τί οὖν ἐποίησεν; οὐ μετέβαλε τὴν

τάξιν, ἐπειδὴ τῶν ἀφορμῶν ἐστέρητο, οὐδ’ ᾠήθη δεῖν

ἕτερος ἐν ἑτέροις γενέσθαι καιροῖς, ἀλλ’ ἐτήρησεν ἀκί- 

νῆτον τὴν γνώμην διὰ τέλους οὔσης αὐτῷ γυναικὸς

καὶ παίδων. ἀντὶ γὰρ τοῦ ζητεῖν εὐπορίας οὐ καλὰς

 2 Plat. apol. p. 19 D. Xen. comm. Ι 2,5 4 Plat. apol.

p. 23 B; 38 B sq. 5 cf. p. 87, 5 sq. 6 Dem. Phal. apud Plut.

Arist. 1, 9 cf. Boeckh Staatshaushalt. Ι 143 3 Zeller Gesch. der

Phil. II 1, 44 3 

 1 αὑτὸν scripsi e MaU cum Rog αὐτὸν reliqui libri Mor

Re I οὐδὲν ante οὐδενὸς Β 2 ὧς inserui e MaUVaB auctore

Re cum Rog 3 ἑκάστου reposui e libris auctore Sinteni cum

Rog ἐκείνου Mor Re 6 ἑβδομήκοντα e Par 3017 Rog for-

tasse recte, cum fidem facere videatur Demetrius Phalereus apud

Plutarchum I. I. 7 γάρ] μὲν Ma 8 ἐτελεύτησε Β Ι ταύτας

scripsi ex AthUB ταῦτα reliqui libri edd 10 ἤνεγκεν

ὁ Σωκράτης reposui e libris ἤνεγκε Σωκράτης edd

15 γενέσθαι καιροῖς reposui e libris cum Rog καιροῖς γενέσθαι

Mor Re | ἐτήρησεν reposui ex AthUVaB auctore Re cum Rog

ἐτήνησεν Ma ἐκίνησεν Mor Re 16 διατέλους MaB

17 γὰρ om Ma Ι ζητεῖν reposui e MaAthVaB auctore Re cum

Rog ζῆν U Mor Re | οὐ om Ath 



 

καὶ σκοπεῖν ὅθεν ἂν ἀντὶ τῶν οἰχομένων αὑτῷ γένοιτο

χρήματα τῆς δαπάνης ἀφεῖλε καὶ μᾶλλον <πρὸς> τὸ μὴ

δεῖσθαι τοσοῦτον ἐπαίδευσεν ἑαυτὸν ἢ ὅθεν ἂν ἔχοι

δαπανᾶν ἐσκέψατο, τρίβωνι μὲν ἐνὶ δι’ ἔτους χρώμενος,

 ὕδωρ δὲ πίνων ἥδιον ἢ Θάσιον οἶνον ἕτεροι τό τε

πεινῶν ἐσθίειν ἀντὶ Περσικῆς ποιούμενος τραπέζης.

τῆς δὲ οὕτως ἐχούσης τροφῆς ἔμελε δήπου τοῖς ἐπιτη-

δείοις Σωκράτους οὐδὲν ἐνοχλοῦντος. τοιοῦτος ὢν

καὶ διάγων, ὡς ἔφην, ὥσπερ τις κοινὸς πατὴρ καὶ τῆς

 πόλεως ὅλης κηδεμὼν περιενόστει τὰς παλαίστρας, τὰ

γυμνάσια, τὸ Λύκειον, τὴν Ἀκαδημίαν, τὴν ἀγοράν,

ὅπου μέλλοι <πλείστοις> ἐντεύξεσθαι, λειτουργῶν ὑμῖν,

ὦ ἄνδρες, λειτουργίαν οὐδὲν ἐοικυῖαν ταῖς ἐν τοῖς

Παναθηναίοις ἢ τοῖς Διονυσίοις, ὧν ἡ χάρις παρέρχε-

 τᾶι, ἀλλ’ ἐγρηγορὼς καὶ φροντίζων, ὅπως κακίαν μὲν

εἰς δύναμιν ἐξελάσειεν, ἀρετὴν δὲ πείσειεν ἀγαθόν τι

νομίζειν. καὶ οὐδὲν ἐπαύσατο τῶν στρατηγεῖν καὶ

 2 Xen. comm. Ι 2, 1 6 cf. t. II 544, 6 11 cf. p. 31, 9 sq.;

44, 6 sq.; 98, 19 sq. Plat. Euthyph. p. 2 A; Euthyd. p. 271 A;

