸ πῦρ τὸ ἑψόμενον μέλι καὶ ἄλλα πολλά. ὅταν δὲ σκληρὸς γένηται ὁ πνεύμων, πυκνὸν ἀναπνέουσι διὰ τὸ μὴ δύνασθαι διὰ σκληρότητα αἴρεσθαι ἄνω καὶ πάλιν συνιζάνειν. p. 479a29 Γένεσις μὲν οὖν ἐστιν ἡ πρώτη μέθεξις ἐν τῷ θερμῷ τῆς θρεπτικῆς ψυχῆς. Ὁρίζεται τὴν γένεσιν διαδηλότατα. ἔστι δὲ τὸ ἐν τῷ θερμῷ ἴσον τῷ ῾σὺν τῷ θερμῷ᾿. ἔστι μὲν οὖν γένεσις ἡ μέθεξις τῆς πρώτης, ἤτοι τῆς θρεπτικῆς, ψυχῆς σὺν τῷ θερμῷ· ἔστι γὰρ ἐν τῇ καρδίᾳ ὡς εἶδος ἐν ὕλῃ σὺν τῷ θερμῷ· χωρὶς γὰρ τοῦ ἐμφύτου θερμοῦ εἶναι οὐ δύναται. ἐπεὶ δὲ τὸ ζῷον ἐν τῷ τρέφεσθαί ἐστιν (ἄνευ γὰρ τροφῆς οὐδὲν τῶν σελήνην δύναται ζῆν), τρέφει δὲ ἡ ψυχὴ ὡς δι’ ὀργάνου τοῦ θερμοῦ, δηλονότι χωρὶς αὐτοῦ εἶναι οὐ δύναται. πρῶτον δὲ πάλιν καταψυκτικὸν τὸν πνεύμονά φησιν· οὗτος γὰρ πρῶτος καταψύχεται καὶ οὕτως ἡ καρδία. ἀκμὴ δὲ λέγεται τὸ μεταξὺ τῆς τε αὐξήσεως καὶ φθίσεως, καθ’ ἃς αὔξεταί τε καὶ φθίνει ὁ πνεύμων. εἴρηται δὲ ὅτι τὸ ἔμφυτον πνεῦμα φθείρεται καὶ σβέσει καὶ μαράνσει. τὸ δὲ διὰ χρόνου μῆκος καὶ τελειότητα ἐκ παραλλήλου κεῖται. ὁ δὲ ἐν γήρᾳ, φησί, θάνατος μάρανσίς ἐστι τοῦ πνεύμονος. λέγει δὲ καί, διὰ τί τὰ ἀναπνέοντα πνίγονται ἐν τῷ ὑγρῷ· διὰ γὰρ τὸ μὴ δύνασθαι τὸ ὑγρὸν ταχέως καὶ δι’ ὅλου τοῦ πνεύμονος διεισδύνειν. τὰ δ’ ἔνυδρα πάλιν πνίγονται ἐν τῷ ἀέρι διὰ τὸ μὴ δύνασθαι τὸν ἀέρα ἱκανῶς καταψύχειν διὰ τὴν τῶν βραγχίων σκληρότητα. ταῦτα εἰπών, ἀκόλουθον ἦν τούτοις εἰπεῖν, πῶς ὁ πνεύμων καὶ τὰ βράγχια 1 δὴ C σύγκειται C 2 τῷ] τῆ SC τοῖς] τῆ SC 2. 3 Arist. locos non inveni 4 λέγει τῆς ψυχῆς C τῷ] τὸ C 5 Τὰ—δῆλα om. C ἐπίτασις Arist. libri praeter S 6 μόριον—ἀποσβέννυται (8) om. C 8 οὐ παντὶ] ἐν ποίω C 10 Περὶ ζῴων μορίων] Β 7 p. 653 b 5 11 τά τε φύματα SC 16 post πρώτη add. γένεσις S ἐν] σὺν a 22 ἐπειδἥ γὰρ τὸ C 23 ζῆν] εἶναι C 24 πάλιν om. C 25 πρῶτον S 26 τε om. C 27 εἴρηται] p. 474b14 ss. 28 τελειότητος C: τελειοτάτη Arist. MZ 30 καί om. C πνίγεται S κινούμενα, γίνεται ἡ ἀναπνοή. τοῦτο δὲ οὐ ποιεῖ, ἀλλὰ πρότερον λέγει, τί ἐστι 174r πήδησις καὶ σφυγμός, καὶ οὕτως λίαν ἀκολούθως ἐπάγει τὰ περὶ τῆς ἀναπνοῆς. ἔχει οὖν, φησί, τόνδε τὸν τρόπον ἡ αἰτία τῆς τῶν βραγχίων κινήσεως καὶ ἡ τοῦ ὀργάνου, ἤτοι τοῦ πνεύμονος, σύστασις. καὶ εἰπὼν τοῦτο ὑπερτίθεται, ὡς εἶπον, τὸν περὶ τούτου λόγον καὶ λέγει πρῶτον περὶ πηδήσεως καὶ σφυγμοῦ, καὶ οὕτως ἐπάγει τὸν περὶ τούτου λόγον. σύστασιν δὲ ὀργάνου λέγει αὐτὴν τὴν τοῦ πνεύμονος κατασκευήν· οὕτως γὰρ κατεσκεύασται ὁ πνεύμων ὥσπερ αἱ φῦσαι· ὡς γὰρ ἐκεῖναι τῇ ἐκτάσει μὲν δέχονται τὸ πνεῦμα τῇ συστολῇ δ’ ἐκπέμπουσιν, οὕτως καὶ ὁ πνεύμων. p. 479b19 Πήδησις μὲν οὖν ἐστι σύνωσις τοῦ θερμοῦ τοῦ ἐν αὐτῇ. Λέγει, τί ἐστι καὶ πῶς συμβαίνει γίνεσθαι ἡ τῆς καρδίας πήδησις, καί φησιν, ὅτι συνωθουμένη ἡ ἐν τῇ καρδίᾳ θερμότης ὑπὸ τῆς περιττωματικῆς ψυχρότητος ἢ ὅλως ὑπὸ ψυχρότητος γινομένης διὰ φόβον ἢ ἄλλο τι καὶ ὠθούσης τῆς τοιαύτης ψυχρότητος τὴν θερμότητα καὶ συμπιλούσης ἐκ πολλοῦ εἰς ὀλίγον ἀνάγκη πάλιν ὠθεῖσθαι ὑπὸ τοῦ θερμοῦ τὴν καρδίαν καὶ γίνεσθαι πήδησιν· ὠθεῖ γὰρ ἡ ψυχρότης τὴν θερμότητα καὶ ἐκ μείζονος ὄγκου συστέλλει αὐτὴν εἰς ὀλίγον, ἥτις πάλιν ὠθεῖ τὴν καρδίαν, ἥτις πάλιν ὠθουμένη πηδᾷ καὶ κινεῖται ἄνω καὶ κάτω. ἡ μὲν οὖν πήδησις οὕτω γίνεται, ἡ δὲ ἀναπήδησις οὕτως· ὠθεῖται ἡ θερμότης ὑπὸ τῆς ψυχρότητος, ἡ δὲ πάλιν, ἡ θερμότης, ἀντωθεῖ τὴν ψυχρότητα καὶ βιάζεται, ὅπως ἐξάξῃ αὐτὴν ἐκ τοῦ οἰκείου τόπου. τῆς γοῦν θερμότητος ὠθουμένης καὶ ἀντωθούσης ἀνάγκη γίνεσθαι τῆς καρδίας κίνησιν, ἥν φαμεν ἀναπήδησιν. εἰ μὲν οὖν ἕτερόν ἐστι πήδησις ἀναπηδήσεως, ταύτην οἶμαι νομιστέον τὴν διαφορὰν αὐτῶν, ἵνα ᾖ ἡ μὲν τῆς πηδήσεως γένεσις κατὰ μόνην τὴν τοῦ ψυχροῦ ὤθησιν, ἡ δὲ ἀναπήδησις καὶ κατὰ τὴν τοῦ θερμοῦ, ἵνα, ὅταν μόνη | ὠθῇ ἡ ψυχρότης καὶ οὐκ ἀντωθῆται, ᾖ πήδησις, ὅταν δὲ καὶ 174v ὠθῇ καὶ ὠθῆται, ἡ ἀναπήδησις. εἰ δὲ ταὐτόν ἐστι πήδησις καὶ ἀναπήδησις, δησις, ἐνδεῶς ἀπήγγελται τὰ περὶ αὐτῆς, καὶ δεῖ τὴν τῆς ἀναπηδήσεως ἐξήγησιν ἐφαρμόζειν καὶ ἐπὶ τῆς πηδήσεως. ὅτι δ’ ἐστὶ καὶ κατάψυξις συντηκτική, εἴρηται ἐν τῇ Περὶ ζώων γενέσεως, καταψύχονται δὲ τὰ ἄνω ἐν τοῖς φόβοις διὰ τὸ συναθροίζεσθαι τὸ θερμὸν πρὸς τὸ φυλάξαι τὴν καρδίαν. 1 κινούμενα αἴτια γίνονται τοῦ ἀναπνεῖν αὐτῶν γὰρ κινουμένων γίνεται ἡ ἀναπνοή. τοῦτο C 2 καὶ (ante οὕτως) om. C 5 καὶ λέγει—λόγον (6) om. C πρότερον S 7 λέγει ὀργάνου S λέγει om. C post κατασκευήν add. φησὶν C 10 τοῦ (ante ἐν) om. SC 14 ψυχρότητος τὴν θερμότητα C: τὴν ψυχρότητα θερμότητος S: θερμότητος τὴν ψυχρότητα a 15 ὠθεῖσθαι πάλιν C 16 θερμότης τὴν ψυχρότητα prius S 17 post συστέλλει add. καὶ S 18 πάλιν om. C 20 πάλιν