θαυμάζω δὲ ὅπως οὐδ’ αὐτοῦ τοῦ ματος ᾐσχύνθη τὴν φιλανθρωπίαν· οὐ γὰρ ἀγριαίνον- τος ἦν οὐδὲ ζέοντος, ἀλλ’ οἷον δεδοικότος μή τι σφο- 1 ἀλλ’ — ἀφείς citat Plan fol. 104 | ἐκεῖνο A sed o ex α corr | ἀφείς· PBMVI Bong | ἔχοι M Bong | τίς ΒΙΜο 2 εἰρημένον om V 3 τοσοῦτον Μο | ὃς Μο sed ὅσος in marg 5 γενόμενος scripsi e CP sed in hoc ε (1) ex Ι corr, I γινόμενος reliqui libri edd | πραότερος BMIMo 7 ὅτ᾿ ἂν Α 9 ἤδη — λελωφηκότος citat Plan l. l. | ταῦτα] „malim ἀλλὰ “ Re 13 τε U 14 δώσει Ι 17 κωλῦον? cf. ad t. I 166, 13 18 post οὕτω ras 4 litt M 20 num αὐτοῖς? | συνέστησε coni Re 21 αὐτοῦ V 23 δεδιότος V δρὸν γένηται, καὶ ᾧ πολλάκις πατέρες ὑπὲρ παίδων πρὸς παιδαγωγὸν ἐχρήσαντο. τὸ δὲ αἷμα ἐκεῖνο τὸ πολὺ καὶ τὸ διατμηθὲν δέρμα καὶ αἱ φανεῖσαι σάρκες, ταῦτα | ἦν σὰ καὶ τῆς σῆς κακίας. R II 337 25. Δῆλοί δὲ αὐτὸς ὁ ἄρχων οἷς εἰς ἕτερον ἔπρα- ξεν ἔξω ταῦτ’ εἶναι τῆς γνώμης τῆς ἑαυτοῦ. τῆς τῆς γὰρ αἰτίας ἐπ’ ἄλλον ἡκούσης λαβὼν τὸ σῶμα τοῦ κεκακουργηκέναι δοκοῦντος τοὺς ἡμερωτέρους τῶν τὰ γράμματα διδασκόντων μιμησάμενος ἀφῆκε δείξας οἷς περὶ ἕτερον ἐποίησεν, ἅπερ ἂν ἐποίησεν, εἰ καὶ τὸν πρότερον ἦν τις εἰσηχὼς αὐτῷ. 26. Ὃ δὲ μεῖζον εἰς ἔλεγχον τῆς Κανδίδου σκή- ψεως, εἰς τί γάρ, εἰπέ μοι, βλέπων, εἰς ποῖον λόγον, εἰς ποῖον ῥῆμα, εἰς ποίαν συλλαβήν, εἰς ποῖον νεῦμα τὰ πολλῷ βαρύτερα τῶν πληγῶν ἐκεῖνα προσέθηκας; ἐν οἷς ἦν ἰατρῶν τε ἐστερῆσθαι τὸν ἄνθρωπον καὶ θέαμα εἶναι τοῖς ἐν τῇ πόλει πᾶσιν ἐλεεινὸν ὥσπερ τι τῶν βοσκημάτων ἐλαυνόμενον. εἰ δ’ ἐν τῷ τῆς νουθεσίας ὀνόματι πάντα ταῦτα εἶναι φής, καὶ ἀπο- τυμπανίσας τὸν ἄνθρωπον εἰς ταὐτό μοι δοκεῖς ἂν καταφυγεῖν. ἀλλ᾿ οὔτε τότε οὐδεὶς ἠνέσχετ᾿ ἂν οὔτε νῦν. οὐ γὰρ ὁ ἄρχων οὐδ’ ἅπερ ἐκεῖνος ἔφησεν, ἀπώλλυ τὸν Ἀντίοχον, ἀλλὰ τό τε χρήματα ἐπ’ Ἀν- τιόχῳ παρὰ τῶν ἐχθρῶν τῶν Ἀντιόχου δεδόσθαι τό τε τὴν Ἀντιόχου γυναῖκα μὴ δυνηθῆναι πρὸ τῶν πλη- γῶν δοῦναι τούτῳ χρυσίον ὁπόσον ἐβούλετο, ἐπεὶ καὶ μετὰ τὰς πληγὰς οὐ τοσοῦτον μέν, ἐδόθη δ’ οὖν. 8 τοὺς — 9 μιμησάμενος om Bong 9 ἀφῆκεν Α 10 τὸ Ι 11 τίς Μο | ἠσηχὼς U 12 καὶ τῆς Μ Bong 17 τῇ om C 22 οὐδὲ Re 23 ἀπόλλυ VaM Bong 24 τῶν (2)] τοῦ BMV Bong 26 τούτῳ τὸ χρυσίον Bong 27. Ὑπὲρ Ἀντιόχου οὖν, ἐρεῖ τις, ἔδει λυπεῖν Κάνδιδον, ὑπὲρ τοῦ σιτοποιοῦ τῶν γνωριμω- τάτων ἔνα; ἐγὼ δὲ τὸ μέσον μὲν τῆς ἀμφοῖν τύχης οὐκ ἠγνόουν οὐδ’ ὡς ὁ μὲν οἰκίαν κέκτηται μεγάλην, 5 ὁ δὲ μισθὸν τῶν οἰκημάτων ἐν οἷς οἰκεῖ τίθησιν οὐδ’ ὡς ὁ μὲν γῆν ἔχει πολλήν τε καὶ ἀγαθήν, ὁ δὲ μύλην R II 338 οὐδ’ | ὡς ὁ μὲν τῇ γαστρὶ χαρίζεται, ὁ δὲ οὐ δύναται οὐδ’ ὡς τῷ μὲν ἀργεῖν ἔξεστι, τῷ δ’ ἀνάγκη πονεῖν. οἶδα ταῦτα καὶ πολλὰ πρὸς τούτοις ἕτερα. ἐποιούμην δὲ τότε οὐ πρὸ τοῦ Κανδίδου τὸν Ἀντίοχον, ἀλλὰ πρὸ τοῦ ἀδίκου τὸ δίκαιον· τοῦτο μὲν γὰρ ὑπῆρχεν Ἀντιόχῳ, τοῦ Κανδίδου δὲ ἦν ἐκεῖνο. οὐδεὶς δὲ οὐδὲ τῶν ἀδικωτάτων ἀνθρώπων τολμήσειεν ἂν εἰπεῖν, ὡς οὐκ αἰδέσιμον ἡ τοῦ δικαίου τάξις. διὰ τοῦτο κἀκ τῶν ἀπράτων δικαστηρίων ἀπιόντας ὁρῶμεν νενικηκότας οὐκ ἀεὶ τοὺς εὐπόρους, ἀλλά ποτε μὲν τούτους, ποτὲ δὲ τοὺς πενεστέρους τῶν δικαίων ποι- ούντων ἑκάτερον. σὺ δὲ οἷος ἂν ἦσθα καὶ πρὸς ἐκείνους λέγων· οὐ καλῶς, ὦ ἄνθρωποι, πεποιή- κατε τοῦ μὲν ἡττωμένου παρ᾿ ὑμῖν τὴν δύνα- μιν ἀτιμάσαντες, τοῦ δὲ κεκρατηκότος τὴν ἀσθένειαν τιμήσαντες ἐξὸν πεποιηκέναι ναντίον; εἰ δ’ οὐκ ἂν πρὸς δικαστὴν τοῦτο ἐποίεις, διὰ τί πρὸς ἐμέ; πανταχοῦ γὰρ ἔγωγε νομίζω προσή- 2 γνωριμωτέρων I 3 ἀμφοῖν τῆς Β 6 καὶ inser Α2 8 ὁ inter ὡς et τῷ inser Μο τῶ Ι sed ῶ ex ὸ corr m2 | ἔξε- στιν Μο ἐστι Bong | τῶν Μο | δὲ edd 9 ποιεῖν C 15 δια- τοῦτο PBMIMo | ἀπράκτων VI sed in hoc κ eras 18 οἶ- σθα Β 19 λέγειν Re οἶος ἂν ἦσθα λέγειν idem significare statuens atque ἐδύνασο ἂν λέγειν | ἄνδρες Μο 20 ἡμῖν VaV sed in hoc η in