Ἡ ἀντίληψις οὐκ ἀεὶ ἐμπίπτει, ἀλλʼ ἐὰν μὲν ἀφʼ ὧν 146 
αὐτὸς πεποίηκε κρίνηταί τις, πάντως ἐμπεσεῖται καὶ ἡ
ἀντίληψις, ἐὰν δὲ ἀφʼ ὧν ἄλλοι, οὐκέτι. ἔστι δὲ τοιοῦτον, 
οἷον ὅτι ῾ ἔξεστι καὶ οὐ κεκώλυταιʼ. παράδειγμα
αὐτοῦ· νέος πλούσιος πάντας τοὺς ἀποκηρύκτους τρέφει
καὶ τυραννίδος ἐπιθέσεως φεύγει· ἐρεῖ γὰρ ὅτι
῾ἔξεστι τρέφειν, οὓς βούλεταί τιςʼ. Ἡ μετάληψις ἀεὶ ἐναντία ἐστὶ τῇ ἀντιλήψει, οὐκ 
στοχασμῷ μόνον, ἀλλʼ ὅλως ἔνθα ἂν εὑρίσκηται· καὶ
ἐὰν τὸ ἕτερον μέρος τῶν ἀντιδίκων ὁποτερῳοῦν τούτων
χρήσηται, τῇ ἀντιλήψει λέγω ἢ τῇ μεταλήψει, τῷ
ἑτέρῳ πάντως τὸ ἕτερον χρήσεται. — Γίγνεται δὲ ἡ
μετάληψις κατά τε ἔνστασιν καὶ ἀντιπαράστασιν. καὶ ἡ 
μὲν ἔνστασις βίαιόν τί ἐστι — φήσει γὰρ μηδὲ ἐξεῖναι
—· ἡ δὲ ἀντιπαράστασις κατασκευάζει, ὅτι, εἰ καὶ
ἔξεστιν, ἀλλʼ οὐχ οὕτως οὐδὲ ἐπὶ τούτοις, οἷον μειράκιον
καλλωπιζόμενον φεύγει πορνείας· βιάσεται ὁ διώκων
μὴ ἐξεῖναι καλλωπίζεσθαι ἀνδράσιν, εἶτα ὅτι, εἰ 
 23 καὶ ἔξεστιν, οὐχ οὕτως οὐδὲ ἐπὶ τούτοις. ποτέρῳ δὲ
 1 δήπου ante λῦσαι add. Vc Ba 7 τούτου Ph | πάντας post
ἀποκηρύκτους Vc Ba; om. Ac 7. 8 τρέφει τις τοὺς ἀποκηρύ-
κτους νέος πλούσιος καὶ Ph, (om. τις) Ac 8 φεύγει ante τυ-
ραννίδος 10 de Minuciano cf. Georg. p. 753 Schilling 11 τῶι
στοχασμῶι Pc 12 cf. 60, 13 | ὁποτέρωι Sop. 12. 13 τούτω Ac;
om. Pγ, Sop. 13 λέγω ἢ τῇ μεταλήψει om. Ph 15 τε om.
Ac Py 16 φησὶ Vc Ph 18 οὐκ, om. οὕτως οὐδὲ, V Phy | τ⌊οι
m. 2supr.⌉ούτοις Vc | cf. 30, 1. 51, 13 20 ὡς μὴ Vc Ba Phy
21 ἀλλʼ ante οὐχ add. Py, supr. Vc | τοιούτοις Ac Phy, m. 2Vc.
(m.1 ex τούτοις) Pa | ποτέρωι δὲ π⌊ρ postea add. m. 1 ⌉ότερον Pa;
ποτέρωι δὲ προτέρωι( ποτέρωι Ph) Vc BaPh; π⌊ρ m. po. add.⌉ότερον 
δὲ ποτέρω Pγ; πότερον δὲ προτέρωι Ac, Marc. IV 380,28 W. 

