XXII. Ἐξῄτησεν ὁ Φίλιππος τὸν Δημοσθένην. κατέ- φυγεν ἐπὶ τὸν Ἐλέου βωμὸν ὁ Δημοσθένης. ἀποσπασθεὶς ἐξεδόθη. καὶ ἀφεθεὶς ὑπὸ τοῦ Φιλίππου γράφει παρ’ Ἀθηναίοις ἀνελεῖν τὸν βωμόν. Δημοσθένης. R IV 253 Καινότατα, ὦ Ἀθηναῖοι, τῶν πώποτε πε- πονθότων, ἐκδοθεὶς μὲν ὑπὸ τούτων ὑφ’ ὧν ἤλπιζον σωθήσεσθαι, σωθεὶς δὲ ὑπ’ ἐκείνων οὓς ἅπαντα διε- Cr = codex Hierosolymitanus Sanctae Crucis 57 Η = Hierosolymitanus S. Sepulcri 107 V = Vaticanus gr. 940 C = Chisianus RVI 43 Wolf = Wolfenbuttelanus 511 Va = Vaticanus gr. 82 Β = Barberinus II 41 Vi = Vindobonensis philos. et philol. IV 82 Ma = Matritensis (N-49) 4679 CI = Berolinensis gr. 195 olim Claromontanus Lau = Laurentianus IX 30 1 ἐκδοθεὶς φιλίππω δημοσθένης ἀφεθεὶς καὶ μὴ πολιτευό- μενος κρίνεται δημοσίᾳ Lau ἐζήτησεν MaCI | καὶ ante κατέ- φυγεν Wolf edd delevi 2 τοῦ ante ἐλέου WolfVaVi edd delevi coll p. 353,16; 362,15 et Macario Chrys. p. —8 6 Δημοσθένης om CrHVCVaMaLau δημοσθένης ἡ μελέτη BVi καὶ ὁ λόγος Wolf μελέτη CI μελέτη δευτέρα Ferr 7 πεπονθότων scripsi e CrViMaCl πεπονθὼς VCWolfVa sed in hoc ὼς in ras m 2, BLau edd 8 παθὼν, ante ἐκδοθεὶς Ma CI Ι ὑπὸ τούτων om MaCI | πάντων Lau | ὑφ’ inser Lau 2 DEMOSTHENIS DE ARA MISERICORDIAE ORATIO 347 τελοῦν λυπῶν τὸν χρόνον, ἥκω τὴν μὲν ἐμαυτοῦ πατρίδα φιλῶν ὥσπερ πρότερον, οὐδὲ γὰρ εἰ τούτων ἔτι δεινότερα πάθοιμι, δυναίμην <ἂν> a τοῦτό καταλῦσαι, γνώμην δὲ ἔχων ἀφεστάναι τῆς ὑμῖν τε ἴσως ὀχληρᾶς ἐμοί τε ἐπικινδύνου πολιτείας. οὕτω δὲ ἐγνωκὼς ὅμως ὑπὲρ τοῦ ἑνὸς τούτου μόνου καὶ τελευταίου παρῆλθον ἐν ὑμῖν ἐρῶν, ᾧ πεισθέντες μὲν μεγάλα εἰς δόξαν ὠφεληθήσεσθε, μὴ δεξάμενοι δὲ πολλὴν καὶ μεγάλην αἰσχύνην, ἢ νῦν γέγονε, βέβαιον τηρήσετε τῇ πόλει. τοῦτο δέ ἐστιν ἀνῃρῆσθαι τουτονὶ τὸν βωμόν, ὃν ἐκ τῶν πρὸς ἐμὲ πεπραγμένων ἀπεφή- νατε μάταιον. εἰ μὲν οὖν ἐφρόντιζον τῶν τῷ δήμῳ συμφερόντων οἶ φάσκοντες ὑμᾶς φιλεῖν, εὐθὺς ἂν μετὰ τὴν ἐμὴν παράδοσιν, ἣν πεποίησθε τὴν πρὸς τὸν βωμὸν αἰδῶ ῥᾳδίως ἀνελόντες, ἔλεγον ἂν τούτους τοὺς λόγους Ι οὓς νῦν ἀκούσεσθε παρ’ ἐμοῦ καὶ τὸν R IV 254 βωμὸν