Λαο-

μέδοντα μὲν ἔλαβεν, ἀλλ’ ἀφῆκε. γεγόνασιν ἐν Ἤλιδι

σφαγαί, ἀλλ’ οὐκ Ἀθήνησιν. ἀνῄρηκε Φωκέας. Ὀνο-

μάρχῳ δεῖ μέλειν, Φαΰλλῳ μέλειν. ἀπὸ τριῶν ἢ τετ-

τάρων ἡμερῶν ἀφέστηκε τῆς Ἀττικῆς. Ἐλάτειαν κατεί- 

ληφεν, ἀλλ’ οὐ Πάνακτον οὐδὲ Δεκέλειαν οὐδὲ Οἰνόην.

τὴν ἱερὰν ἐκ Μαραθῶνος τριήρη λαβὼν ᾤχετο. μηδε-

μίαν οὖν τριήρη Φίλιππος λάβῃ. | Μεγάροις ἐπι- " RIV 300 

χειρεῖ. ἄξιοι Μεγαρεῖς ἀπολωλέναι. Βυζάντιον πολιορ-

κεῖ. ἄξιοι πάντα παθεῖν Βυζάντιοι. 43. Ἀλλ’ οὐκ εἴων οὐδ’ ἐπέτρεπον τὴν ἡσυχίαν

ἄγειν οὔθ’ ὑμῖν οὔτε τοῖς ἄλλοις Ἕλλησι. τοιγαροῦν

ὅσων μὲν δυσχερῶν ἀπελαύσατε ἐκ τῆς ἐμῆς πολιτείας,

 1 Dem. cor. p. 249, 14 et 251,3 2 Dem. Phil. IV p. 133,29 

 3 Dem fals. leg. p. 443,27 4 Dem. Aristocr. p. 661,11 

 5 cf. ad p. 281, 3 6 Dem. fals. leg. p. 446, 3. Thuc. V

3, 4 | Thuc. II 18 sq. 7 cf. ad p. 209, 9. 302, 15 sq. Dem. Phil.

I p. 50,1 8 Dem. cor. p. 248,13; Phil. III p. 118,6; IV

p. 133, 24 9 Dem. cor. p. 248, 17 

 2 ἔλαβον VaPar | ἀφῆκεν BMa 4 μέλλειν (1 et 2) HVa

BParP | Φαύλλῳ scripsi (Mus. Rhen. XXXII 90) coll Dem. 11. 11.

cum Meursio opp. II p. 1187 E et Cobeto Coll 290 φαττάλω Η

V φατάλω VaBParMaP edd sed „imo vero Φαλαίκῳ“ Re

„Latet Phalaeci aut certe phaylli “ Wesseling ad Diod.

Sic. XVI 38 (t. II p. 111) | τετάρρων Ma τετάρτων Mor

5 τῶν ante ἡμερῶν Ρ | κατείληφε Ma edd 6 τὴν Οἰνόην

τὴν ParP οἰόνην· τὴν HV οἰνόμην τὴν VaB οἰνοὴν τὴν

Ma edd sed „post Οἰνόην addendum videtur οὐδὲ τὴν neque

triremem sacram e Marathone abduxit“ Re 7 μὴ δὲ

HVaP 8 μεγάροις VaPar 9 ἄξιον HVVaB | μεγάροις

VaPar | ἀπολλωλέναι HV ἀπολωλεκέναι VaPar 10 ἄξιον

HV 11 οὐδὲ Va | ἐπέτρεπον Par sed τ in π corr m 2

12 οὔτε VaBPar 13 δυσνρῶς Ρ et γρ in marg Mor | ἀπε-

λαύσατε scripsi e Ma ut coni Re ἀπηλαύσατε reliqui libri edd

cf. ad t. III 375, 4 



 

τί χρὴ καὶ λέγειν, εἰσφέροντες, ἐξιόντες, ἐμβαίνοντες;