 
πρότερον χρηστέον, τῇ ἐνστάσει ἢ τῇ ἀντιπαραστάσει,
οὐ ῥᾴδιον εἰπεῖν· ἄλλοτε γὰρ ἄλλην διὰ τὰς φύσεις
τῶν πραγμάτων λαμβάνει τάξιν. δεῖ δὲ ὁρᾶν, μὴ σφόδρα
ἀναιδὲς ἔν τισιν ᾖ τὸ ἐξ ἀρχῆς φάσκειν μὴ ἐξεῖναι,
 δεύτερον δὲ τιθέμενον μᾶλλον ἰσχύειν δύναται,
καὶ ὡς ἂν ἡ χρεία μᾶλλον ἀπαιτῇ μεθοδεύειν. Ἡ μετάθεσις τῆς αἰτίας πρὸς τὰ ἀπʼ ἀρχῆς ἄχρι τέλους
γίγνεται· ἐκεῖνα δὲ ἤτοι ἐν λόγοις ἐστὶν ἢ ἐν
ἔργοις ἢ ἐν πάθεσι. κἂν μὲν ἐν λόγοις ᾖ, κατὰ ῥητὸν
 καὶ διάνοιαν ἡ μετάθεσις τῆς αἰτίας εἰσάγεται, οἷον
νέος πλούσιος νύκτωρ κωμάσας ἐπὶ τὸ δεσμωτήριον
ἐβόησε ῾ θαρρεῖτε, ὦ δεσμῶται· οὐκ εἰς μακρὰν λυθήσεσθεʼ
καὶ φεύγει τυραννίδος ἐπιθέσεως· ἐνταῦθα γάρ,
ὁμολογῶν εἰρηκέναι, τίνι διανοίᾳ εἶπε, σκοπεῖν ἀξιοῖ.
 147 ─ Ἐὰν δὲ ἐν ἔργοις ᾖ τὰ ἀπʼ ἀρχῆς ἄχρι τέλους, ἡ
 μετάθεσις τῆς αἰτίας θετικῶς ἐξετάζεται, οἷον πεφώραταί
τις ἐπʼ ἐρημίας θάπτων νεοσφαγὲς σῶμα καὶ
φεύγει φόνου· θέσιν γὰρ περανεῖ, ἐρεῖ γὰρ ὅτι ῾ καλὸν
τὸ τοὺς ἀτάφους θάπτεινʼ. ─ Ἐὰν δὲ ἐν πάθεσι,
 συγγνωμονικῶς ἡ μετάθεσις τῆς αἰτίας γίνεται, οἷον
συνεχῶς εἰς τὴν ἀκρόπολιν νέος πλούσιος ἀφορῶν δακρύει
καὶ φεύγει τυραννίδος ἐπιθέσεως· ῾ ἐλεήσαςʼ γάρ
φησι ῾ τούς τυραννουμένους οὕτω διετέθην᾿ . Εἰδέναι 24 
 4 de Minuciano cf. P (W VII 315, 10) 5 δύναηται P 6 ἀπαι-
τῆι μᾶλλον Vc; μᾶλλον om. Py | ἀπαιτεῖ Ph | μεθοδεύοιμεν Ac Py
11 νύκτωρ post δεσμωτήριον Ac Ph | ἐπὶ Pc Vc Ba, (εἰς supr; m.1 ?)
Pa; εἰς Ac Phy 12 ὦ δεσμῶται PAc, cf. Syr.2 p.83, 29; om. Vc
Ba Phy | εἰσἀῦθις γὰρ καὶ ante οὐκ add. Ac 16 ἐξετασθήσε-
ται Ph, Sop. | cf. 36, 12 18 φόνου φεύγει Pc | ἐρεῖ γὰρ om.
V Phy | cf. Aps. l 2 p. 235, 10 Sp. -H. 20 τῆς αἰτίας om. Vc
Ba Phy | γίνεται P, εἰσάγεται V Phy | cf Aps. l 2 p. 243, 13.
