τὸ θαρρῆσαι τοίνυν αὐτῇ παρ’ ἡμῶν γεγένηται τῇ ἠδικημένη κατὰ τῶν ἠδικηκότων. ἀλλ’ ὅμως ἤδη τίς με συγκαθήμενος τοῖς αὑτοῦ φίλοις ἐκάλεσε κακοπράγμονα. πῶς, ὦ φίλτατε; εἰ γὰρ ὁ τοῖς κακόν τι πεποιηκόσι χαλεπαίνων τοῦτο ἂν εἰκότως καλοῖτο, τί τοῖς δεδρακόσι καλεῖσθαι προσ- ήκειν φήσομεν; 16. Ὡς τοίνυν οὐδ’ εἰ σφόδρα ἐδέδοκτό μοι νὸς τοιούτου μηδέποτε μηδένα τρόπον ἐφάψασθαι πράγματος, τούτου γε οὐκ ἐνῆν εἰσάπαξ ἀποστῆναι, ἀλλ’ εἰκὸς ἂν ἐποίουν τι καὶ γραφὴν αὐτὸς ἀπενεγκών, ἐκεῖθεν ἂν γνοίη τις. 23 Dem. p. 243, 11. p. 817, 12. p. 1332, 2 1 τι in ras P3 τί Μο 2 τιμωρίας Ρ sed τι praepos m5 3 ἐστιν Α 6 τὴν inser Β2 | τῆς e τὴν corr B2 9 το- πρῶτον εἰς μέσον Ι 11 δὴ om Va 12 ἀπώλλυτ᾿ in ras P2 13 κάθητο libri edd 14 ὑμῶν Β 15 ἀδικούν- των Ι 16 αὐτοῦ Mo V 17 τοῦτ’ Μ edd τοῦτον Μο 20 ἐδέδεκτο Patm sed γρ ἐδέδοκτο in marg m2 | μηδὲν I 52 γε om I | εἰς ἅπαξ AB Ὅτε γὰρ ὁ καιρὸς ἐκεῖνος ὁ δεινὸς καὶ τὸ πολὺ δέος ἐπὶ τὰς τῶν ὀρῶν κορυφὰς τοὺς ἀρτοπόπους ἀνήγαγε καὶ σωτήριον ἒν ἐφαίνετό μοι κατελθεῖν τε ἐκείνους καὶ τὸ πῦρ τὸ πρότερον κάειν, πειθὼ δὲ οὐ- δαμόθεν ἦν οὐδὲ διὰ πάντων ὅρκων ἅπαντας τοὺς θεοὺς τῶν λεγόντων] ἐχόντων, τότε τοῦτ’ ἐδυνήθην ἐγὼ μόνος τῶν | ἐμῶν μόνων ῥημάτων δοξάν- R II 334 τῶν ἀνυπόπτων. καὶ οὐκ ἂν μὲν φαίην, ὡς κατειλήμμην συνθήκαις ἦ μὴν εἰ κακὸν ἐπίοι, βοη- θήσειν, ὥσπερ ὑπὸ τοῦ μάντεως Ἀχιλλεύς, αὐτὸ δὲ τοῦτο τὸ μηδενὸς αὐτοὺς δεδεῆσθαι τοιούτου μᾶλλον αἰδεῖσθαι δεῖν ἡγούμην ἢ τὰς μετ’ ἰσχυρο- τάτων πίστεων ὁμολογίας. αὐτὸς μὲν οὖν ὁ τὰς πληγὰς εἰληφὼς οὔτ᾿ εἶπεν οὔτε ἐρεῖν ἔμελλεν, ὅτι ταῦτα μέντοι δι’ ἐκεῖνον ὃς οἷς ἔπεισεν ἡ- σθεὶς τῶν πεπεισμένων ὀλιγωρεῖ. καὶ Κάνδι- δος μὲν ἡμᾶς ἀπόλλυσιν, ὁ δ’ εἰδὼς οὐκ ἐπι- στρέφεται. ἐκεῖνος μὲν οὖν ἀπείχετό μου καὶ στένων, ἐγὼ δὲ ᾐσχυνόμην ἂν προδότης καὶ ὢν καὶ 1 cf. t. I 182, 14 sq. 9 cf. t. II 282, 12 sq. 10 II. α 86 sq. 2 ἐπὶ — 3 ἀνήγαγεν praemissis verbis καὶ πάλιν ἐν τῷ αὐτῷ Thom. M. s. ν. ἀρτοπόπος p. 4,9 (cf. ad p. 67, 15 2 ὀρῶν V Re cf. p. 28, 19; 66, 1; t. II 290, 8; ὁρέων reliqui libri Thom Bong | ἀρτοποιοὺς Μο sed ἀρτοπόπους in marg ἀρτοπώλους I et γρ in marg Μ ἀρτοπόπους reliqui libri Thom 3 ἀνή- γαγεν I | σωτηρία C | τε om Μο 4 κᾴειν V Re | δὲ οὐδα- μόθεν P sed δὲ οὐδαμ in ras m2 6 τῶν λεγόντων cancel- lavi cum Re, qui ἐχόντων τῶν λεγόντων ἐλθόντων coni Anim 7 ἐγὼ] αὐτὸς I 9 κατειλημμένην Μ sed ἡμμένην in ras m1 et κατειλήμμην in marg m2, Μο | ἦ ex ἢ corr P3 et Β ἢ AVaMo εἰ V | μή V 10 ὑπὲρ Patm sed γρ ὑπὸ in marg m2 14 οὔτε scripsi ex APBVMo οὔτ᾿ reliqui libri edd 15 ἡσθεὶς Μο sed καθείς in marg καθεὶς Patm sed γρ ἡσθεὶς in marg m2 17 ὅ Ρ sed m3, ὃ A | δὲ Re δοκῶν ἀνθρώπων, δι’ ὧν οἰχομένην ἤδη τὴν πόλιν ἀνέσωσα. τίνα γὰρ ἔδει πρὸ ἐμοῦ τοῖς γενομένοις πληγῆναι; τίνα ἀλγῆσαι; τίνα ἀγανακτῆσαι; ποῖον πα- τέρα; τίνα μητέρα; ποίους ἀδελφούς; ποίαν συγγέ- νειαν; τὴν ἐμὴν λύπην ὁ καιρὸς ἀπῄτει, τὴν ἐμὴν φωνήν, τὴν ἐμὴν ἀγανάκτησιν· ὥστ’ εἰ καὶ παρὰ τῆς γυναικὸς ὁ ἀνὴρ ἠμέλητο, τῆς γε παρ’ ἐμοῦ προνοίας δίκαιος ἦν τυγχάνειν, ἄλλως θ’ ὅτ’ εἰ μὴ τοῦτο ἐποί- ουν, καὶ ἐμαυτὸν ἂν ἠδίκουν ἐν οἷς ἐκεῖνον. πῶς γὰρ ἂν ἦλθον εἰς ἱερόν; πῶς δ’ ἂν ηὐξάμην; τίσι δ’ ὀφθαλμοῖς ἔβλεψα πρὸς τὰ ἀγάλματα τοσοῦτον ἐμαυτῷ συνειδὼς κακόν; πῶς δ’ ἂν οὐκ ἐν ἐνὶ τούτω πᾶς ὁ παρεληλυθὼς ἐβλάπτετό μοι βίος; κακὸς οὖν ἦν ἐν οἷς ἐφοβούμην μὴ κακὸς ἐλεγχθείην καὶ ἐνειχόμην τούτοις ἃ μάλιστα ἔφευγον. καὶ τίνα τοῦτο ἔχει φύσιν; 19. Ἤρκει μὲν οὖν εἰς τὸ παρακαλέσαι με πρὸς τὸ τῷ τὰ δεινὰ πεπονθότι βοηθεῖν καὶ ὁ τοῦ δικαίου λογισμός, νῦν δ’ ἦν ἕτερόν τι πρὸς τούτῳ μεγάλην R II 335 ἔχον τὴν