Lys. p. 203 A; conv. p. 223 D 12 Xen. comm. I 1, 10 Ι cf.

p. 113, 3 

 1 σκοποῖ Ma Ι ἀπὸ Ma | αὑτῷ scripsi αὐτῷ libri edd

2 καὶ μᾶλλον scripsi auctore Cobeto Mnem III 143 cum Rog

μᾶλλον καὶ libri Mor Re Ι πρὸς inserui cum Rog coll. Xen. I. I.

om libri Mor Re 3 τοσοῦτον scripsi ex AthUVaB τοσού-

των Ma edd 7 ἔμελε scripsi e Ma sed λ ex λλ corr m2, UB

auctore Re cum Rog ἔμελλε AthVa Mor Re οὕτω δὲ τῆς τρο-

φῆς ἐχούσης ἔμελλε — Σωκράτης οὐδὲν ἐνοχλεῖν coni Gasda

11 λύκιον AthUVaB Mor | Ἀκαδήμειαν Rog 12 ὅπου reposui

e libris auctoribus Sinteni et Cobeto Mnem. III 143 cum Rog

ὅποι Mor Re Ι μέλλοι scripsi ex UVaB auctoribus Gasda et

Cobeto cum Rog μέλλει Ma μέλλει Ath Mor Re ποτ’ ἔμελλεν

ἂν τεύξεσθαι Sintenis | πλείστοις inserui post μέλλοι hiatus vi-

tandi causa coll Xen. comm. I. I., post ὅπου auctore Cobeto Rog

om libri Mor Re 13 τὴν Ma τοῖς Β 16 ἐξελαύνειν Ma 



 

ἄρχειν ὑμῶν βουλομένων καὶ τὰ κοινὰ διοικεῖν ἐνίους

ἐλέγχων, ὅτι πρὶν ὅπως ἐπιμελήσονται τῶν | ὑμε- R III 8 

τερῶν καὶ πῶς ἂν εὐδαίμων γένοιτο πόλις μαθεῖν,

ὅπως ἐν ταῖς ἀρχαῖς γένοιντο διαπράττονται. καὶ ταῦτα

ἔλεγεν, οὐ μὰ Δί’, οὐκ ἐκείνους ἐν αἰσχύνῃ ποιεῖν βου- 

λόμενος, ἀλλ’ ἵνα εἰδῶσιν, ὅτι ἔστιν ὁ μεμψόμενος τοῖς

ἀμελοῦσι καὶ ἐξετάσων καὶ λόγον ἀπαιτήσων, ἴν ἢ μὴ

παρασκευάζοντες αὑτοὺς χρησίμους ἀπέχωνται τῶν ὑμε-

τέρων ἢ παρέχοντες αὑτοὺς εἰς τὴν χρείαν ἐπιτηδείους

συμφέρωσιν ὑμῖν ἄρχοντες. 21. Καὶ διὰ τοὺς τοιούτους, ὦ Ἀθηναῖοι, λόγους

Σωκράτης μὲν πολλοῖς ἀπήχθετο, τὰ δὲ ὑμέτερα, ἐὰν

ἄνευ φθόνου σκοπῇ τις, πολλαχῇ βέλτιον ἔσχεν ἐγκα-

λοῦντος ἀεὶ τούτου καὶ ὀνειδίζοντος, ὅτι χρημάτων

μὲν Ἀθηναίοις ἐστὶ πολλὴ φροντὶς καὶ περὶ τοῦτο 

ἐσπουδάκασι, τῶν δὲ ψυχῶν ὅπως ἄρισται γενήσονται

 11 sq. Plat. apol. p. 23 A 

 2 ἐπιμελήσωνται MaAth 3 ὅπως auctore Cobeto Mnem.