273,12 Sp. -H. 22 mg. φήσει Ba 

 
δὲ δεῖ, ὅτι ταῦτα μὲν πάντα ἐν πᾶσι στοχασμοῖς εὑρίσκεται,
πλεονάζει δὲ ἕκαστον ἐν τῷ οἰκείῳ. ─ Ἔτι
ἡ μετάθεσις τῆς αἰτίας, ἂν μὲν ἀφʼ ὧν ἕτεροι πεποιήκασιν
ἡ κρίσις γίνηται, ἔσται καὶ πεπλανημένη καὶ
ἐναντία πως ἑαυτῇ, οἷον τρισαριστέως εἰκόνα ἔστησαν 
οἱ πολέμιοι, καὶ φεύγει προδοσίας· ἐρεῖ γὰρ θαυμάζοντας
αὐτὸν ἐκείνους στῆσαι ἢ προτρέποντας τοὺς
παρʼ αὐτοῖς ἢ ἐξιλεουμένους αὐτὸν ἢ ἄλλως φθόνον
κινῆσαι βουλομένους· ταῦτα γὰρ πάντα εἶναι ἀληθῆ
οὐ δύναται· διό φαμεν καὶ πεπλανημένα δεῖν χρώματα 
ἐν τῷ τοιούτῳ στοχασμῷ εὑρίσκεσθαι. ἐὰν δὲ ἀφʼ ὧν
αὐτὸς πεποίηκε κρίνηται τις, ἢ ἕν τι ἐρεῖ ἢ καὶ πλείονα,
ἀλλʼ ἀκόλουθά γε ἀλλήλοις, οἷον νύκτωρ τις μεταιτῶν
λῃστείας φεύγει· ἐρεῖ γὰρ διὰ τοῦτο νύκτωρ,
ὅτι αἰσχύνεται, καὶ ὅτι οὐ βούλεται δυσοιώνιστος εἶναι 
μεθʼ ἡμέραν προσαιτῶν τοῖς ἐντυγχάνουσι, καὶ ὅτι
μᾶλλον τηνικαῦτα διδόασιν οἱ ἄνθρωποι ἀνειμένοι ἤδη
τῇ γνώμῃ, καὶ εἴ τι τοιοῦτον· ταῦτα γὰρ πολλὰ ὄντα
οὐκ ἐναντιοῦνται ἀλλήλοις. Ἡ πιθανὴ ἀπολογία ἀναστρέφουσά ἐστι πρὸς τὰ ἀπʼ 
ἀρχῆς ἄχρι τέλους· οἷς γὰρ ὁ ἕτερος χρήσεται ὡς σημείοις
τοῦ εἶναί τι, τούτοις ὁ ἕτερος ὡς σημείοις χρήσεται
 1 στοχασμοῖς om. Vc Ba Phy γ, Marc. IV 395, 9 13 W. 3 ἄλλοι
Ac Ph 4 γίνεται Ph: γενήσεται, om. ἔσται, Py | πεπλα|νη m.2
ex σ⌉μένη Vc Ba 5 cf. 44, 7 | ἀνέστησαν Vc Ba Ph 6 οἱ πολέ-
μιοι ante 5 εἰκόνα Vc 8 ὑπʼ (pro παρʼ) Ph | ἐξιλεούμενοι Pc
ἄλλως πῶς Vγ: πως m. 2 supr. Vc 10 δύναανται Pa δύνανται Pc
δεῖν post χρώματα Vc BaPhy; om. Ac Vγ 12 τις ante αὐτὸς
Ac Ph, ante πεποίηκε Vc Ba Py, Marc. IV 396, 21 W. |ἢ εἰ καὶ
Ph 17 οἱ supr. Pa; om. Ba Phy | ἀνειμένοι V Pc hy, (η supr.)
Pa; ἀνειμένη Va kδ | ἤδη om. Pa 19 ἐναντιοῦται V Ph 20 ἡ
προς περισσή mg m. 1Ba; cf. Va f. 46r, Sop. lV 402, 21 W. 21
χρῆται Vc Ba 22 χρήσεται ante ὡς Vγ, m. 2Vc: om. P 

 
τοῦ μὴ εἶναί τι, οἷον ῾ ὅπου ἀφορᾷς καὶ δακρύεις,
τυραννήσειςʼ· ῾ καὶ μὴν εἰ ἔμελλον τυραννεῖν, οὐκ
 148 ἂν ἀφεώρων, ὥστε εἶναι καταφανήςʼ. ─ Τὸ δὲ κεφάλαιον