ἀνάγκην. τί τοῦτο; φόβος τῶν | ἴσων κακῶν. εἰ γὰρ μὴ ἐγὼ τότε χαλεπῶς ἔσχον τῷ πε- πραγμένῳ καὶ ταῦτα ἐφ’ οἷς οὗτοί με κακῶς λέγουσιν ἐπεποιήκειν καὶ τοῦτο ἔγνωσαν ἅπαντες, Κάνδιδός τε διὰ πάντων <ἂν> ᾔει ὥσπερ χειμάρρους τῶν ἀρτοπόπων 2 ἀνέσωσα Ρ sed σ (1) inser m3 ἀνέωσα VaU 5 ἀπῄ- τει; Re 8 ὅτι I | τοῦτ᾿ Re 10 δὲ (2) V 12 ἐν scripsi auctore Re ἂν libri edd 13 num βίος <καὶ> κακὸς ἂν — 15 ἔφευγον; ? | ἦν om Bong 14 ἐφαινόμην Patm sed γρ ἐφοβούμην in marg m2 | ἀνειχόμην Μο ἠνειχόμην V νειχόμην cum lacuna 1 litt ante ν Β 16 με om Bong 17 τὰ om ΒΜ | πεπονθότα Μο | βοηθεῖν om I 18 τοῦτο I 19 ἔχοντι Β 22 τοῦτ’ Va 23 διὰ — ἀρτοπόπων praemissis verbis καὶ ἐν τῷ αὐτῷ πάλιν (cf. ad p. 67, 15) citat Thom. Μ. s. ν. ἀρτοπόπος p. 4, 11 R | ἂν inserui | ἀρτοποιῶν Μο sed ἀρτοπόπων in marg ἀρτοπώλων I ἀρτοκόπων Re Anim νῦν μὲν μιμούμενος ἃ ἐδεδράκει, νῦν δὲ καὶ ὑπερ- βαλλόμενος, ἐκείνους τ’ ἂν αὖθις εἶχε τὰ ὄρη τήν τε πόλιν ὁ λιμός. ἴσως δ’ ἂν οὐδὲ διὰ πάντων ἧκεν ὁ Κάνδιδος παίων· ἀπὸ γὰρ τοῦ πρώτου περιοφθέντος αὑτὸν ἂν ἕκαστος ἔσωζε φθάσαντος τοῦ δρασμοῦ τὴν αἰκίαν, καὶ ἦν πάλιν ἂν οἶαπερ καὶ πρότερον ἢ καὶ ἔτι δεινότερα τοῦ καλέσοντος ἐκείνους ἐπὶ τὴν αὐτῶν ἐργασίαν οὐκ ὄντος. οὐδὲ γὰρ αὐτὸς ἔτι πιστὸς ἂν ἦν ἀπὸ τῶν αὐτῶν λόγων τῶν προτέρων ἐξεληλεγ- μένων. 21. Ἆρ’ ἄξιά μοι τὰ πεπραγμένα μέμψεως, ἀλλ’ οὐ μᾶλλον εὐφημιῶν καὶ βελτιόνων ἢ νῦν ῥημάτων; εἰ γάρ τις ἀκριβῶς ἐξετάσειεν, ὀκνῶ μὲν εἰπεῖν, ἀναγκά- ζομαι δέ, δὶς σέσωκα τήνδε τὴν πόλιν ἀποδούς τε τοὺς σιτοποιοὺς αὐτῇ καὶ κατασχών, νῦν μὲν πείσας κατελθεῖν, νῦν δὲ κωλύσας φυγεῖν. 