ἡ om. C post ἀντωθεῖ add. πάλιν C 21 ἐκ] ἀπὸ C 23 ἑτέρα C 24 τῆς μέν πηδήσεως ἡ C 26 ᾖ πήδησις] ἡ κίνησις C ἀντωθῆται ἡ C 30 Περὶ ζῴων γενέσεως] locum non iuveni, sed cf. p. 692a23 γενέσει καταψύχεται γάρ τὰ C p. 479b26 H δὲ συμβαίνουσα σφύξις τῆς καρδίας, ἣν ἀεὶ φαίνεται 174v ποιουμένη συνεχῶς. Λέγει καὶ περὶ τῆς σφύξεως τῆς καρδίας, ἥν ἀεὶ καὶ συνεχῶς ποιεῖται· ὅτι δ᾿ ἀεὶ σφύζει ἡ καρδία, σημεῖον ἡ ἐν τῇ χειρὶ φλὲψ ἢ ἀρτηρία, ὡς οἱ νεώτεροί φασιν, ἧς ἐφάπτονται τοῖς δακτύλοις ἐν τοῖς πυρετοῖς καὶ ὅλως ἐν ταῖς νόσοις οἱ ἰατροί. αὕτη γὰρ ἡ φλὲψ ἢ ἀρτηρία καὶ νοσοῦσιν ἡμῖν καὶ ὑγιαίνουσιν ἀεὶ σφύζει μᾶλλον καὶ ἧττον. καὶ ἐπεὶ αἱ φλέβες ἐκ τῆς καρδίας, δηλονότι εἰ μὴ ἀεὶ ἐκείνη ἔσφυζεν, οὐδὲ ἡ φλὲψ αὐτὴ ἀεὶ ἂν ἔσφυζε. λέγει δὲ τὴν τῆς καρδίας σφύξιν ἐναντίως γίνεσθαι τῇ πηδήσει. οὐκ αὐτόθεν δέ φησιν ὅτι ἐναντίως γίνεται, ἀλλὰ λέγων τὴν γένεσιν αὐτῆς τοῦτο φαίνεται λέγειν· ἐπεὶ γὰρ ἡ μὲν πήδησις ἐγίνετο διὰ σύνωσιν καὶ συστολὴν ἐκ πολλοῦ καὶ μείζονος ὄγκου τῆς ἐμφύτου θερμότητος εἰς ἐλάττονα, ἡ δὲ σφύξις ἐξ ὀλίγου εἰς πλείονα καὶ ὅλως ἐκ τῆς ἐκ τοῦ πυκνοῦ εἰς τὸ μανὸν μεταβολῆς, πῶς οὐκ ἄν εἴη ἐναντία ἡ γένεσις τῇ γενέσει; ἔστιν οὖν, φησίν, ἡ σφύξις ὁμοία φύμασιν, ἣν ποιοῦνται κίνησιν μετ’ ἀλγηδόνος, τουτέστιν ὁμοία τῇ κινήσει τῶν φυμάτων, ἣν κίνησιν κινοῦνται τὰ φύματα μετ’ ἀλγηδόνος. ὅτι δὲ κινοῦνται καὶ οἱονεὶ σφύζουσι τὰ φύματα, ὅτε φλεγμαίνουσι, δῆλον τοῖς ὁρῶσιν. ἀλλὰ τὰ μὲν φύματα σφύζει μετ’ ἀλγηδόνος, ἡ δὲ καρδία χωρίς τινος ἀλγηδόνος. γίνεται δὲ ἡ ἀλγηδὼν ἐν τοῖς φύμασι διὰ τὸ παρὰ φύσιν εἶναι τῷ αἵματι τὴν μεταβολήν· τὸ γὰρ ἀπερχόμενον εἴς τὸν τόπον, ἐν ᾧ τὸ φῦμά ἐστι, διὰ τῶν φλεβῶν αἷμα καὶ μεταβάλλον παρὰ φύσιν ὑπὸ τῆς τῶν φυμάτων παρὰ φύσιν θερμότητος ποιεῖ ἀλγηδόνας. τὸ γὰρ αἷμα ἐμπῖπτον εἰς τὰ φύματα τρέφει καὶ αὔξει τὴν ἐν αὐτοῖς θερμότητα, ὥσπερ τὸ ἔλαιον ἢ ἡ πίττα τὴν φλόγα· αὐξόμενον δὲ καὶ κατακάον τὸν τόπον ποιεῖ ἀλγηδόνα, μέχρις ἄν πεφθῇ καὶ γένηται πύον. καὶ εἴη ὄν φησί, τοῦτο τὸ πάθος, τουτέστι τὸ φῦμα, ὅμοιον ζέσει. ὡς γὰρ τὸ ζέον ὕδωρ πνευματοῦται ὑπὸ τοῦ θερμαίνοντος αὐτὸ πυρὸς καὶ αὔξεται, ὥστε καὶ χεῖσθαι πολλάκις ἐκ τοῦ λέβητος ἢ τῆς χύτρας, οὕτω καὶ τὸ φῦμα αἴρεται καὶ αὔξεται διὰ τὸ ἀπατμίζεσθαι τὸ αἷμα καὶ εἰς μείζονα ὄγκον μεταβάλλειν