τοῦτο ἔστιν ὅτε ἐκλείπει· καὶ ἐκλείπει γε, ὅταν 25 
 τὰ σημεῖα, ἀφʼ ὧν ἡ κρίσις, ἀναγκαίως ἑπόμενα ᾖ τῷ
πράγματι, ἐφʼ ᾧ ἡ κρίσις, οἷον τῷ ἐπιτιθεμένῳ τυραννίδι
ἀναγκαῖον ὅπλα παρασκευάσασθαι. σκέψαι τοίνυν·
σκηπτοῦ κατενεχθέντος εἰς τὴν Περικλέους οἰκίαν
εὕρηνται χίλιαι πανοπλίαι, καὶ φεύγει τυραννίδος ἐπιθέσεως·
 οὐ δύναται εἰπεῖν ἐνταῦθα τὸ ῾ εἰ ἔμελλον
τυραννεῖν, οὐκ ἂν ὅπλα παρεσκευασάμηνʼ. ἐν τοῖς τοιούτοις
τὰ ἀπʼ ἀρχῆς ἄχρι τέλους ὁ κατήγορος καὶ
ὁριστικῶς ἐξετάσει ἔστιν ὅτε, ὡς ἐπὶ τοῦ καλλωπιζομένου
μειρακίου καὶ πορνείας φεύγοντος· αὐτὸ γὰρ τὸ
 καλλωπίζεσθαι καθʼ ἑαυτὸ πορνείαν ἐρεῖ ὁ κατήγορος
βιαίως. ἡ μέντοι πιθανὴ ἀπολογία κἀνταῦθα ἐκλέλοιπεν,
ἀντεισενεκτέον δὲ εἰς τὸ κατʼ αὐτὴν κεφάλαιον
τὸ ῾ μὴ ἀντιστρέφειν τὸ πρᾶγμαʼ· τούτῳ γὰρ ἔστι καὶ
μόνῳ ἴσχυρίζεσθαι ἐνταῦθα οἷον ῾ οἱ μὲν μέλλοντες
 τυραννεῖν ὅπλα παρασκευάζονται, οὐ μὴν οἵ γε παρασκευαζόμενοι
καὶ τυραννίδι ἐπιτίθενται· ἔστι γὰρ καὶ
 3 ἐφεώρων Ph 4 καὶ om., δὲ pro γε Vc BaPh 6 ἐφʼ
─ κρίσις om. Vc | ἐπιθεμένω Vδ k Wc, (τι m. po. supr.) Pa 7 προ-
παρασκευάζεσθαι Py, (om. προ) VcBa |cf. Π εὑρ. p. 179, 29 Sp.
10 οὐ γὰρ δύναται Vδ k; οὐκ ἂν δύναται Ph οὐ δύναται γὰρ Vc
Ba | ὅτι (pro τὸ) Vδ k 12 καὶ om. V 13 ὁρικῶς Ac, v.l. m. po. Pa
ἐξετάζει Py | cf. 30, 1. 48, 18 14 μοιχείας Ac Ph | τὸ m. po.
suppl. Ba 17 ἀντεισακτέον VcBaPy | εἰς αὐτὸ Py | κατʼ αὐ-
τὴν VPhy, v.l.P: καθʼ ἑαυτὴν Pa, (αὑτὴν) Pc 18 ἀντιστρέ-
φειν Pc, (ἀνα supr.) Pa; ἀναστρέφειν VcBaPh; ἀντιστρέφον Ac,
Marc. IV 408, 27; ἀναστρέφον Py | alt. τὸ om. Ac Py; τὸ πρᾶγμα
om. arc. IV 408, 27 (410, 13: τὸ μὴ ἀντίστρ|ο m.1 ex έ⌉φον τοῦτο)
19 μὲν supr. Ph, om. Vδ k 20 ἀναγκαίως add. ante ὅπλα Py
ὅπλα add. post γε Vδk 

 
ἄλλου τινὸς ἕνεκα παρασκευάσασθαι ὅπλαʼ, καὶ πάλιν
῾ οἱ μὲν πορνεύοντες καλλωπίζονται, οὐ μὴν οἵ γε καλλωπιζόμενοι
πάντως καὶ πορνεύουσιν· ἔστι γὰρ καὶ διʼ
ἄλλο τι καλλωπίζεσθαιʼ, καὶ ἐρεῖ δηλαδή, ὅσα κἀν τῇ
μεταθέσει τῆς αἰτίας. Ἡ κοινὴ ποιότης οἱ ἐπίλογοί εἰσι καὶ αἱ δευτερολογίαι.