ἀνασπᾶν ἐκέλευον, ὡς ἂν οὐ καλῶς ἔχον ὑμῖν τὸν αὐτὸν θυσίαις μὲν τιμᾶν, τῷ δὲ τοὺς ἱκέτας 1 μὲν inserui e CrHVaBVi om VWolfMaClLau edd 2 οὐ Ma 3 δεινότατον Lau Ι ἂν inserui cum Gasda om libri edd 4 καταλύσαι Η | a δὲ ἔχων Va sed γρ δἔχον in m 2 Ι ἀφεστάναι Va sed ἁ ex ἑ corr m 2 5 ἐμοί δ’ Ma sed ἐμοί τε suprascr m 2, Cl 6 καὶ V sed δὲ in marg m 2 | τὸν ante τοῦ inser Ma Ι ἑνὸς Va sed ἑ in ras m 2 7 παρῆλθον V sed ον in ras m 2 | ὃ ViVa sed in hoc in ὧ corr m 2, et praeferendum censet Gasda | πεισθέντες Va sed σθέντες in ras m 2 8 μεγάλως VaB | voce δόξαν des Cr fol. 39 v, quae sequun- tur in fol. 39 r usque ad p. 349, 15 ἐλλήνων abrasa iam non legi possunt | μὴ om Vi 9 ἣ in ras Va 2 sed ὃ suprascr m 3 ὃ Vi ἤ Wolf Ferr Ι post βέβαιον ras —15 litt V 10 τῆ πόλει τηρήσετε Mor | ἀναιρῆσαι Va sed γρ ἀνηρῆσθαι in marg m 2, BVi 11 ἐμὲ in ras V 2 13 ἡμᾶς Vi 14 comma post πεποίησθε libri edd delevi 15 αἰδώ cum ras 1 litt V Ι comma inserui ex HViMaCl om reliqui libri edd 17 ἂν οὐ καλῶς] οὐκ ἂν ἔχον Va sed ν(2) in ras m 2 et γρ οὐκ ἂν καλῶς ἔχον in marg m 3, οὐκ ἂν οὐ καλῶς Β οὐκ ἂν καλῶς Vi ἂν ἀκαλῶς Wolf Ι ἔχων Vi 18 τὸ in τῶ corr Va2 ἀποσπᾶν ἀτιμάζειν· ἐπεὶ δὲ τουτὶ μὲν ὑπὸ τούτ’ ὢγ τῶν χρηστῶν ὠλιγώρηται τῶν μεγάλας ὑμῖν ὀφειλόν- των χάριτας ἀνθ’ ὧν αὐτοῖς ὅ τι βούλονται ποιεῖν ἐπετρέψατε καὶ ζῆν ἐπ’ ἐξουσίας ἀπάσης, ἔδει δὲ καὶ τὴν ὑπὲρ τούτου γνώμην μετὰ πολλῶν ὧν πρότερον δεδήλωκα παρ’ ἐμοῦ προτεθῆναι, οὐχ ἡδέως μὲν ἐπὶ τὸ βῆμα τοῦτο ἀναβὰς τὸ πολλὴν μέν μου δεξάμενον καὶ συνεχῆ πολιτείαν, ἀμοιβὴν δέ μοι τοιαύτην ἐνηνοχὸς ὁποίαν ἴστε, τοσοῦτον δ’ οὖν ὑπομενῶ δημηγορῆσαι καὶ διδάξαι τὴν πόλιν ὡς ἀμείνων ἂν εἴη τὸν βωμὸν ἀνελοῦσα. 4. Καίτοι, μὰ τὴν Ἀθηνᾶν, οὐδ’ εἰ πάντες οἱ μάν- τεις προὔλεγον ὡς ἐγώ ποτε ταῦτα ἐν Ἀθηναίοις φθέγξομαι καὶ τοιαῦτα ἀφήσει ῥήματα Δημοσθένης, οὐκ ἄν ποτε ἐπίστευσα λέγουσι. διὰ τί; ὅτι οὐ τῆς ἐμῆς, ὦ Ἀθηναῖοι, προαιρέσεως οἱ λόγοι, ἀλλ’ ἑτέρων μὲν ἦν ἐκεῖνα, τὸ μὴ μεμνῆσθαι τῶν προγόνων μηδὲ 12 Dem. p. 762, 17 1 τουτὶ μὲν C sed τὶ et ὲ in