ὑπὸ τῆς παρὰ φύσιν πολλῆς θερμότητος. εἰπὼν δὲ τὰ φύματα ὅτι ὅμοιά εἰσι ζέσει, λέγει καὶ τίς ἐστι παῦλα ζέσεως καὶ φυμάτων, καί φησι παῦλα δ’ ἐν μὲν τοῖς φύμασίν ἐστι σῆψις παχυτέρου ὑγροῦ, λέγων σῆψιν αὐτὸ τὸ ἐκ σήψεως καὶ οἱονεὶ συμπέψεως γινόμενον πύον· ἄν γὰρ ᾖ παχύτερον τὸ ὑγρόν, οὐ δύναται διὰ 3 prius καὶ om. C 4 alt. ἡ] ἐκ τῆς C φλεβὸς ἡ ἀρτηρίας C 6 ἢ scripsi: καὶ libri 7 post μᾶλλον add. δὲ C 7. 8 ἐν τῆ καρδία C 8 ἐκείνη ἀεὶ a ἔσφυξεν S αὕτη SC ἀν’ ἀεὶ S 9 τῆς om. C καρδίαν C 10 αὐτόθι C 11 ἐπειδὴ C 13 τῆς ἐκ om. S: ἐκ om. C 15 ὁμοία τοῖς ἐμφύμασιν (ἐμφυσήμασιν M) Arist. ZM 16 τουτέστιν—ἀλγηδόνος (17) om. C prius S 16. 17 μετ’ ἀλγηδόνος τὰ φύματα S, sed etiam lacuna libri C commendat conirarium ordinem, quippe homoeoteleuto orta 19 τινος] τῆς S 22 φυμάτων] φλεβῶν a 25 κατακαῖον C ἀλγηδόνας ποιεῖ C ἄχρις a 26 γίνεται C 33 παντὸς ὑγροῦ. σῆψιν δέ φησιν αὐτὸ C 34 παχὺ C Comment. in Arist. XXII 1. Mich, in Parva Nat. τὸ πάχος διαπωευσθῆναι, μὴ διαπνεόμενον δὲ σήπεται καὶ μεταβάλλει εἰς 174v πύον. ἄν δὲ μὴ ᾖ παχύ, ἀλλὰ λεπτόν, διαπνεῖται· ᾗ διαπνεύσει ἀκολουθεῖ τὸ μὴ γίνεσθαι σῆψιν. ἐξελθόντος γὰρ ἐν τῇ διαπνεύσει τοῦ ὑγροῦ τί ἄν εἴη τὸ σαπησόμενον; καὶ τοῖς μὲν φύμασι παῦλά ἐστιν ἡ σῆψις, τῇ δὲ τοῦ ὕδατος ζέσει παῦλά ἐστιν ἡ ἔκπτωσις διὰ τῶν ὁριζόντων, λέγων ὁρίζοντα τὸν λέβητα ἢ τὴν χύτραν ἢ ὅτι ἂν εἴη τὸ ἀγγεῖον, ἐν ᾧ ἐστι τὸ ὑγρόν. ἔκπτωσιν δὲ λέγει τὴν ἔκχυσιν· ὅταν γὰρ ἐκχυθῇ, παύεται τοῦ αἴρεσθαι καὶ πλείονα γίνεσθαι τὸν ὄγκον. εἰπὼν δὲ πῶς γίνονται τὰ φύματα, λέγει καὶ περὶ τῆς ἐν τῇ καρδίᾳ σφύξεως. ποιεῖ γάρ, φησίν, ἐν τῇ καρδίᾳ τὸν σφυγμὸν ἡ τοῦ ἀεὶ προσιόντος ἐκ τῆς τροφῆς ὑγροῦ διὰ τῆς θερμότητος ὄγκωσις. ὥσπερ γὰρ ἐν τῷ πεπυρωμένῳ σιδήρῳ, εἴ τις ἐπιχέοι ὕδωρ, ἅμα τε ἥψατο τοῦ σιδήρου καὶ ἅμα ἀὴρ γέγονεν, οὕτω καὶ ἡ ἐκ τῆς τροφῆς ἀναθυμίασις παχυτέρα οὖσα ἀεὶ ἐπιρρεῖ συνεχῶς εἰς τὴν καρδίαν. ἐν ᾗ ἐξ ἐλάττονος ὄγκου διὰ τὴν ἐν αὐτῇ θερμότητα εἰς μείζονα μεταβάλλει, 15 μεταβάλλουσα δὲ εἰς μείζονα καὶ προσπίπτουσα πρὸς τὸν ἔσχατον χιτῶνα τῆς καρδίας | σφυγμὸν ποιεῖ. 