 26 γίνονται δὲ ἐν παντὶ ζητήματι, οὐκ ἐν στοχασμῷ
μόνον, ὑπὸ μὲν τῶν κατηγόρων τοπικῶς μετὰ
τὰς ἀποδείξεις κατατρεχόντων τοῦ ἐγκλήματος, οἷον
κατὰ τυράννου ἢ πόρνου ἢ ὅ τι ἂν τὸ ἔγκλημα, καὶ 
ἐπανακεφαλαιουμένων γε ἕκαστα τῶν ἐπικαίρων, ὡς ὁ
Δημοσθένης, οἶον «συλλογίσασθαι δὴ βούλομαι τὰ
κατηγορημένα· ἀπέδειξα μηδὲν ἀληθὲς ἀπηγγελκότα α»
καὶ τὰ ἑξῆς· ὑπὸ δὲ τῶν φευγόντων ἀνακεφαλαιουμένων
μὲν καὶ αὐτῶν ὁμοίως τοῖς ἄλλοις, οὐχ ὁμοίως 149 
δὲ χρωμένων, ἀλλʼ ἐλεεινολογουμένων τε καὶ πάθη 
κινούντων. ἐνταῦθα καὶ παραγωγαὶ χρήσιμοι τῶν παίδων
καὶ γυναικῶν καὶ φίλων καὶ ὅσα τοιαῦτα· ἃ ὁ
κατήγορος ἀναιρήσει δηλαδὴ τῷ συμφέροντι. κοινὰ δὲ
ἀμφοῖν τὰ τελικὰ λεγόμενα κεφάλαια ἐνταῦθα, τὸ νόμιμον, 
τὸ δίκαιον, τὸ συμφέρον, τὸ δυνατὸν καὶ ἔνδοξον.
 1 ὅπλα παρασκευάσασθαι Ba, m.1 Vc | παρασκευάζεσθαι P
2 μὲν om. Ac | γε om. V | cf. Arist Rhet. B 24 p. 1401 b 24.
13 sq. 7 γίνοενται Pa; γίνεται Ac |ἀλλʼ οὐκ Ph 7. 8 γρ
οὐκ ἐν στοχασμῶ μόνον ἀλλʼ ἔνθʼ ἂν εὑρίσκηται Pa, (. . ἔνθα καὶ
εὑρίσκεται) Pc; mg. ἀλλʼ ὅλως ἔνθα ἂν εὑρίσκηται m. 2Vc 8 μό-
νω Ac 10 εἴη Vc Ba Py | καὶ om. Ba 11 ἀνακεφαλαιουμένων,
ἐπ m.2 add., Vc; ἐπανακεφαλαιούμενόν Ph 13 ἐπέδειξα οὐδὲν
Dem. 19,177 | αὐτὸν post ἀληθὲς add. Ac, m.2 supr. Vc | ἐπηγ-
γελκότα Pa 15 μὲν καὶ αὐτῶν ὁμοίως; καὶ αὐτῶν μὲν ὁμοίως
P: μὲν ὁμοίως καὶ αὐτῶν Ph: om. καὶ αὐτῶν Py, ῾ Metroph.
cet. IV 423. 9 W. 16 τε om. Pc 17 αἱ (pro καὶ) Py; καὶ αἱ
Vδ; γὰρ καὶ Ac; δὲ καὶ Wc | τῶν τε Vc Ba 21 καὶ τὸ δί-
καιον καὶ τὸ (τὸ om. Ac) συμφέρον καὶ δυνατὸν V Ph | καὶ τὸ
ἔνδοξον Py 

 
— Ὅλῶς τε οἱ ἐπίλογοι λαμβάνονται μέν, ἀφʼ
ὧνπερ καὶ τὰ προοίμια, καὶ ἰσχύουσί γε τὰ αὐτά·
πάθους γὰρ ψυχῆς ἕνεκα εἰσάγεται ἄμφω, οἷον φόβου
ἢ ὀργῆς ἢ ἐλέου ἢ φθόνου ἤ τινος τοιούτου. διαφέρει
 δὲ ἀλλήλων τῷ τὰ μὲν προοίμια παρασκευάζειν πρὸς
τὸ δέξασθαι ἢ ἀποθέσθαι τόδε τι πάθος τῆς ψυχῆς,
τοὺς δὲ ἐπιλόγους ἢ αὔξειν ἢ μειοῦν διὰ τῶν κεφαλαίων
τό τε ἤδη τέλεον ἐξαίρειν. καὶ ἔτι ἐν τούτῳ διαφέρουσιν
οἱ ἐπίλογοι καὶ τὰ προοίμια τῷ τοὺς ἐπιλόγους 27 
 λελύσθαι τε ἤδη κατὰ τὸν ῥυθμὸν καὶ ἐπὶ πλεῖον
ἕκαστον προάγεσθαι τῶν εὑρισκομένων, ἀλλὰ μὴ διὰ
βραχέων ὥσπερ ἐν τοῖς προοιμίοις· ἀκριβέστερον δὲ
ἐν τῷ περὶ προοιμίου λελέξεται ταῦτα.