ras f τοῦτο μὲν MaCl sed in hoc ο in ras m 2 τῆς τιμῆς Va sed τουτὶ μὲν in marg m 2, BVi τοῦ τιμᾶν Η 3 τὰς ante χάριτας MaClLau Ι ἀνθῶν Va | ὅτι Vi 4 ἐπεξουσίας Vi | δεῖ coni Gasda 5 τούτων Lau 6 δεδήλωκα scripsi auctore Gasda δέδωκα HVCWolf edd ἔδωκα VaBMaClLau ἔδωκε Vi | καὶ ante παρ’ WolfVi edd delevi | προτεθῆναι scripsi auctore Re προστεθῆνοι προστεθεῖν Lau) libri edd 6 ἐρῶ οὖν vel simile ante οὐχ excidisse censet Re 7 ἀναβὰς V sed νῦν ἄνω suprascr m 2 | μέν μου V sed ν μου in ras m 2, C sed υ ex ι corr f μέντοι Η μὲν οὐ Wolf Ferr 8 ἐνηνοχὼς Ma 9 ὑπομένω HWolf MaCl sed in hoc μένω e μενῶ corr m 2 10 ἄμεινον Lau 11 ἀνελόντα Va sed όντα in ras m 2 13 ἐν ἀθηναίοις ταῦτα Lau 14 καὶ — Δημοσθένης delenda censet Gasda | καίτοι ταῦτα Wolf | ῥήματα ἀφήσει VaBVi φήσει Lau ἀφήσω coni Re 15 διατί HViMaCl | ὅτι om MaCl Ι οὐ inser Va 2 17 μεμνῆσθαι — 349, 1 μηδὲ om Wolf Ferr | τῶν — 349, 1 με- μνῆσθαι inser Va3 a Ι μὴ δὲ HBViMa μεμνῆσθαι τοῦ φρονήματος μηδὲ μιμεῖσθαι τοὺς πατέ- ρας, ἑτέρους δὲ γενέσθαι, ἐγὼ δὲ πᾶν τοὐναντίον εἰς ἐκείνους βλέπειν ἠξίουν κἀκείνους ποιεῖσθαι παρά- δειγμα τοῦ βίου καὶ μὴ λιπεῖν τὴν παραδοθεῖσαν τάξιν. καί που καὶ ἐπιπλήττων ὑμῖν ὁ πάντα ἐγὼ θρασὺς εἶπόν τι καὶ τοιοῦτον· ἐξέστητε, ὦ Ἀθη- ναῖοι, α τῆς ὑποθέσεως καὶ προσέθηκα τὴν περὶ ἐξόδους ὑμῶν ἀργίαν, τουτὶ γὰρ ἑώρων οὐχ ἥκιστα τὸ μέρος τῇ πόλει κατημελημένον, ὑπὲρ δὲ τῶν εἰς τὸν βωμὸν τουτονὶ τιμῶν ὧς κατερρᾳθυμημένων οὐδεπώ- ποτε ἐπιτιμήσας οἶδα. οὐδὲ γὰρ ἑώρων τοιοῦτον οὐδὲν περὶ αὐτὸν συμβαῖνον, ἀλλὰ καίτοι τἄλλα πολὺ τοῦ τῶν προγόνων ἀφεστηκότες τρόπου καὶ τὴν ἐν τοῖς θεάτροις ἡδονὴν ἔμπροσθεν τῆς ὑπὲρ τῶν | Ἑλλή- R IV 255 νῶν προνοίας πεποιημένοι τοὺς περὶ τοῦτον νόμους ἀκριβῶς ἐτηρήσατε καλῶς εἰδότες ὅτι τῇ πόλει δόξαν οὐ τὸ τοὺς ἐχθροὺς ἐν γῇ καὶ θαλάττῃ δύνασθαι 6 cf. p. 279, 18. Dem. p. 1233, 25 6 sq. cf. t. IV 299, 1 R. Dem. Phil. III p. 143, 13 10 Dem. p. 142, 14 1 μηδὲ Va Mor μὴ HVCBViMaClLau 2 ἕτεροι ΗVC sed in hoc in ἑτέρους corr f, VaBVi ἑτέρου Wolf Ferr Ι δὲ(1) om HVCVaBViMaClLau