ΙΙΙ 143 Rog 4 ὅπως reposui e libris anctoribus lacobsio

(Lect 193 Not 8) Sinteni Cobeto cum Rog εἴπως Mor Re

6 ἵν' Rog Ι εἰδῶσιν reposui e libris auctore Cobeto cum Rog

ἴδωσιν Mor Re | μεμψόμενος scripsi auctoribus Gasda et Cobeto

cum Rog μεμφόμενος libri Mor Re 7 ἐξετάζων Β Ι ἀπαιτή-

σων reposui e libris auctore Re cum Rog ἀπαρτήσων Mor Re

ἵν΄ inserui e libris cum Rog om Mor Re | ἢ scripsi e Ma cum

Rog εἰ reliqui libri Mor Re ἢ εἰ e Par 3017 Gasda 8 αὑτοὺς

scripsi ex U cum Rog αὐτοὺς reliqui libri Mor Re | χρησίμους —

9 ἀπέχονται in marg Ma | ἀπέχωνται reposui e MaAth UVa cum Rog

ἀπήχθητο B Mor Re ἀπήχθηται coni Re 9 αὑτοὺς reposui e

MaUVB cum Rog αὐτοὺς Ath Mor Re 10 συμφέρωσιν reposui

e MaUVa auctore Gasda cum Rog συμφέρουσιν AthB Mor

Re I ἡμῖν Ma 12 ἀπήχθετο reposui e MaAthUVa cum Rog

ἀπήχθητο B Gasda ἀπήχθηται Mor Re 15 μὲν om Ath

ἐστὶ scripsi auctore lacobsio Not 8 cum Rog οὖσι libri Mor Re

τούτου VaB 16 ὅπως ὡς ἄρισται auctore Cobeto Mnem. III

143 Rog Ι γενήσωνται Ma γένωνται reliqui libri corr Mor 



 

καὶ αὐτῶν καὶ παίδων, οὐδὲ εἶς λόγος. ὧν καθ’ ἑκάστην

λεγομένων ἡμέραν καὶ ταυτησὶ τῆς παιδείας Σωκρά-

τους συνεχῶς προιούσης δεῖ νομίζειν τοὺς μὲν ἄγαν

κακῶς διακειμένους οὐδὲν ὄνασθαι, τοὺς δὲ εἰδότας

 ἐρυθριᾶν καὶ πεισθῆναι καὶ γενέσθαι βελτίους. καὶ

μὴν ἐν οἷς τοῖς ἅπαντας γοητεύουσιν ἐντυγχάνων

σοφισταῖς, τῷ Πρωταγόρᾳ, τῷ Γοργίᾳ, τῷ Προδίκῳ,

τῷ Θρασυμάχῳ, τοῖς ἄλλοις οὓς ὁ μισθὸς ἐπὶ πᾶν

χωρίον εἷλκεν, ὥσπερ ὁ θαλλὸς τὰ πεινῶντα θρέμματα,

 ὅτε τούτους ἐν τοῖς ἐρωτήμασιν ἐδείκνυ πολὺ τῆς

δόξης ἣν εἶχον ἐλάττους καὶ φρονοῦντας ὡς εἰπεῖν οὐδ’

ὁτιοῦν περὶ ὧν ἔφασαν ἑτέρους διδάσκειν ἔχειν, τότε

ὁμοῦ μὲν τὴν νεότητα τῆς πόλεως ἐξῃρεῖτο τῆς ἠλι-

 R ΙΙΙ 9 9 θίου συνηθείας, ὁμοῦ δὲ | σοφίας ὑμῶν εἰς ἅπαντας

 ἀνθρώπους ἀπέστελλεν ὄνομα, εἰ τοὺς ὥσπερ δαίμονας

πανταχοῦ θαυμαζομένους ἐπὶ τοῖς λόγοις οὓς ἀνεγί-

νωσκον ἐπὶ τῷ λαβεῖν, τούτους ἀπέφηνε ῥημάτων

συλλογὴν παρεχομένους κενήν, νοῦ δὲ ὅτι πλεῖστον

ἀπέχοντας καὶ τοῦ τὴν φύσιν εἰδέναι περὶ ὧν ἐπεχεί-

 ῥοῦν λέγειν καὶ δικαιότερον ἂν τελέσαντας ἀργύριον

 6 Plat. Prot. p. 315 A; soph. p. 235 A; Euthyd. p. 288 B;

Crat. p. 384 B 7 cf. p. 114, 15 sq. 8 Plat. apol. p. 20 A

9 Plat. Phaedr. p. 230 D. Aen. Gaz. Theophr. p. 72, 16 ed. Boiss.

15 Thuc. V 16, 3 

 1 καὶ (2) om AthVaB 2 παιδείας scripsi auctore Gasda

cum Rog πολιτείας libri Mor Re Ι „malin Σωκράτει“ Re

3 ἄγαν] ἀναιδῶς Cobet 4 κακῶς inserui e MaAthB cum

Rog om reliqui libri Mor Re qui ἀνιάτως inserendum coni

6 τοῖς reposui e libris auctore Re cum Rog τοὺς Mor Re

9 θρέμματα reposui e libris cum Rog πρόβατα Mor Re 11 ὡσει-

πεῖν Β ὧς om Ath 14 συνηθείας Ma sed υνη in ras m 2 

 17 ἀργύριον ante λαβεῖν inser auctore Nabero Rog delevi 

 18 νοῦ δὲ reposui e MaUVaB auctore Re cum Rog οὐδέ

Ath νοῦν δὲ Mor Re 20 τελέσοντας MaAthUVa 



 