ἐγὼ δὲ αὐτὸς ἔμελλον τῆς πάνυ ταύτης πολυπραγμο-

σύνης δώσειν δίκην. οὐ γὰρ ἐξοστρακισθεὶς ἐξέπεσον

ὧς Ἀριστείδης, οὐδὲ ἐδέθην ὡς Μιλτιάδης, οὐδὲ ἐζη-

 μιώθην ὡς Περικλῆς, οὐδὲ ἐδιώχθην ὧς Ἀλκιβιάδης,

οὐδὲ ἑάλων ὡς Θεμιστοκλῆς, οὐδὲ ἔφυγον ὡς Καλλί-

στρατος. ἀτυχήματα μὲν ἄλλοτε ἄλλα συμβέβηκε τοῖς

πρὸ ἐμοῦ πεπολιτευμένοις. ὧν οὐδὲν ἀγνοῶ, ἀλλ’

ὥσπερ οἱ πολλὰ ἑωρακότες ναυάγια τῶν παραπλεόντων

 εἰς τὰς ἠιόνας ἐκβεβρασμένα καὶ τοὺς λιμένας ἐξ ὧν

ἀνάγεσθαι δεήσει τολμῶσι πλεῖν ὅμως, οὕτω κἀγὼ τὰ

τῶν πολιτευομένων εἰδὼς πταίσματα ἄρας ἀφῆκα

ἐμαυτὸν εἰς τὴν τῆς πολιτείας θάλατταν. ἀλλ’ ἐξεδόθην

δυστυχὴς βοῶν τὸν Σόλωνα καὶ μαρτυρόμενος τοὺς

 νόμους καὶ καλῶν τοὺς θεοὺς εἰς τὴν ἀκρόπολιν βλέ-

πων. παρεδόθην τοῖς ἥκουσιν ἐκ Μακεδονίας κατ-

 1 cf. p. 301, 20. Dem. 01. II p. 21,25 4 Arist. rep. Ath.

22, 7. Plut. Arist. 7 | cf. t. V 508 sq. 5 cf. ad p. 126, 3; 171,8

| Thuc. VI 61, 4 6 cf. p. 171, 14. [Dem.] p. 1221, 18 sq.

10 cf. t. IV 639, 5 R. Her. VII 188, 2; 190 

 1 καὶ inserui ex HVPar, ut inserendum coni e Mon Ia-

cobs Lect 107 Anth Pal III 296 om VaBMaP edd 2 αὐτοὺς

Par αὖτις coni Re ὡς οὐ Iacobs Lect 107 Rev 5 | ἤμελλον

Par μέλλων coni Iacobs 4 ἐδεήθην ΗΜαΡ Mor ἐδόθην

VaPar 5 οὐδὲ ἐδιώχθην om VaBPar | ὡς ἀλκιβιάδης post

θεμιστοκλῆς HVP sed in hoc postea antepos 6 οὐδὲ — Θε-

μιστοκλῆς om VaBPar | ἠλώμην Re 7 ἀτυχήματά μοι Ma

Mor | ἄλλα scripsi auctore Re κακὰ libri edd 8 πολιτευο-

μένοις V (et Mon) πολιτευσαμένοις Par 10 τῶν ante εἰς Ma

Ρ Mor | μονὰς HVVaBParMa Mor ναῦς in μονὰς corr Ρ

corr Wesseling Diod. Sic. t. I p. 696 Re Iacobs Lect 108 Anth

Pal III 286 | ἐκβεβρασμένων Ρ Mor 11 οὕτως HV | τὰ om

Ma 12 πολιτευομένων scripsi ex HVVaBParMa προπε-

πολιτευμένων P edd | ἐφῆκα Ρ Mor 13 θάλασσαν VBaP edd 

 14 μαρτυρούμενος HVVaPar 15 καὶ οὐ V 16 κατα-

σχεθεὶς Mor „mallem καταραχθεὶς“ Re at cf. p. 404, 18 



 

ἀχθεὶς ἀπὸ τοῦ βήματος. | ἐφ’ οἶς ὁ μὲν δῆμος RIV 301 

οὐκ ἐνεκαλύψατο, ἐγὼ δὲ καταδὺς ᾠχόμην. 44. Ὑμᾶς μὲν οὖν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πάντων