et γρ in marg Mor 3 κἀκείνου V ποιῆσαι VaVi 4 ἐκλιπεῖν Lau et γρ in marg Va 2 5 καὶ inser Va 7 καὶ ante τὴν VaB 8 ὑμῖν Va sed 00 supra ι m 2 ἡμῖν V | τοῦτο Lau Ι οὐχήκιστα Vi Ι τῇ πόλει τὸ μέρος Ma CI Ι τὸ μέρος om BVi inser Va 2 9 κατημελημένον scripsi auctore Sinteni ἠμελημένον libri ἠμελημένων Lau ἠμεληθέν Vi ἠδικημένον V) edd Ι τὸν V sed ο in ras m 2 om Vi 10 βωμὸν V sed o in ras m 2 | τουτωνὶ V Ι οὐδὲ πώποτε HVC VaBViMaClLau edd 11 ἐπιτιμήσας Ma sed γρ ἐπιθυμήσας in marg m 2 Ι οὐδὲν τοιοῦτον Lau 12 τἆλλα Η 14 ὑπὲρ in πέρι corr V 15 voce προνοίας inc Cr fol. 46 v | πεποιημέ- νοι προνοίας MaCl πεποιημένοι V sed οι in ras m 2 Ι τοῦτον scripsi e CrHVa sed in hoc et ον in ras m 2 Lau τούτων VCBViMaCl edd τούτοων Wolf 17 ἐν inser Va 2 | νικᾶν δύνασθαι Lau νικᾶν ἤνεγκε μᾶλλον ἢ τὸ φιλανθρώπως διακεῖσθαι τὴν γνώμην καὶ πρὸς οἶκτον ἔχειν ἑτοίμως καὶ τὸν Ἔλεον ἐν τοῖς θεοῖς ἀριθμεῖν. 6. Πόθεν οὖν ἐπὶ τοὺς παρόντας ἀφῖγμαι λόγους; Ἄπεμψε α Φίλιππος βουλόμενός με παρ’ ὑμῶν πρᾶγμα εἰκὸς ποιῶν, τὸν ὑπὲρ ὑμῶν ἀντιτεταγμένον αὐτῷ καὶ πολλῶν αὐτὸν ἐκκεκρουκότα λιμένων, πόλεων, τόπων καὶ τὸν δῆμον οὐκ ἐῶντα καθεύδειν ὑποχείριον ἐπιθυμῶν ἔχειν. τῷ μὲν οὖν τοιαύτας ὡς ὑμᾶς φοιτᾶν πρεσβείας θαυμαστῶς ὡς ἤλγουν, εἶχον δὲ ὅτῳ καὶ ἡσθείην ἂν παρ’ αὐτῶν. μαρτυρία γὰρ δήπου τοῦτό γε σαφὴς ἐμὲ μάλιστα τῶν ἐν τῇ πόλει ταῖς ἐπιθυ- μίαις ἐμποδίζειν ἐκείνου. τὸ γὰρ <ἐμὲ> α μόνον δηλοῦντος ἦν ὡς οἱ μὲν αὐτα συμπράττουσιν, οἱ δ’ οὐ σφόδρα λυποῦσι, Δημοσθένης δέ ἐστιν ὁ μεγάλων καὶ πολλῶν ὀφείλων δίκην Μακεδόσιν. ἐλογιζόμην δὴ πρὸς ἐμαυτόν· ὦ Δημόσθενες, τὸν μὲν κίνδυνον 3 cf. p. 339 not. 1 8 cf. p. 270, 15; 327, 15 2 τὴν γνώμην scripsi e CrHVVaBViMaClLau κῇ γνώμῃ CWolf edd sed γρ τὴν γνώμην in marg Mor 5 παρ’ ὑμῶν om HVC post παρ’ ὑμῶν pauca in Cr folio ν usque ad p. 352, 5 ναῦς dispici possunt 6 τὸν in ras V 2 Ι ἡμῶν V | ἀντιτεταγμένον V sed νον in ras m 2 ἀντεταγμένον ClLau 7 αὐτον Va sed ante ν ras αὐτῶν ViLau | ἐκκεκρουκότι Va sed ι in α corr m 2, Β 9 τὸ VaBVi | οὖν om Vi | ἡμᾶς