Pharisaei autem audientes quod silentium inposuit Sadducaeis, convenerunt in unuin, et interrogavit unus ex eis temptans eum: magister, quod est mavus mandatum in lege? ipse autem dixit ad eum: diliges dcnninum deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex tota mente tua. hoc est magnum et primum mandatum. secundum simile est huic: diliges proximum tuum sicut teipsum. in his duohus mandatis omnis lex et prophetae pendent (22, 34 — 40). Cum dominus ad interrogationem Sadducaeorum esse resurrectionem audire volentibus demonstrasset legis usus exemplo, sic dixit Matthaeus: silentium Sadducaeis inposuit lesus, volens ostendere, quoniam amaram et nocivam mendacii vocem obmutescere fecit claritas veritatis. sicut ergo salvator verbo doctrinae suae silentium inposuit Sadducaeis et falsum dogma (quod apud illos veritas putabatur) convicit fiducialiter, sic facient et Christi imitatores exemplis scripturarum. quibus oportet secundum »sanam doctrinam« omnem vocem obmutescere Pharaonis, in qua glorians dicit »mea sunt flumina. et ego feci ea«, sicut scriptum est apud Sadducaei ergo »qui dicunt resurrectionem non «, interrogaverunt salvatorejii ea quae scripta sunt, aestimantes silentium inponere ei. sed nec lesus nec dilecti discipuli eius aliquando obstruuntur ab impiis. proprium est enim, ut Sadducaeis silentium inponatur a Christo. iustus enim tacet quidem sciens »tempus tacendi et tempus loquendix, non autem obmutescit. et sicut proprium est iusti tacere non autem 15 Vgl. Tit. 1,9- 16 Ez. 29, 3. 9 - 18 Matth. 22, 23 - 22 Pred. 3, 7 1 Pharis(a)ei autem audientes y* In illo tempore: Audientes autem Pharisei XXIIII secundum ݲ L | inposuit G a (B) inposuisset G c (L) + lesus L 3 mandatum maius B | ad eum] eis L 5 magnum] maximum L | secundum — pendent y* et rehqua. Omelia Origenis de eadem lectione L 6 autem simile R G c 7 omnis] vmiversa B 9 nolentibus μ | usus y* < L sic RG sicut BL 14 faciant B 17 ezechiel B L 23 autem2] tamen B Origenes XI 1 obmutescere, sic proprium est Sadducaeorum, vel omnium qui mendacii sunt doctores, obmutescere quidem non autem tacere; nam etsi obmutescunt quantum ad rem, non tamen tacent. ideo et dominus non homini dixit, sed mari »tace et obmutesce«, increpans eum turbaretur. Tamen Pharisaei, qui resurrectionem esse consentiunt, audientes quod silentium inposuit Sadducaeis, convenemnt in unum, videlicet resurrectionis dogmate praevalente, et congregati sunt qui non congregabantur, quamdiu Sadducaeis silentium non poneretur. tanien et si congregati fuerant, propter quod tenuit resurrectionis probatio, tamen unus ex eis interrogavit, non quasi volens ab eo discere quae interrogabat, sed temjitans dominum nostrum, omnem ergo hominem, qui non discendi gratia sed temptandi causa, neque ex adfectu simplici interrogat aliquem doctorum de qualicumque capitulo, aestimare debemus fratrem Pharisaei illius qui salvatorem interrogatione sua temptabat. omnia enim quae fiunt in sanctos Christi sive ab insidiatoribus sive a diHgentibus, in se suscipit universa; secundum ea enim quae scripta sunt tractare debemus et ea quae scripta non sunt. scriptum est enim propter esurientes et sitientes eum dixisse »esurii« et »sitii«: et propter nudos et peregrinos et aegrotantes et in carcere positos »nudus fui« et »hospes fui« et fui« et »infirmus fui«. secundum consequentiam et nos: iniurias passus sum, caesus sum et temptatus sum et omnia. et sicut in illis, quae scripta sunt, verus est sermo domini dicentis »quamdiu uni ex minimis istis fecistis, mihi fecistis«, sic cum passus fuerit iustus vel blasphematus vel aliquid tale passus, pone 4 Marc. 4, 39 — 11ff Hieron. in Matth. 