ἐπὶ τῷ μαθεῖν ἢ λαμβάνοντας ὥς τι τῶν δεόντων

δυναμένους διδάσκειν. διὰ ταῦτα πάντα αὐτοί τε

συνθέοντες περιειστήκειτε τὸν Σωκράτην, ὁπότε τῶν

τοιούτων ἐλέγχων ἅπτοιτο, καὶ τοὺς ἐπὶ σοφίᾳ φρο-

νοῦντας ὁρῶντες καταδυομένους καὶ μᾶλλον τῶν ἀνδρα- 

πόδων ἰλιγγιῶντας καὶ ἀποροῦντας καὶ περιβλέποντας

ὅποι φύγοιεν ἐγελᾶτε. καὶ ἅμα πρὸς ἐπιμέλειαν παι-

δείας ἀληθινῆς ἐτρέπεσθε τοῖς τε παισὶ παρῃνεῖτε τοῦ

ταῦτα ποιοῦντος ἔχεσθαι νομίζοντες μεῖζον εἶναι κέρδος

αὐτοῖς καὶ μικρὸν τῶν ἐκείνου μετασχεῖν καλῶν ἢ τὸν 

ἐπὶ γῆς ἅπαντα χρυσόν. 24. Ὧν ἦν ποτε καὶ Ἄνυτος ὁ πικρὸς νυνὶ κατή-

γορος. καὶ γὰρ οἶ τούτου παῖδες καὶ προσῄεσαν καὶ

ἔχαιρον τῷ νῦν φεύγοντι τὴν δίκην, καὶ οὗτος οὔτε

ἀπέτρεπεν οὔτε ἐμέμφετο, ὥσπερ οὐδ’ ὑμεῖς τοὺς ὑμε- 

τέρους αὐτῶν. εἰκότως. ἠπίστασθε γάρ, ὧς ὁ μὲν ὁμιλῶν

κἂν θαυμάσειεν, ὁ δὲ θαυμάζων κἂν ζηλώσειε καὶ τῷ

πυκνῷ τῆς συνουσίας ἐγγένοιτ’ ἄν τις ἐπιθυμία μιμή-

σεως, ἐπιθυμήσαντες δὲ τῶν ἐπιτηδευμάτων Σωκράτους

ἔσονται τῶν πολλῶν εὐθὺς ἀμείνους γαστριμαργίας μὲν 

 9 Plat. leg V p. 728 A 13 [Xen.] apol. § 30 

 2 διαταῦτα Β 3 συνθέοντες reposui e libris συνθέντες

Ath) cum Rog σωθέντες Mor Re qui συνιόντες aut συσπειρα-

θέντες coni ἡσθέντες coni lacobs Add 53 Lect 193 Sintenis

Cobet Mnem. III 144 ὠσθέντες lacobs Not 8 Ι περιειστήκειτε

reposui ex UVaB cum Rog περιστήκειτε γα περιεστήκει δέ

Ath 7 ὅπη Ath 10 καὶ scripsi auctore Re κἂν auctori-

bus lacobsio Add 53 Lect 193 Not 9 et Cobeto Rog καίτοι

Sintenis 11 ὑπὸ coni Naber Ι ἔχειν post χρυσὸν inserendum

coni lacobs Lect 193 Not 9 12 τότε Πα 13 προσῇσαν Rog 

 14 ἔχαιρον Ma sed εχαι in ras m 2 15 οὐδ’ scripsi e

libris οὐδὲ edd 18 ἐγγένοιτ’ scripsi ex AthUB ἐγγένοιτο

MaVa edd 20 τῶν πολλῶν] πολλῷ Naber 



 

καὶ μέθης καὶ λήμματος ἀδίκου καὶ ζεούσης ὀργῆς καὶ

θωπείας ἀνελευθέρου καὶ τῶν τούτοις ἐοικότων νοση-

μάτων γεγονότες κρείττονες, κρυμὸν δὲ καὶ θάλπος

τῷ σώματι καθάπερ ἀδαμαντίνῳ δεχόμενοι καὶ μήτε

 δίψῃ μήτε πείνῃ πιεζόμενοι, οἴους ὄντ’ ἃς ᾔδειτε

 R III 10 φοβεροὺς Ι μὲν ἐπὶ στρατείας τοῖς ἐναντίοις ἐσο-

μένους, ἀγαθοὺς δὲ ἐν βουλαῖς τὸ συμφέρον ἰδεῖν.