175r Σαφῆ δὲ τὰ ἑξῆς. τὸ δὲ καὶ ἅμα ἀλλήλαις ἴσον ἐστὶ τῷ ῾καὶ ὁμοῦ πᾶσαι᾿. ὁμοῦ γὰρ πᾶσαι αἱ φλέβες σφύζουσιν, ἄλλη δὲ ἄλλης μᾶλλον ἐπιδηλότερον. τὸ δὲ κινεῖ δὲ ἀεί, ἢ ὅτι κινεῖ ἡ ἀναθυμίασις τὴν καρδίαν ἀεὶ τῷ καὶ αὐτὴν συνεχῶς καὶ ἀεὶ ὥσπερ τινὰ ἀένναον ποταμὸν ἐν αὐτῇ ῥεῖν, ἢ ὅτι κινεῖ ἀεὶ ἡ καρδία τὰς φλέβας. δῆλον γὰρ ὅτι, κἂν ἡ ἀναθυμίασις ἀεὶ κινῇ τὴν καρδίαν, κἂν αὕτη ἀεὶ τὰς φλέβας, ἀμφοτέρως ἀεὶ αἱ φλέβες κινηθήσονται. εἰπὼν δὲ ταῦτα ὁρίζεται τὴν ἀναπήδησιν καὶ τὴν σφύξιν, καί φησιν· ἀναπήδησις μὲν οὖν ἐστιν ἡ γινομένη ἄντωσις πρὸς τὴν τοῦ ψυχροῦ σύνωσιν (εἴρηται δέ, ὅτι ὠθεῖ ἡ ψυχρότης καὶ ἀντωθεῖται· ἄντωσις γὰρ ἡ ἀντώθησίς ἐστι), σφύξις δὲ ἡ τῆς ὑγρᾶς ἀναθυμιάσεως ὑπὸ τοῦ ἐν τῇ καρδίᾳ θερμοῦ γινομένη πνευμάτωσις καὶ ἐκ μικροῦ εἰς μέγαν ὄγκον ἐπίδοσις. p. 480a16 Ἡ δ᾿ ἀναπνοὴ γίνεται αὐξανομένου τοῦ θερμοῦ, ἐν ᾧ ἡ ἀρχὴ ἡ θρεπτική. Ὅτι μὲν ἐν τῇ καρδίᾳ καὶ ἐν τῷ ἐν αὐτῇ θερμῷ ἐστιν ἡ θρεπτικὴ ψυχή, ἣν ἀρχὴν θρεπτικὴν λέγει, καὶ ἐν αὐτῇ ἐστιν ὡς εἶδος ἐν ὕλῃ, πολλάκις εἴρηται. δεῖ δὲ πρότερον τὴν πᾶσαν Ἀριστοτέλους διάνοιαν ἐκθίσθαι καὶ οὕτως τὰ περὶ τὴν λέξιν ἐπελθεῖν· τὸ ἐν τῇ καρδίᾳ θερμὸν ὥσπερ 2 ᾖ] τῆ δὲ C 4 ἐστι παῦλα C 5 ἀφριζόντων Arist. MZ 7 ἔκλυσιν a γὰρ] δὲ a 8 πλείω C γίνεται τὰ a 9 περὶ τῆς σφύξεως τῆς καρδίας C 10 τὴν θερμότητα C 11 ὄγκωσις C (Arist.): ὄγκωσιν Sa ἐπιχεῖ C 13 ἀεὶ] ἄν C 16 ποιεῖ σφυγμόν C 17 σαφῆ—ἑξῆς ἑξῆς om. C 18 prius πάσαις Sa πᾶσαι· πᾶσι γὰρ αἱ φλέβες ὁμοῦ C 19 κινεῖται Arist. MZ 20 καὶ ἀεὶ om. C ἀέναον a 22 ἀεὶ (ante τὰς) om. C 23 δὲ om. SC 24 οὖν om. C 26 δ’ ἐστὶν ἡ C 30 prius ἡ om. S 31 ἐν (ante τῷ) om. C 33 πολλάκις εἴρηται] v. Ind. s. καρδία, ψυχή τοῦ ἀριστοτέλους C 34 τὰ] τὸ C καὶ τὸ πῦρ, ἕως ἄν ἔχῃ ὕλην, τὸ οὗν ἐν τῇ καρδίᾳ θερμὸν ἀεὶ τρεφόμενον 175r ὑπὸ τῆς προσιούσης ἀεὶ ἐν τῇ καρδίᾳ ἀτμίδος, ἐξ ἧς καὶ τὴν σφύξιν ἐλέγομον γίνεσθαι, ἐξ ἧς καὶ τὸ αἷμα, ἀεὶ οὖν τρεφόμενον ἀεὶ αὔξεται. ἀεὶ δὲ αὐξόμενον, ἀεὶ αὔξεται καὶ τὸ τοῦ πνεύμονος θερμὸν διὰ τὴν συνέχειαν (συνεχὲς γὰρ τὸ τῆς καρδίας θερμὸν τῷ τοῦ πνεύμονος συντέτρηνται γὰρ ἐκ τῆς καρδίας πόροι φλεβονευρώδεις πρὸς τὸν πνεύμονα, δι᾿ ὧν συνεχίζεται τὸ ἀπὸ τῆς καρδίας πνεῦμα πρὸς τὸ τοῦ πνεύμονος), ἀεὶ δὲ αὐξόμενον, ἀεὶ αὔξεσθαι ἀνάγκη τὸν πνεύμονα. ὡς γὰρ τὰς ἐν τοῖς χαλκείοις φύσας αἴρει ὁ ἐκτὸς εἰσιὼν ἀήρ, οὕτως καὶ τὸν πνεύμονα τὸ ἀπὸ τῆς καρδίας εἰς αὐτὸν θερμὸν αἴρει τε καὶ ὀγκοῖ. αἰρόμενος δέ, εἰσέρχεται ὁ ἐκτὸς ἀήρ· τῇ γὰρ ἄρσει ἕλκει τὸν ἐκτὸς