180 B: non scire desiderans sed temptans . . . quicumque igitur novit et interrogat non voto discendi . . . in similitudinem Pharisaeorum . . . accedit. — 19ff Vgl. tom. XIII, 2, wo ebenfalls kein „Agraphon“ vorliegt (gegen Resch TU. 30, 3. 4, 132f, vgl. Klostermann, Kleine Texte 11 2, 13), sondern zu interpungieren ist: καὶ Ἰησοῦς γοῦν φησιν διὰ τοὺς »ἀσθενοῦντας »ἠσθένουν« καὶ διὰ τοὺς πεινῶντας »ἐπείνων« καὶ διὰ τοὺς διφῶντας »ἐδίψων«. Vgl. noch Harnaek TU. 42, 4, 41 - 20ff Matth. 25, 35f - 26 Matth. 25, 40 4 eum] illud L 6 esse y* < L 9 imponeretur ρ poneretur 10 fuerint μ 12 nostrum] deum L 17 suscepit B 20 esurivi y | sitivi G c B 23 iniuriam B, vgl. Ζ. 25 S. 3, 2 Christum in eos qui fecerunt dicentem: ex quo »uni ex minimis istis fecistis«, mihi fecistis iniuriam, me temptastis, me blasphemastis. Videanms nunc propositionem temptantis: magister, inquit, quod est mandatum maim in lege? temptans dicebat magister, quoniam non quasi discipuhis Christi proferebat hanc vocem. hoc autem manifestius erit ab exemplo quod dicemus. puta, pater filii sui pater est et nemo eum proprie potest dicere patrem nisi fihus eius, et mater filiae suae mater est et nulla eam potest dicere matrem nisi sola filia eius. sic et magister discipuli sui magister est, et discipulus magistri sui discipulus est. propterea nemo potest dicere bene magister nisi discipulus. et vide nisi propter hoc, quia non omnes qui dicunt eum magistrum bene dicunt, sed hi soli qui habent discendi voluntatem ab eo, dicebat ad discipulos suos wvos vocatis me magistrum et dominum, et bene dicitis: sum etenim«. bene ergo discipuli Christi eum magistrum et servientes verbo ipsius bene illum dominum vocant. unde bene dicebat apostolus »nobis autem unus dominuslesus Christus, per quem omnia et nos per ipsum«. et illud considera ait »satis est discipulo, ut fiat« non simpliciter sicut magister, »sicut magister «. si quis ergo aliquid non discit a verbo nec tradit se ex toto animo suo, ut fiat dilecta plantatio eius, dicit autem ei magister, frater est Pharisaei temptantis Christum et dicentis ei magister. sic et omnis qui dicit »pater noster qui es in «, non debet habere «spiritum servitutis in timore, sed spiritum adoptionis «. qui autem non »spiritum adoptionis filiorum« habet et »pater noster qui es in caelis«, mentitur, cum non sit filius dei, patrem suum appellans. Interrogatio autem ipsa est talis: quod est magnum mandatum in lege? in quo dignum est, ut de mandatorum differentia aliquid exponamus. quaedam enim mandata sunt magna, quaedam autem subsequentia; et sic per ordinem usque ad minima mandata est requirendum. si enim temptanti Pharisaeo et dicenti quod est maius mandatum in lege non respondisset, consequenter aestimabamus non 1 Matth. 25,40 — 4f Hieron. 1. c: non quasi discipulus, sed quasi temptator accedit — 13 Joh. 13, 13 — 161. Cor, 8, 6 — 18 Matth. 10, 25 — 20 Vgl. Jer. 2, 21? - 22. 25 Matth. 6, 9 — 23 f Rom. 8, 15 1 ex quo] eis qua L 2 fecistis, mihi fecistis iniuriam (R) G L fecistis iniurJam B 6 dicemus ρ dicimus x | 1. puto? KI, vgl. S. 4, 31 u. o. 19 dicit G 1 esse mandatum maius altero mandato. nunc autem cum respondens dicat: dilges dominum deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex tota mente tua. hoc est magnmn mandatum et primum, necessariam discimus sententiam de mandatis, quoniam est magnum et surit inferiora usque ad minima. adhuc autem et illud adtende, quod Piiarisaeus quidem interrogavit quod est magnum mandatuyn in lege, dominus autem respondens ei docet nos, quia non solum magnum est mandatum diligere dominum, sed etiam primum, primum autem non ordine scripturae, sed dignitate virtutis. et hoc quasi conveniens huic loco est adtendendum, quia quasi multis mandatis constitutis, ita nunc hoc magnum et primum dixit mandatum diliges dominum deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex tota mente tua, secundum autem simile est priori, et propter similitudinem magnum, diliges proximum tuum sicut teipsum; ut secundum hoc intellegamus et aliud esse quod sit magnitudine et ordine tertium, aliud vero quartum, et sic per ordinem dinumerans legis mandata, accipiens a deo sapientiam, ordinet ea quis usque ad minimum. quod opus nuUius alterius est nisi Christi solius, qui est »dei virtus et dei sapientia«. temporibus igitur Moysi usque ad salvatoris adventum cum legeretur lex, forsitan quaerebatur quod esset magnum mandatum in ea. nec enim interrogasset hoc Pharisaeus, nisi diu apud illos de hoc quaesitum fuisset et non inventum, donec veniens lesus docuit non solum quod esset magnum, sed etiam primum, et quod esset secun- dum simile priori. ipsius ergo est opus invenire et tertium et quar- tum et reliqua. Β (Matthaei) II, 33, 18 An.: τὴν οὖν πρώτην ἐρωτηθεὶς ἐπήγαγε καὶ τὴν δευτέραν, οὐδὲν οὐδὲν ἀπο- δέουσαν. εἰ δὲ ἔστι τις πρώτη ἐντολὴ καὶ ἄλλη δευτέρα, εἴη ἄν τις καὶ τρίτη καὶ ἄλλη τετάρτη καὶ καθεξῆς. quaeres autem si est aliquod mandatum non habens utrumque, id est ut et primum sit et jnagnum, sed unum ex eis. et puto, tale aliquid dicit apostolus ad Ephesios »honora patrem tuum et matrem, quod est mandatum primum in promissione, ut bene sit tibi et eris longaevus 18 Vgl. I. Cor. 1, 24 — 23ff Zu Β vgl. auch Ζ. 14ff und S. 5, 18ff — 32 ff Eph. 6, 2f 4 est magnum] et sunt magna L 6 quidem y* < L 9 ordine] ordine G | dignitate] pro dignitate G c 11 magnum hoc L 13 autem R G et B L autem et Pasch | est < G a et G c Pasch 23 inveniens super terram«. ergo primum quidem, non autem et magnum: patrem tuum et matrem«; et si est aliquod magmim quidem, autem et primum, quaeres in differentia magnitudinis mandatorum. et quia ad comparationem quidem mandatorum sunt alia minima, utile est ad exemplum proferre quod ipse dominus ait: »si quis solverit unum de mandatis his pusillis, et docuerit sic homines, minimus vocabitur in regno dei«. et salvator quidem tradens quod esset mandatum et primmn, ad interrogationem Pharisaei temptantis, adiciens autem et secundum simile priori, quod erat diliges proximum tuum sicut teipsum, addit dicens in his duobus mandatis omnis lex et prophetae pendent. apostolus autem ad Romanos dicit »non moechaberis, non occideg, non furtum facies, et si quod est aliud mandatum, in hoc verbo recapitulatur: diliges proximum tuum sicut teipsum«. Videamus ergo, utrum aliud est pendere omnem legem et prophetas in his duobus mandatis de dilectione dei et proximi, aliud autem recapitulari omne mandatum in hoc mandato »diliges proximum tuum sicut teipsum«, aut omnia mandata et pendent et in utroque mandato. dicet ergo aliquis pendere a mandatis mandata et a primo quidem et magno pendere secundum et simile primo, a secundo autem tertium, et sic deinceps omnia, quae sunt post secundum, pendere a praecedentibus; et apostolum quidem secundum considerationem rei dixisse pendere omne mandatum a mandato »diliges proximum tuum sicut teipsum«, salvatorem autem quoniam dominationem habent omnium mandatorum haec duo mandata. alter autem discutiens quaeret, quomodo dictum est illud: »non moechaberis, non occides, non falsum testimonium dices, non furtum facies, et si quod aliud est mandatum in lege, in hoc verbo recapitulatur: diliges proximum tuum sicut teipsum«. ergo: et illud mandatum diliges dominum deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tuu et ex tota mente tua recapitulatur in eo mandato »diliges proximum tuum sicut teipsum«. quomodo autem sit quod ait: »et si quod aliud est mandatum, in hoc verbo recapitulatur«, nisi et mandatum quod positum est de dilectione dei recapitu- 5 Matth. 5, 19 - 11. 16. 23. 26. 