ἕνεκεν ἐπαινῶ, καὶ τοῦ τὴν ἀξίαν θέσθαι ψῆφον περὶ

τῶν ἐμοὶ πεπολιτευμένων καὶ τοῦ τὸν καιρὸν συνιέν- 

τὰς εἶξαι καὶ παραχωρῆσαι τῷ διὰ πάντων ὑμῶν

κρείττονι, ἒτι δὲ <τοῦ> τῷ χάριτος καὶ τιμῆς

σης ἀξίῳ δι’ ἀρετὴν καὶ φιλανθρωπίαν ὄντι μηδὲν

ἀντειπεῖν, ἐγὼ δὲ ἀμαθέστατος ἄν τις εἴην ἐμαυτὸν

καὶ νῦν ἀγνοῶν. τοῖς ἀτίμοις οὐκ ἔξεστι λέγειν. τίς 

οὖν ἀτιμότερος τοῦ κατεψηφισμένου, τοῦ τοῖς αἰτήσα-

σιν ἐκδεδομένου; τοῖς δούλοις οὐκ ἔστι μετουσία

πολιτείας. ἀλλὰ τοῦ Φιλίππου δοῦλός εἰμι. καὶ δοῦ-

λος μὲν ὢν οὐκ αἰσχύνομαι μεγάλου δεσπότου πόλεις

μεγάλας ὁμοδούλους ἔχων καὶ μετ’ ἐθνῶν ὅλων ὑπο- 

κύπτων δεσπότῃ, μετὰ Χαλκιδέων, μετὰ Ὀλυνθίων,

μετὰ Θηβαίων, μετὰ Θετταλῶν καὶ ἔτι κρειττόνων,

ὁμόδουλός εἰμι τῆς Ἑλλάδος, ἀλλ’ ὅμως τῶν ὑμετέρων

νόμων ὥσπερ ἐνυπνίων μνημονεύω. τὸν οὖν ἀτι-

μότερον Πιτταλάκου καὶ Μακεδόνι κεχαρισμένον δε- 

 20 cf. t. IV 1124, 35 R. Lib. hypoth. Dem. p. 334, 6. Aeschin.

Tim. § 54 sq. Dem. fals. leg. § 245 p. 417, 21 

 1 βωμοῦ coni Mor 2 ἀνεκαλύψατο Ρ Mor 4 περὶ om

HV 5 τῶν Ρ sed e τὰ corr m 2 | τὸν καιρὸν scripsi ex HV

VaBParMa τῶν καιρῶν Ρ edd | συνέντας Ρ Mor 6 δι’

ὑμῶν ἀπάντων Ma 7 ἔστι Ρ Mor | δὲ inser Ma 2 | τοῦ in-

serui om libri edd sed καὶ inserendum coni Re | τῆς ante

χάριτος HV 8 πάσης καὶ τιμῆς Par | ἀξίω πάσης VaB |

ἁπάσης om Ma | ἀρετὴν Ρ sed ἢν ex ῆς corr m 2 | φιλανθρωπίαν

Ρ sed αν in ras m 2 13 ἀλλὰ scripsi ἀλλὰ καὶ libri edd sed

„post πολιτείας deesse videtur ἐγὼ δὲ οὐ μόνον τῆς τύχην Re

ἀλλ’ ἐγὼ Iacobs Lect 108 Rev 5 14 ὢν om VaB 15 μεγά-

λας πόλεις Ma | εὐθύνων HV | ὑποκύπτω Ρ Mor 18 ὅπως

Par 19 ἀντίμορον Η ἀτίμορον V 



 