22. Ὑπηρέτουν γάρ, φησίν, ἄρχοντος φωνῇ. ἡ δὲ ἦν πλημμελοῦντά τι περὶ τοὺς ἄρτους ἐκεῖνον νουθετῆσαι. ἐγὼ δὲ εἶχον μὲν <ἄν> τι καὶ του λέγειν, καὶ ὡς μείζων ἦν ἡ παρὰ τοῦ Κανδίδου 20 κατηγορία τοῦ ἔργου καὶ ὡς ὁ σταθμός, ὥσπερ ἐν ἐνίοις ἐλάττων τοῦ δέοντος, οὕτως ἐν ἄλλοις πλείων, 3 δ’ ἂν οὐδὲ P sed δ αν ο in ras m2 | δ’ ἂν] δὲ Β | διαπάν- των Μο 5 αὐτὸν Μο | ἔσωζεν ἕκαστος ΒΜ | φθάσαντος Ρ sed σ in ras m2 6 πάλαι A sed γρ πάλιν in marg, ΒΙ Bong | ἂν om V 7 καλέσαντος I Bong | αὐτῶν scripsi e V αὐτὴν reliqui libri edd αὑτῶν coni Re 9 ἐξεληλεγμένων scripsi e BV coll. p. 58,11 et t. II 145,10 ἐξειλεγμένων C (et Patm sed γρ ἐξεληλεγμένων in marg m2) ἐξηλεγμένων APVaM sed in hoc ἐξεληλεγμένων in mar m2, UMo edd 11 ἆρα μοι ἄξια I | μου Μο 14 τήνδε om PVaB 16 καὶ νῦν Μο 16 φυγεῖν Ρ sed φ in ras m4 17 φωνήν V 18 πλημελοῦντα ΡΙΜο 19 ἄν inserui | μέντοι Μ Bong | τοῦ Ι 20 μείζων ἦν ἡ παρὰ Ρ sed praeter μεί in ras 5-6 litt m3 22 ἂν Μο ἀλλ’ ὅμως ἐπ’ ἐκεῖνο εἶμι ταῦτα ἀφείς, εἰ μὲν ἔχει τις R II 336 εἰπεῖν | πληγῶν ἀριθμὸν εἰρημένον παρὰ τοῦ τὴν ἀρχὴν ἔχοντος καὶ τοσοῦτον ὅσος γέγονε καὶ οὕτως ὠμὸν ὡς πολλοὶ τεθέανται. μάλιστα μὲν καὶ οὕτως ἠδίκει Κάνδιδος οὐ γενόμενος τοῦ κεκελευκότος πρᾳ- ότερος, ὃ καὶ τοὺς οἰκέτας ὁρῶμεν ποιοῦντας πρὸς ἀλλήλους, ὅταν ἐπὶ πληγαῖς ἄλλος ἄλλῳ παραδοθῇ, καὶ τοῦτο καὶ τοὺς παραδόντας αὐτοὺς ἐπαινοῦντας ὁρῶ- μεν ἤδη τοῦ θυμοῦ λελωφηκότος. ταῦτα οὐκ ἐρῶ πρὸς Κάνδιδον, ἀλλ’ ἔστω τὸ πικρὸν τοῦτο δίκαιον, εἰ διαρρήδην ἤκουσεν, ὅτι δεῖ ταῦτα Ἀντίοχον ἅπαντα παθεῖν ἃ πέπονθεν. ἀλλ’ οὐκ ἂν δύναιτο. οὐκοῦν κύριος ἦν σαφῶς τοῦ γε ἐλάττονος καὶ οὐκ ἔμελλε δώσειν νῦν δίκην τοῦ μὴ ὅσην νῦν δίκην λαβεῖν οὐδ’ ἐρήσεσθαι τοὺς ὑπηρέτας ὁ ἄρχων· πόσαι δὲ αἱ πληγαί; οὐδ’ ὡς οὐ πολλαί, γνοὺς ἢ λόγῳ ἢ ἔργῳ λυπήσειν τὸν Κάνδιδον. καίτοι τὶ τὸ κωλῦον ἦν, εἰ πολλὰς οὕτω γενέσθαι τὰς πληγὰς ἐβούλετο, τὸν ἀριθ- μὸν εἰπεῖν καὶ τὸ τοὺς τύπτοντας εἶναι δεῖν τῶν ῥω- μαλεωτέρων, οἷον Κάνδιδος αὐτῷ τὸν υἱὸν ἐπέστησε τὸν αὑτοῦ;