32 Rom. 13, 9 — 2311 Vgl. Β (Matthaei) II 33, 23 An.: ζητήσεις δέ, πῶς τῆς δεκαλόγου αὗται μείζους εἰσί κτλ. ? 3 in differentia] differentiam ρ 6 pusillis] minimis G c 9 secundum L de secundo y 12 est < G a 18 dicet y* dicit L 22 omnem 26 non falsum testimonium dices (R) G < B L 32 sit] erit letur in secundo et simili priori? et si primum mandatum recapitulatur in secundo, necesse est maius esse secundum priore. recapitulatur ergo omne mandatum, sed et primum illud et magnum in hoc secundo »diliges proximum tuum sicut teipsum«, quoniam nosmetipsos si quid fecerimus, et ipsum diligimus deum, qui factus est auctor dilectionis nostrae, ut alterutrum diligamus et diligamur ab invicem. gratias enim agentes in eo, quod rationabiles sumus et vocati sumus ad dei agnitionem et consequimur beneficia eius et gratiam, recapitulamus dei dilectionem in secundo et simili priori, Magnum ergo et primum mandatum in lege est hoc: diliges dominum deum tiium ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex tota mente Πα. subtrahit autem de magnitudine eius et de primatu ipsius, qui subtrahit ahquid de toto illo mandato, id est aut de eo quod ait ex toto corde aut ex tota anima aut ex tota mente. et forsitan omnes qui diligunt dominum deum suum, nisi et sequentes partes inpleverint et ex toto corde dilexerint et ex tota anima et ex tota mente, ex parte servant mandatum; hi autem soli magnitudinem eius in se suscipiunt et primatum, qui non solum diligunt dominum deum suum, sed etiam tria illa susceperint, id est ut ex toto corde suo apud se illum totum recondant et operationes eius et cogitationes eius, et ex tota anima sua id est ut parati sint ponere eam pro pietate dei qui universa creavit, quando utilitas exegerit verbi, ex eo quod ex tota anima dihgit deum, ita ut nulla pars animae avellatur ad ahquam rem quae a fide est aliena, et in tota mente nostra nihil aliud cogitantes vel proferentes nisi »ea quae dei «. et vide si potes cor quidem accipere pro intellectu, qui est in inteUigibihbus speculans et ostendens fontem et principium eorum quod est deus, mentem autem ad proferendas res (mente enim proferimus singulas res, et per unumquodque quod significatur quasi mente nostra inambulamus atque proferimus). et si quis ingeniose intellegat mandatuni; quod de dilectione positum est 12 ff Vgl. Β (Matthaei) II, 33, 28 An.: πλεονάζει δὲ τῇ ἐπαναλήψει τῇ περὶ τοῦ αὐτοῦ πράγματος ὀνομάσας τὸ »ἐν ὅλη καρδίᾳ« κοὶ τὸ »ἐν ὅλη ψυχῇ σου« κοὶ τὸ »ἐν ὅλῃ διανοίᾳ σου«, ἵνα ἐπιτείνῃ τὴν ἀγάπην εἰς τελειότητα, μὴ κκταλείπων ἀποκλίνειν ἐπ᾿ ἄλλο μηδέν, ὅπερ ἐλαττώσει τὴν πρὸς θεὸν ἀγάπην — 25 Marc. 8, 33 2 est maius μ ~ x | esse G c L < G a B 8 agnitionem] mandatum 12 tua B L Pasch < G 19 illum G a (deum Pasch) illam G c B L 20 Pasch totam x | operationes μ operationem x 23 avellatur y* evellatur L 28 quod < L 29 significatum in oninibus illis tribus. quae sunt nominata, et consideraverit in singulis quibusque fidelibus dei dilectionem, inveniet forsitan totum mandatum aut apud unum forsitan vel secundum vel tertium (et hoc si fuerit datum), in omnibus autem dei dilectionem minus habentem vel modicum vel amplius, aut ex eo quod dicit ex toto corde aut ex eo quod ait ex tota anima aut ex tota mente. Simile est et secundum mandatum priori, quoniam est dilectio hominis qui factus est secundum imaginem dei, forsitan et secundum similitudinem. in expositione autem mandati, quod est de dilectione proximi positum, etiam haec sunt dicenda. quoniam secundum quod dictum est in decimo Psalmo: »qui diligit iniquitatem, odit animam «, et secundum quod in Proverbiis dicitur: »qui repellit disciplinam, odit seiqsum«, manifestum est quoniam nemo diligens diligit proximum suum sicut seipsum, cum nec seipsum diligat, et nemo repellens disciplinam diligit