σπότῃ πῶς τολμᾶν δεῖ δημηγορεῖν; ὑμεῖς οὐδὲ τοὺς

 RIV 302 ὀφείλοντας τῷ δημοσίῳ | λέγειν ἐᾶτε, ἀλλὰ καὶ

αὐτοὺς ἀποσχοινίσαντες σιωπᾶν κελεύετε καὶ στηλι-

τεύετε. ἐγὼ δὲ ἐστηλίτευμαι μὲν οὐ μόνον ἐν τοῖς

 ὑμετέροις ψηφίσμασιν, ἀλλὰ καὶ τῇ παρὰ πᾶσι δόξῃ,

τοῖς κἀμὲ καὶ τὸν Ἀθηναίων δῆμον εἰδόσιν, ὀφείλω

δὲ ὑμῖν ὄφλημα οὐχ οἷον Ἀριστογείτων οὐδὲ ἄλλος

τῶν ἐγγεγραμμένων, ἀλλὰ δεσμὰ καὶ τραύματα καὶ τὰς

ἐσχάτας αἰκίας τοῦ σώματος αἵτινές εἰσι καὶ θανάτου

 βαρύτεραι. ταῦτα γάρ ἐστι καὶ τὰ τοιαῦτα ἃ πεισό-

μενος μὲν ἐξεδόθην ὑφ’ ὑμῶν, οὐ παθὼν δὲ παρὰ

τὰς πάντων ἐλπίδας, ἀλλ’ ἀφεθεὶς ὀφείλοιμ’ ἂν τοῖς

ὧν ἠξίουν καὶ προσεδόκησαν μὴ τετυχηκόσιν. εἴργει

δή με λέγειν καὶ ὁ τῶν ὀφειλόντων νόμος, ὡς δὲ

 ἁπλῶς εἰπεῖν, εἰ μὲν ἀδικῶν καὶ πονηρὸς σύμβουλος

ὢν ἐξεδόθην, ἐγὼ μὲν ἔχω τὴν δίκην, ὑμῖν δὲ τί δεῖ

πάλιν τοιούτου ῥήτορος; εἰ δ’ ἠτύχησα, πῶς δεῖ θρα-

σύνεσθαι καὶ τῆς Τύχης ἐξαγαγούσης με τοῦ βήματος

φιλονεικεῖν τῇ δαίμονι. πρὸς γὰρ αὖ τοῖς ἄλλοις καὶ

 3 Dem. p. 778, 16 4 Poll. VIII 73 7 sq. Lib. hypoth.

ad Dem. or. Aristog. p. 768, 8 sq. et 29 sq. Dem. p. 791, 9 sq.;

ep. 3 p. 1478, 19 sq. 14 sq. Isocr. paneg. p. 71 e 



 1 ὑμεῖς δὲ καὶ τούς Par 2 δημ(??) P 3

VaParP sed in hoc ύ in ἁ corr m 2, Mor Ι καὶ στηλιτεύετε om

VaBPar 5 ἡμετέροις VaPar 6 κατ’ ἐμὲ HVPar | τῶν

VaParP Mor | ἀθηνῶν VaBPar 7 δ’ VMaP edd | οἶος Re 

 8 γεγραμμένων VVaBPar 9 οἰκίας Par sed ἁ supra ο

m 2 11 περὶ Va 13 ἠξίου Η | προσεδόκησα HVVaBP sed

in hoc α ex αν corr m 2 | εἶργε Ma 14 δ’ VP edd 15 ὢν

σύμβουλος VaBPar 16 πάλιν τί δεῖ HV Re | δεῖ in marg

inser P 2 18 τῆς inserui e Β om reliqui libri edd | ἐξαγού-

σης VaBParMaP Mor | τοῦ βήματος om Ρ Mor 19 τῇ scripsi

coll t. V 526, 8 τῷ libri edd 



 

τοῦτό μοι συμβέβηκεν. ἄλλης μὲν πολιτείας οὐδὲ ἐμ-

πείρως ἔχω, οἷον τῆς περὶ τὴν διοίκησιν ἢ τῆς περὶ

τὰ δικαστήρια, ἀλλ’ ἀεὶ τούτων ἑτέροις παρακεχώρηκα

τῶν διατριβῶν· ἐφ’ ἧς δὲ μόνης ἐτάχθην τῆς Ἑλλη-

νικῆς, διὰ ταύτην ἀπωλλύμην. οὔτ’ οὖν ἑτέραν 

<ἄν> τινα μεταστὰς πολιτευοίμην, οὐ γὰρ οἶδα

οὔτε τὴν αὐτήν, ἣ <μήθ’ ὑμῖν> μήτε

ληκε. τῇδε γὰρ ἂν σκέψαισθε, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι,

| ὡς εὔνουν ὄντα με ἐξεδίδοτε καὶ συμφέροντα RIV 303 

σύμβουλον ἀπώλλυτε. ἀχάριστος οὖν καὶ πονηρὸς ὁ 

δῆμος. ἀλλ’ οὔτ’ ἐστὶ μήτε γένοιτο τοιοῦτος. ἀλλ’