ἀέρα ψυχρὸν ὄντα. ψυχρὸς δὲ ὢν καταψύχει τὸ ἐν τῷ πνεύμονι καὶ δι’ αὐτοῦ τὸ ἐν τῇ καρδίᾳ θερμόν· ὅπερ ψυχόμενον συστέλλεται ἐκ μεγάλου ὄγκου εἰς μικρόν. συστελλόμενον δέ, συστέλλεται καὶ συμπίπτει ὁ πνεύμων. ὥσπερ γὰρ αἰρόμενον τὸ θερμόν, ᾔρετο καὶ ὁ πνεύμων, οὕτω συστελλόμενον, ἀνάγκη καὶ τὸν πνεύμονα συμπίπτειν. συμπίπτοντα δέ, ἀνάγκη ἐξακοντίζεσθαι ἔξω τὸν εἰσελθόντα ἀέρα καὶ ποιήσαντα τὴν κατάψυξιν, οὐκέτι ψυχρόν, οἷος ἦν ὅτε εἰσῆλθεν, ἀλλὰ θερμὸν διὰ τὴν ἁφὴν τοῦ ἐν τῷ πνεύμονι θερμοῦ. δεῖ δὲ εἰδέναι, ὅτι τὴν μὲν σφύξιν ποιεῖ ἡ τῆς ἀτμίδος πνευμάτωσις, τὴν δ’ ἀναπνοὴν ἡ τροφὴ τοῦ θερμοῦ τοῦ ἐκπνευματοῦντος τὴν ἀναθυμίασιν. πρότερον μὲν γὰρ γίνεται ἡ πνευμάτωσις, καὶ οὕτως ἡ τροφὴ τοῦ θερμοῦ, σὺν ᾗ καὶ ἡ τοῦ πνεύμονος ἄρσις. ἀλλ’ ἐπειδὴ προηγεῖται τῆς μὲν πνευματώσεως τροφὴ καὶ τῆς τροφῆς ἄλλη πνευμάτωσις καὶ ταύτης τῆς πνευματώσεως ἄλλη τροφὴ ἡ καὶ ταύτης τῆς τροφῆς ἄλλη πνευμάτωσις, καὶ οὕτως ἀεὶ ἄλλη πρὸ ἄλλης συνεχῶς καὶ ταχέως οὕτως, ὡς μηδὲ λόγῳ δύνασθαί τινα τήν τε συνέχειαν καὶ ταχυτῆτα αὐτῶν ἀπαγγεῖλαι, φαίνεται ὅτι ἅμα πάντα γίνεται. ἀλλὰ τοῦτο μὲν εἰρήσθω μεταξύ, ἐξελθόντος δὲ τοῦ ἀέρος ἐν τῇ ἐκπνεύσει, πάλιν ἀναγκαῖον ἅμα τῇ ἐκπνεύσει αἴρεσθαι τὸ θερμὸν καὶ διὰ τοῦτο τὸν πνεύμονα, καὶ γίνεσθαι εἴσπνευσιν, καὶ οὕτως ἀεὶ συνεχῶς. ἡ μὲν οὖν διάνοια τῶν λεγομένων τοιαύτη ἂν εἴη, τὰ δὲ κατὰ τὴν λέξιν· ὥσπερ γάρ, φησί, τὰ ἄλλα πάντα μόρια δεῖται τροφῆς, οὕτω καὶ τὸ ἔμφυτον θερμόν, ὅπερ θερμὸν πλέον γινόμενον αἴρει τὸν πνεύμονα· τοῦτον γὰρ εἶπεν ὄργανον. λέγει δὲ καὶ ὅτι οὐ πόρρω εἰσὶν οὔθ’ ὁ πνεύμων οὔθ᾿ 1 ἕως ἔχει C τὸ—θερμὸν om. C 2 ἀεὶ προσιούσης C 4 αὐξανόμενον ἀεὶ αὔξει C C πρὸς τὸν πνεύμονα πόροι φλεβώδεις C 8 ἀεὶ δὴ αὐξομένου τοῦ θερμοῦ ἀεὶ αἴρεται ὁ πνεύμων C 10 αἴρει θερμὸν καὶ ὀγκοῖ εἰς αὐτόν ἰόν. αἰρομένου C ὀγκοῖ SC: οἰδεῖ a 11 ἕλξει C 11. 12 ὄντα, ὑφ’ οὗ καὶ κατα- ψύχεται C 12 post πνεύμονι add. πνεῦμα C 13. 14 συστελλομένου C 14. 15 αἰρομένου τοῦ θερμοῦ αἴρεται C 15 συστελλομένου C alt. καὶ a: γὰρ S: om. C 15. 16 συμπίπτειν τὸν πνεύμονα C 17 ποιήσοντα S post οὐκέτι add. μέντοι C post οἷος add. τε S 17. 