proximum suum sicut seipsum, quippe qui nec ipsum se diligit; et ita fit ut, qui »diligit iniquitatema, et »odit animam suam«, necpossit servare secundum mandatum. et »qui repellit disciplinam«, peccatum aliquod diligit; et qui repejlit aliquod verbum disciplinae dei, »odit animam suam«. Post haec quaeres quomodo omnis lex et prophetae pendent in duohus istis mandatis. videtur enim textus ostendere quod omnia quaecumque sunt scripta vel in Exodo vel in Levitico vel in Numeris vel in Deuteronomio pendeant in his duobus mandatis. quomodo autem lex quae posita est de leprosis vel de fluxum sanguinis patientibus vel de menstruatis mulieribus pendeant in istis mandatis? adhuc autem quomodo et prophetia quae de Hierusalem captanda posita est vel visio Aegypti apud Esaiam ceterosque prophetas, quomodo et visio Tyri vel quaecumque prophetantur de Tyro vel de principe Tyri, quomodo etiam visio quadrupedum in deserto apud Esaiam pendeant in duobus istis mandatis? quod autem videtur mihi in koc loco, huiusmodi est. qui omnia adinplevit quae scripta sunt de dei dilectione et proximi, dignus est maximas gratia a deo percipere, quibus 8f Vgl. Gen. 1,26 — 11 Psal. 10, 5 — 12 Prov. 16, 3 — 16f. 19 Psal. — 18 Prov. 16, 3 — 24f Vgl. Lev. 13—15 — 26 Vgl. Jes. 5 — 27ff Jes. 19; Jes. 23 — 28 Vgl. Ez. 28 — 29 Vgl. Jes. 20 4 in omnibus] nominibus G | autem] aut L | clei dilectionem minus habentem (B) < G 10 dicenda y* discenda L 18 ideo GL 21 duobus B 28 de1] vel de B praepositus est »sapientiae sermo per spiritum sanctum«, post »sermo scientiae« qui »secundum spiritum« est. dignus his omnibus donis exsultat in sapientia dei, plenum habens cor de dei dilectione et totam animam lumine scientiae iniustratam et totam mentem verbo dei. consecutus autem huiusmodi dona ex deo profecto intellegit omnem legem et prophetas partem aliquam esse ex omni sapientia et scientia dei, et intellegit omnem legem et prophetas pendere et adhaerere a principio dilectionis domini dei et proximi, et quoniam perfectio pietatis in dilectione consistit. Sufficientia quidem sunt et ista quae diximus, tamen ad demonstrationem magnitudinis eius nihilominus convenit et ista subiungere: »caritas patiens est, benigna est; caritas non inflatur, non agit perperam, non est ambitiosa, non inritatur, non cogitat malum, non gaudet super iniquitatem, congaudet autem veritati; omnia suffert, omnia credit, omnia sperat. caritas nunquam excidit« nemo pusillanimis constitutus caritatem habet, nec contrarium faciens aliquid benignitati, neque zelans zelum quem habuerunt patriarchae adversus loseph vel Aaron et Maria contra Moysen. et nemo inflatus habet dilectionem nec perperam aliquid agens nec qui in iracundiam. excitatur. item nemo cogitans malum caritatem habet in corde coinquinatus. qui caritatem habet, numquam de aliqua iniusta re gaudet, sed semper veritati congaudet, qui caritatem habet, omnia accidentia sustinet mala, et non pro parte credit sed »omnia credit«, et non ex parte sperat sed »omnia sperat«, nec est quod non dilectio sed »omnia sustinet«. et quoniam »caritas excidit«, confidens apostolus totam eam suscepisse se »quis nos separabit a caritate dei? tribulatio an angustia an fames an nditas an periculum an gladius? sicut scriptum est: quoniam propter te mortificamur tota die, aestimati sumus ut oves occisionis«. propter dilectionem enim dicebat: »sed in omnibus superamus propter eum qui nos dilexit«. ex enim numquam excidente erant illae voces dicentes: «confido enim quia neque mors neque vita neque angeli neque principatus neque praesentia neque futura neque virtutes neque altitudo neque 1f I. Cor. 12, 8 — 12ff. 18ff I. Cor. 13, —7 — 17f Vgl. Gen. 37, 11 — 18 Vgl. Num. 12, 1 — 27 Rom. 8, 35f — 30 Rom. 8, 37 — 32 Rom. 8, 38f 