Vi 10 „malim θαυ- μαστὸν“ Re | ὡς del VaCl ὣς C Ι οὕτω Lau sed ου in ο corr m 2 11 ἐσθείην Lau Ι αὐτῶν Ma sed ης supra ων m 2 αὐτῆς B Vi αὐτοῖς V | δήπου inser Ma 2 om CI Ι τοῦτό scripsi e MaCl Lau cum Iacobsio Rev 4 τούτου HVCWolfVaBVi edd 12 γέγονε Β 13 ἐμὲ inserui ante μόνον, ante δηλοῦντος Gasda om libri edd 14 ὧς οἱ] ὅσοι V | οἵδ’ Vi Ι δὲ MaCl 15 ὁ — 16 Μακεδόσιν in marg Va 2 16 μακεδόσι Wolf Ferr Mor μακεδόνας Β | δὴ scripsi e MaClLau δὲ HVCWolfVa BVi edd 17 τὸν Ma sed ν add m2 ὁρᾷς καὶ ἐπὶ τὸ σῶμα τὸ σὸν ἥκουσιν οὗτοι. τί δὴ διανοῇ δρᾶν; λόγων μὲν ἀφθόνων εὐπορεῖς, ἐπεὶ καὶ τοῖς ἰδιώταις περὶ μόνου τούτου τοῦ πράγματος ῥᾴδιον ὧς πλεῖστα καὶ δικαιότατα λέγειν, ὅτι, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, εἰ μὲν ἴστε ποτὲ τοῦτο ἐν τῇδε τῇ πόλει γεγονὸς καί τις ἔχει ψήφισμα ἀναγνῶναι, καθ’ ὃ πολίτης ἢ ξέ- νος ἢ μέτοικος ἐξεδόθη παρ’ ὑμῶν τοῖς ἐξαι- τοῦσιν ἐχθροῖς, οὐ καλὸν μὲν πονηροῖς παρα- δείγμασιν ἀκολουθεῖν, γραφέσθω δ’ οὖν καὶ πραττέσθω καὶ νῦν παραπλήσια καὶ μηδεμία βοήθεια τοῖς κινδυνεύουσιν ἔστω· εἰ δὲ νόμον παρειλήφατε Ι παρὰ τῶν πατέρων ἔργῳ RIII 256 κεκυρωμένον διὰ μηδένα φόβον προέσθαι τὸ δίκαιον, μηδὲ ἐμὲ νῦν ἐκδῶτε. 8. Εἶχεν ἄν τις λέγειν καὶ τὰς ὑπὲρ τῶν ἠδικη- κότων ὑμᾶς στρατείας, τὰς μὲν ναυτικάς, τὰς δὲ πεζῇ, τοῦτο μὲν τὴν ὑπὲρ Θηβαίων εἰς Ἁλίαρτον, τοῦτο δὲ 17 sq. cf. p. 330,6; t. II 134, 11. Dem. cor. p. 258, 4 sq. 2 δὴ om MaCl Ferr Mor | διανοεῖ V sed ει in η corr m 2 διανοεῖν Lau διανοῇ; Re | δρᾶν Va sed ἐρεῖν in marg m 3 | signum interrogationis posui colon libri edd Ι λόγω μὲν ἀφθόνω V 3 μόνου τούτου Va sed ου bis in ras m 2 Ι τοῦ inser Va 2 4 ὠς om Β Ι καὶ om Lau Ι δικαιότατα scripsi auctore Re δίκαια libri edd 5 ὦ ante ἀθηναῖοι MaCl Ι οἱ V Ι ἴσται V sed ι(1) in ras m 1, ε vero supra αι m 2 6 ποτὲ om V Ι τῇδε reposui e CrWolfLau sed in hoc δε add m 2 τῇδε HVCVaBViMaCl om edd 7 ἔχοι Ferr Mor | καθὸ HVC WolfMa Ι μέτοικος ἤ ξένος VaBVi 9 καλῶν V 10 δ’ οὖν scripsi ex HVVaBViMaClLau coll t. V 539, 1 δὲ CWolf edd scriptura in