18 ὅτε εἰσῆλθεν om. C 22 πνεύματος S 23 ante τῆς τροφῆς add. ταύτης C καὶ ταύτης—πνευμάτωσις (24) a: om. SC 25 ὡς τὲ μηδὲ C 26 τε om. C 32 ὃ καὶ πλέον C ἡ καρδία | δέχεσθαι σχῆμα οἶον αἱ φῦσαι. ὡς γὰρ αὗται καὶ συστέλλονται 175v καὶ ἐκτείνονται, οὕτω καὶ ἡ καρδία καὶ ὁ πνεύμων. τὸν δὲ πνεύμονα ἀεί φησι δεῖ διπλοῦν εἶναι, ἵνα ἐν τῷ μέσῳ ᾖ τὸ θρεπτικὸν τῆς φυσικῆς δυνάμεως. ἔστι δὲ τὸ λεγόμενον· δεῖ γὰρ τὴν καρδίαν, ἐν ἡ ἐστιν ἡ θρεπτικὴ ψυχή, μέσον εἶναι τοῦ πνεύμονος, ἵνα πανταχόθεν περιεχομένη πάντοθεν καταψύχηται. οὐκ ἄν δὲ πάντοθεν περιείχετο, εἰ μὴ ἦν διπλοῦς ὁ πνεύμων. ἔστι γὰρ οἷον ἐσχισμένος. περιέχον δὲ μόριον τὸ θερμὸν τὸν πνεύμονά φησι. περιέχει γὰρ αὐτὸ καὶ οὗτος καὶ ἡ καρδία· αἴρεται γὰρ καὶ ἡ καρδία ὑπ’ αὐτοῦ νῦν δὲ τέως, ὡς ὁ ἐμὸς ἑταῖρος ἐπικρίνει, τὸν πνεύμονά φησιν. αἴρεται δέ, φησί, καὶ ὁ θώραξ διὰ τὸ αὐτὸ τοῦτο ποιεῖν, τουτέστιν αἴρεσθαι καὶ τὴν ἀρχὴν τὴν ἐνοῦσαν ἐν αὐτῷ τῷ θώρακι τοῦ τοιούτου μορίου, λέγων πάλιν μόριον τὸν πνεύμονα, ἀρχὴν δὲ τὸ θερμόν. αἴρεται οὖν καὶ ὁ θώραξ διὰ τὸ αἴρεσθαι καὶ τὸ θερμόν. ὅπερ θερμὸν ἀρχὴ καὶ αἰτία ἐστὶ τῆς τοῦ πνεύμονος ἄρσεως. αἰρομένου γὰρ τοῦ θερμοῦ αἴρεται ὁ πνεύμων, καὶ τούτου αἰρομένου αἴρεται ἡ καρδία. λέγει δὲ καὶ τὸν εἰσιόντα ἐν ταῖς εἰσπνοαῖς ἀέρα ἐμπίπτειν εἰς τὰς τοῦ πνεύμονος σύριγγας, ἐν αἷς εἰσι φλέβες αἵματος πλήρεις. δι’ ὧν θερμαίνεται ψυχρὸς ὤν. p. 480b14 Αἰρομένου γὰρ τοῦ θερμοῦ τοῦ ἐν τῷ αἵματι διὰ τῶν μορίων, αἴρονται καὶ τὰ βράγχια. Ὅτι μὲν τὰ βράγχια πλήρη αἵματός εἰσι, πάντες ἴσμεν. ταῦτα δὲ τὰ βράγχια αἰρόμενα ὑπὸ τοῦ θερμοῦ τοῦ ἐν τῷ αἵματι ὄντος ὁμοίως τῷ πνεύμονι, εἰσέρχεται τὸ ὕδωρ καὶ ψύχει τὸ θερμόν. ὅπερ θερμὸν συστελλόμενον τῇ καταψύξει καὶ ὑποστρέφον εἰς τὴν καρδίαν, συμπίπτουσι τὰ βράγχια. ὧν συμπιπτόντων ἐκπέμπεται θύραζε τὸ ὕδωρ, ὥσπερ ὑπὸ τοῦ πνεύμονος τὸ πνεῦμα. οὐκ ἀπέρχεται δὲ τὸ ὕδωρ πρὸς τὴν καρδίαν καὶ ψύχει αὐτήν, ἀλλὰ τὸ ἐν τῷ αἵματι θερμὸν τὸ ὑπὸ τοῦ ὕδατος ψυχθέν. τὸ δὲ θερμὸν ἀνάγκη πάντως κατιέναι μετὰ τοῦ ὑποκειμένου αὐτῶ αἵματος. ταῦτα εἰπών, εἶτα φήσας, ὅτι περὶ ὑγείας καὶ νόσου οἰκεῖόν ἐστιν εἰπεῖν τῷ φυσικῷ μέχρι του, καὶ ὅτι οὐ δεῖ λανθάνειν ᾗ διαφέρουσιν ἰατρική τε καὶ φυσική, καὶ πῶς διαφέρουσι ταῦτα τὴν ὑγείαν καὶ νόσον θεωροῦσαι, καὶ ὅτι σύνορός 1. 2 αὗται ἐκτείνονται καὶ συστέλλονται C 3 φησιν ἀεὶ C δεῖ om. C τὸ θρεπτικόν ἦ C ψυχικῆς e corr. S 4 δεῖ] inc. P γὰρ om. P 5 πάντοθεν C 7 περιέχον—ὤν ὤν (18) om. P περιίσχον a 8 alt. γὰρ] δὲ a 10 φησί om. C ταὐτὸ Arist. 