1 post] per L 6 perfecte B (vgl. Ζ. 9) 11 conveniunt G L 14 suffert R G sustinet B L, vgl. 24f 16 aliquid faciens L 20 in < y 26 se B L 27 an1] aut G L 31 dilexit nos L 32 dicentes R G dicentis B L profundum neque alia aliqua creatura poterit nos separare a caritate dei, quae est in Christo lesu domino nostro«. et quoniam habebat apostolus dileetionis mandata, dei et proximi, ideo habebat in se totius legis et prophetarum manifestata mysteria, ut intellegens ea diceret, quoniam omnis lex et prophetae in his duohus mandatis pendent. Congregatis autem Pharisaeis interrogavit eos lesus dicens: quid vobis videtur de Christo, cuius est filius? dicunt ei: David. dicit eis lesus: quomodo ergo David in spiritu dominum eum vocat, dicens: dixit dominus domino meo: sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scahellum pedum tuorum? si ergo David dominum eum vocat, quomodo filius eius est? et nemo poterat respondere ei verbum. nec ausus est quisquMm ex illa hora interrogare eum quicquam (22, 41 — 46). Verba quidem ipsa posita sunt in Psalmo centesimo nono: »dixit dominus domino meo: sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum«. quasi confitentibus autem quoniam qui dixit quidem est dominus deus, ad quem autem dixit secundus dominus Christus, interrogat eos salvator dicens: quid vobis videtur de Christo, cuius est filius? et ad responsionem eorum qui dixerunt: David, addit dicens: si David dominum eum vocat, quomodo filius eius estl digna est ergo res ut videamus, quid volens salvator proponit Pharisaeis quaestionem de Christo, ut responderent quid eis videretur, et quae fuit causa, ut non possent Pharisaei dare responsum. et simplicior aliquis ex discutientibus ista dicet, quia voluntas salvatoris fuit haec, ut conpesceret Pharisaeorum audaciam multas propositiones proponentium ei, similiter et Sadducaeorum qui proposuerant ei de septem fratribus et una uxore eorum. quoniam ergo multa proponentes Pharisaei et Sadducaei aliquid dicere videbantur, et hoc facientes non quasi discipuli discere cupiebant sed temptabant Christum, et videbantur legis esse doctores cum non essent, ideo 14ff Hieron. in Matth. 181 C: testimonium autem quod posuit, de centesimo nono psalmo sumptum est — 14 Psal. 109, 1 — 26ff Vgl. Matth. 22, 23ff — 30 ff Hieron. in Matth. 181 A: qui ad temptandum lesum fuerant congregati et veritatem fraudulenta interrogatione capere videbantur, occasionem praebuerunt confutationis suae. 7 autem] enim B 8. 19 filius st B 9 dicens < G 11 seamellum (so meist, z. T. auch G) 15 mei G 18 Christus < G 20 addidit 22 proponit (G) B proponat R (L vor salvator) 23 possint G L | Pharisaei] ei L 24 simplicior x simpHciter R necessarium fuit et dominum interrogationem proponere eis, profitentibus legis scientiam se habere, ut coram populo argueret eos, cum responsuni ad interrogata non dederint, ipse ad omnia respondens; quoniam ipse quidem idoneus erat secundum professionem doctoribus condecentem manifestare et tradere doctrinam divinam, illi autem nec ipsum prophetam qui erat fastigium prophetarum sciebant. adhuc autem cui haec expositio placet, adiciens dicet: propterea et sic adicit scriptura evangelii, dicens et nemo poterat respondere ei verbum, nec ausus est quisquam ex illa hora interrogare eum verbum. causa autem, ut non essent ausi interrogare eum postmodum verbum, haec fuit, quia interrogati respondere ei non potuerunt. si enim interrogatio eorum fuisset ex voluntate discendi, numquam talia eis proposuisset, ut postmodum non essent ausi interrogare. sed temptantes interrogabant, ideo obstruere eos voluit interrogatione sua, ut erubescentes quiescant ab audacia sua et postmodum nihil interrogent eum. haec secundum intellectum simplicis interpretatoris sumus locuti.