ἄξιος ὢν ἠγόμην. πῶς οὖν οἷόν τέ ἐστι τὸν αὐτὸν

ἐκδόσεως καὶ πολιτείας ἀξιοῦν; ἀλλ’ οὐχ οὕτως ἔχει,

μεγάλων δέ, ὡς εἰκός, ὑπερβολὴν ἀδικημάτων καὶ

πολλήν τινα πονηρίαν ἢ βλάβην ἐν τοῖς ἐμοῖς πολι- 

τεύμασιν ὑμεῖς ἰδόντες οὐδὲν ἐπισχόντες ἀγώγιμον

εὐθὺς ἐψηφίσασθέ με παραδοθῆναι. ταῦτα οἱ

χρηστοί, οἱ τοὺς ξένους οἰκτείρειν εἰωθότες, οἱ τοὺς

 6 cf. p. 409, 14. Aeschin. Tim. p. 1, 24 8 Dem. 01. II

p. 23, 1 16 cf. p. 357, 12 

 1 μὲν om V | „malim οὐδεμιᾶς“ Re 2 διοίκησιν scripsi

auctore Weiskio Hyp II 22 coll Dem. p. 1474, 13. Aeschin. Ctes.

p. 58,14 δίκην libri edd | ἢ — 3 δικαστήρια ut scholium ad τῆς

περὶ τὴν δίκην delenda censet Re 3 ἀλλ’ ἀεὶ] ἀλλὰ δὴ Par 

 4 μόνος Η 5 ἀπολλοίμην P ἀπολοίμην Mor | οὔτ’ —

6 πολιτευοίμην in marg Ρ | οὔτε VMaP edd | γὰρ MaP Mor

| ἄν inserui om libri edd 6 μεταστὰς reposui e libris

μετὰ τάδε edd 7 μήθ’ ὑμῖν inserui auctore Re om libri

edd | οὔτε Va οὔτ’ Par 8 τῆ δὲ P sed τί in marg τί Η

VVaParMa et γρ in marg Mor | σκέψαισθε scripsi σκέψασθε

libri sed σκήψεσθε in marg P et γρ σκέψεσθε in marg Mor,

edd sed τί γὰρ ἂν καὶ σκήψαισθε; (ecquid tandem excusabitis

uel excusetis?) coni Re 11 δῆμος; HVPar | ἀλλ’ om HVVa

BPar | οὐκ VaBPar 12 ἠγόμην Ρ ἡγούμην Mor | οἶον Β |

τ’ MaP edd 14 το ante εἰκὸς Va, τὸ Β 



 

ἱκέτας αἰδούμενοι, παρ’ οἷς βωμὸς Ἐλέου, οἱ τὰς τῶν

ἄλλων κλαίοντες συμφοράς, <οἱ> μηδὲ τὰ τοιαῦτα

δραμάτων ἀνεχόμενοι ἐν οἶς Ἕλληνες ὑπὸ βαρβάρων

ἁλίσκονται. ἐμὲ δὲ ἀδακρυτὶ παρεδώκατε ὀδυρόμενον·

 ὑμεῖς με ἀποκτείνατε, τῆς Ἀττικῆς μοι μετά·-

 R IV 304 δότε γῆς, μετὰ τῶν ἐν Χαιρωνείᾳ με | νε-

κρῶν θάψατε. οὐ γὰρ ᾔδειν οἷος ὁ τρόπος ἦν Μακε-

δόνων, ἀλλὰ τὸν ἀγαθὸν ἐφοβούμην Φίλιππον. ὑπερ-

οφθεὶς οὖν καὶ μηδενὸς ἐλέου τυχὼν ὑφ’ ὑμῶν, οὐ τῇ

 10 ὑμῶν ἀναλγησίᾳ ταῦτα, τῇ δὲ ἐμῇ λογίζομαι φρενο-

βλαβείᾳ καὶ κακοδαιμονίᾳ δικαίως.