u corr, U 24 διατί MVI | προσήκειν om Bong κεἰν μέγα δύνασθαι τὸ δίκαιον. εἰ δὲ τοῦτ’ ἦν, οὐχ ὅσῳπερ νῦν, ἐλείπετ’ ἂν τῶν θείων πραγμάτων τὰ ἀνθρώπεια. νῦν δὲ τοῦτ’ ἔστι τὸ μάλιστα πικρὸν ποιοῦν τὸν ἡμέτερον βίον, ὅτι πολλὰ μὲν τὰ τῶν μων γράμματα, τὰ μὲν παλαιά, τὰ δὲ νέα, καταπατεῖ- τᾶι δὲ ὑπὸ τῶν ἀδικούντων ἡδέως τῆς πλεονεξίας μᾶλλον ἐφ’ ἑαυτὴν ἑλκούσης ἢ τούτων ἀνειργόντων. ἐγὼ δὲ οὔτ’ ἄλλοτε πώποτε προηκάμην τοῖς ἀδι- κοῦσι τοὺς ἀδικουμένους διὰ τὸ τοὺς μὲν εἶναι τῶν λαμπροτέρων, τοὺς δὲ τῶν καταδεεστέρων οὔτε νῦν τοῦτ’ ἔμελλον πείσεσθαι. μὴ γὰρ ὅτι Κάνδιδον, ἀλλ’ οὐδ’ ἂν τὸν ἐμαυτοῦ πατέρα ταὐτὰ Κανδίδῳ πεποιη- κότα πρότερον ἂν ἤγαγον τοῦ | τοιαῦτα παθόντος R II 339 σιτοποιοῦ, ἀλλ’ οὐδ’ ἂν ἄλλου τινὸς τῶν ἐν ἐλάττονι τέχνῃ οὐδ’ ἄν, μὰ τοὺς θεούς, τυροπώλου οὐδέ γε ὀξοπώλου οὐδὲ ἰσχαδοπώλου οὐδέ γε νευρορράφου. μὴ οὖν μοι λεγέτω τις ἅρματα ἢ ἀθλητὰς ἢ ἄρ- κτους ἢ κυνηγέτας· τούτοις γὰρ ἅπασιν ἀντιτεταγ- μένον τὸ δίκαιον μᾶλλον αὑτῷ πείθει προσέχειν ἢ ’κείνοις. πείθει δὲ καὶ τὰ ἀπὸ τῆς ἔχθρας τῆς ἐσομένης φέρειν. ὅτι μὲν γὰρ δυσμενὴς ἐπὶ τού- τοις ἐκεῖνος καὶ πάντα ἐπιβουλεύσει τρόπον καὶ συν- εργῶν οὐκ ἀπορήσει, καὶ σφόδρα ἐπίσταμαι. οὐ μὴν φόβῳ γε τοῦ τοιούτου πολέμου προδότης ἂν εἱλόμην τῶν δικαίων καὶ γενέσθαι καὶ νομισθῆναι. οὐδὲ γὰρ 3 τἀνθρώπεια Re 7 μᾶλλον] om Bong 8 ἄλλοτέ ποτε Β 12 αὖ Β 13 πότερον Μο | ἦγον ΒΜ Bong | τοιαῦτα Ρ sed οι in ras m2 15 γε ὀξοπώλου οὐδὲ om V 16 οὐδ’ edd 19 ἀυτῶ ἁ αὐτὸ Μ αὐτῷ reliqui libri | προσέχειν πείθει ΒΜ 20 ’κείνοις Ρ sed ’ eras ἐκείνοις V κείνοις I | τὰ om τὰ | ἔχθρας Ρ sed θρ in ras m2 25 καὶ (1) om V τοῖς τὰς τάξεις λιποῦσι συγγνώμην ἔχομεν καὶ ταῦτα εἰδότες, ὅτι δέει τοῦτο ἁμαρτάνουσιν. αὐτὸ γὰρ δὴ τοῦτο καὶ τὸ ἔγκλημά ἐστιν, ὅτι φόβῳ διαφθείρουσι τὸ προσῆκον. διὰ τοῦτο ἀποθνήσκουσιν αἰσχρῶς οὐ βουληθέντες καλῶς.