Cr parum certa 13 εἰλήφατε MaCI 14 μὴ ante προέσθαι Β et in marg inser Va 2 Ι προέσθαι Va sed σθ in ras m 2 15 μὴ δὲ HWolfBViMaCI 18 μέν τι Lau Ι ἀλίαρτον Va sed αλ in ras m 2 ἀνίαρτον Vi τὴν ὑπὲρ Κορινθίων εἰς Κόρινθον, οἳ μεγίστων ὑμῖν ὀφείλοντες δίκας τοῖς ὑμετέροις κινδύνοις ἐσώζοντο. πολὺ τοίνυν τούτου λαμπρότερον τὸ καὶ Λακεδαιμο- νίους τῶν αὐτῶν τυχεῖν, δι’ οὓς ἐδουλεύσατε μὲν τυράννοις τριάκοντα, τὰς δὲ ναῦς ἀφῃρέθητε, τὰ τείχη δὲ κατηνέγκατε. τί δὴ τὸ πεῖσαν ὑμᾶς τοιούτοις βοηθεῖν; οὐδὲν πλὴν τὸ ἐλεεῖν ἐπίστασθαι. τοῦ γὰρ ἱκετεύοντος ἀφέντες ἐξετάζειν τὸν τρόπον αὐτὸ ψιλὸν αἰδεῖσθε. 9. Ἐμοὶ τοίνυν, ὦ Ἀθηναῖοι, καὶ ταῦτα καὶ πλείω τούτων <καὶ> α πολλῷ δικαιότερα λέγειν ὑπῆρξεν ἐξετάζοντι τίς ποτε ἐγενόμην πρὸς ὑμᾶς τε καὶ τὸν ἐξαιτοῦντα. τίνος οὖν ποτε εἵνεκα τοῦτο οὐκ ἐποίουν οὐδὲ τῇ συνήθει παρρησίᾳ πρὸς τὸν δῆμον ἐχρώμην δεικνὺς ἐμαυτὸν αἰτίας τε καθαρὸν ἁπάσης καὶ σωτη- ρίας ἄξιον; ὅτι κἀνταῦθα περὶ πολλοῦ τὸ τῆς πόλεως ἐποιούμην. ἔνα γὰρ μὴ δοκῆτε λόγοις πεισθέντες ῥή- τορος, ἀλλὰ φόβῳ τῶν θεῶν κωλυθέντες ἄπρακτον ἀποπέμψαι τὴν πρεσβείαν μηδ’ ὑπολίπητε μηδεμίαν 1 Dem. p. 258, 10 et 11. Xen. Ηell. VII 4, 4 3 cf. p. 330, 6 4 sq. cf. t. II 134, 14 sq. 13 cf. t. I 269, 16 1 Κορκυραίων Lau sed κυρ in ras m 2 | ἡμῖν MaCI 2 ἡμετέροις ViMaClLau Ι ἐσώζοντο κινδύνοις VaBViMaCl 3 τούτων MaCI 5 τριάκοντα τυράννοις VaBViMaCl | voce ἀφηιρέθητε inc Cr fol. 46 r 6 δὲ τείχη Lau Ι δὲ VaVi | τού- τοις Lau 7 βοηθεῖν V sed ἐλεεῖν suprascr m 2 8 ἐξετάζειν in marg Va2 9 (??)ἰδεῖσθε V ᾐδεῖσθε Lau Mor Re 11 καὶ inserui auctore Re om libri edd | πολλῷ om Vi | δικαιοτέρως Vi | ἄν om Ma 13 τοῦτο εἵνεκα MaCl | ἕνεκα VaBVi 16 τὸ om Lau τὲ Ferr 18 κωλυθέντες Va sed ω in ras m 2 καταλυθέντες Vi 19 πέμψαι Lau Ι μὴ δ’ HBViMaCl | ὑπολείπητε BLau | μηδὲ μίαν CrCI τῷ Φιλίππῳ πρόφασιν εἰς τὸ μέμφεσθαι τὸν δῆμον, τὸν βωμὸν ἀντέταξα τοῖς Μακεδόνων λόγοις καὶ μᾶλλον εἱλόμην ἀνάξιον ἐμαυτοῦ σχῆμα περιθέσθαι καὶ καθῆ- Δθαι πρὸς ἱεροῖς ἱκέτης ἢ δοῦναι τοῖς τἀκείνου φρο- νοῦσιν ἐπιτιμᾶν ὑμῖν.