11 ἐν om. Arist. LS 14 αἴτιόν SC πνεύματος S 16 ἀναπνοαῖς C 17 φλέβες S: φλέβας Ca 19 γὰρ] μὲν γὰρ] Arist. SP διὰ—βράγχια (20) om. P 20 τὰ om. a 21 μὲν] δὲ P 21. 22 τούτων δὲ οὑν P) τῶν βραγχίων αἰρομένων CP 23. 24 οὖ (δὴ add. P) θερμοῦ CP 24 ὑποστρέφοντος CP 25 ἐξέρχεται P ὑπὸ τοῦ C: τοῦ P: ὁ Sa πνεύμων Sa 2(1 οὐ κατέρχεται CP πρὸς Sa: εἰς CP καὶ καταψύχει C 27 δὲ] γὰρ a 28 ταῦτα—βιβλίου (149,1) om. P 29 ὅτι περ C 30 του] που C (Arist. LMP) λαμβάνειν C ἰατρικοὶ καὶ φυσικοὶ C 31 διαφέρουσαι SC αὗται C ἐστιν ἡ φυσικὴ τῇ ἰατρικῇ, τούτου μὲν πέπαυται τοῦ βιβλίου· τὰ δ’ ἑξῆς 175v ἔδει μὲν ἔχειν τὸν περὶ γάλακτος λόγον· πάλαι γάρ ἐσύστερον ἐρεῖν ὑπερέθετο. ἐν ᾧ καὶ περὶ πέψεως καὶ ἀπεψίας εἰπεῖν ἁρμόττει τούτοις δ᾿ οἰκεῖος καὶ ὁ περὶ ὑγείας καὶ νόσου. τῆς γὰρ τροφῆς κρατουμένης μὲν εἰκὸς ὑγείαν, ἀπέπτου δὲ γενομένης τὰς νόσους γεννᾶσθαι. ταῦτα δὲ καὶ τὰ τούτοις ἑξῆς, ὄντα δὲ περὶ φυτῶν καὶ χυλῶν, Ἀριστοτέλους μὲν οὐχ εὑρίσκομεν διὰ τὸ τὰς συντάξεις ἀπολωλέναι, ἐκ δὲ τῶν Θεοφράστου δεῖ λαμβάνειν, μέχρις ἂν εὑρεθῇ τὰ ὑπ’ Ἀριστοτέλους γραφέντα. τὰ μὲν οὗν Περὶ ζῴων μορίων καὶ πορείας, ἔτι τὰ Περὶ μνήμης καὶ ἀναμνήσεως, Περὶ ζῴων τε κινήσεως, καὶ Περὶ ζῴων γενέσεως, τά τε Περὶ μακροβιότητος καὶ βραχυβιότητος, καὶ σὺν τούτοις τὰ περὶ γήρως καὶ νεότητος, οὕτως ἐμοὶ σεσαφήνισται κατὰ δύναμιν. παραιτοῦμαι δὲ τοὺς ἐντυγχάνοντας, εἰ μὲν εὑρίσκοιέν τινα ἐκ τούτων ὠφέλειαν, πολλὴν ἔχειν χάριν· εἰ δ’ οὔ, ἀλλά γε οὐδὲ βλάβη τις αὐτοῖς ἐκ τούτων γενήσεται. γέγραπται δέ μοι καὶ εἰς τὰ Μετὰ τὰ φυσικὰ ἐξ αὐτοῦ τοῦ ζῆτα ἕως τοῦ νῦ. λοιπὸν δ᾿ ἐστὶ τὸ Περὶ χρωμάτων. ὅπερ ἢν δῶ ᾖ θεός, ἀπ’ ἄλλης ἀρχῆς σαφηνίσομεν. 1 τὰ δ’ ἑξῆς] ἐφεξῆς P 2 ἔχειν τὸν] εἰπεῖν P λόγον om. P 3 ἥρμοττε P 4 post νόσου add. λόγος P 5 ὑγίειαν CP γινομένης P: μενούσης C τὰς νόσους] νόσον P ante ταῦτα add. ἀλλὰ P δὲ] δὴ P 6 δὲ a: δηλαδὴ τὰ P: om. SC 8 ὑπὸ τοῦ S τὰ μὲν—σαφηνίσομεν (16) om. P 9 μορίων om. S post ἔτι add. τε C 10 κινήσεως C: γενέσεως ceteri, v. Praef. γενέσεως C: κινήσεως ceteri 13 οὔ scripsi: αὖ S: οὑν CPa 15 ζ C (??) C 16 in fine add. τέλος τῶν σχολίων εἰς τὸ περὶ νεότητος καὶ γήρως καὶ ζωῆς καὶ θανάτου καὶ ἀναπνοῆς ἀριστοτέλους a