Hac epistula lecta, baiulum litterarum Marcellus obsequentissimo
fovebat hospitio; Archelaus vero ea quae lecta sunt dod libenter amplexus
velut leo conclasus deutibus icfrendebat, auctorem epistulae
sibi desiderans dari; quem Marcellus suadebat quiescere, semet pollicens
procnraturum praeBentiam viri. Kescribere ergo Marcellus ad ea, quae
 scripta sunt, statuit epistnlam continentem baec. Marcellus, vir Dotus, Manicbaeo, qui sibi per epistulam indicatus 
est, salutem. Scriptam quidem a te epistulam sumpai et Turbonem
solita mihi humanitate suscepi, aensum vero litterarum nequaquam
 adverti; nisi forte tu praesens exponas nobis per Terba singula, sicut
per epistulam promisisti. Vale. Hanc epistulam scriptam atque aiguatam tradebst Turboni ferendam 
ad eum a quo prius ipse pertulerat; ille vero redire ad eum penitus
reluctabatur, memor itineris labori, et rogabat alium pro se
 dirigi, abnegans ultra sibi ad illum reditum aut communionem cum eo
 ACM und Epiph. (= 3–4 und 17-21) 
 8 initio C | 4 nach nonorabilis + uale Α | 6 baec ACM | obscquen-
tisaimo] das erste e vielleicht a. Ras. C | 6 quae] q, Α | 7 nach concluaus +
os M | 8 sibi desiderans dari] uidere desiderans M; vgl. Epiphaniua, haer, 66,7
ὸ δὲ Ἀρχέλαος γνοὺς τὴν αἰτίαν καὶ τὴν ἐπιστολὴν ἀναγνοὺς ἔβριχε τοὺς ὁδόντας
ὥσπερ λέων ὡρυόμενος καὶ ξῆλον θεοῦ ἀναλαβὼν ἐπειρᾶτο ὁρμῆσαι μᾶλλον ἕως
αὐτοῦ καὶ χειρώσασθαι τὸν τοιοῦτον usw. | 9 procaratum Α procura procuraturam Μ
18 a te < ΑΜ | 19 vero] uenim Α < Μ | 21 per epistulam < C
| prombtj C | 22 scriptiun atque < C | tradit M Ι refereudam C | 23 ad
enm] illi Μ | 24 nach itineris + au M | 25 ad illum reuersurum A ad eum 
reditain C 

 
aliquam fore. Marcellus vero, accito uno ex pueris suis Callisto nomine, 
praecipit proficisci; qui nihil moratus, ilico proficiscitur et post
triduum pervenit ad Manen, quem in caatello qaodam Arabionis repperit,
atque epistulam tradidit Qua ille perlecta, gavisua est a Marcello se
 esse invitatum ac sine mora iter invadit, Turbonis tamen remoratione
non prospera praesagatus, et quasi consulto itinere ad Marcellum perrexit
Turbo vero de Marcelli domo prorsus non discedebat nec ab 
Archelai confabulatione oessabat; valde enim studiose uterque de Manis
studiis perquirebant, scire cupientes quis et unde vel quid verbi ferat At
 ille universa dilucide enarravit, repetens et exponens de fide eius hoc modo: VII. Si fidem Manis diecere a me vultis, breviter audite. Hic duos 
colit deos innatos, ex semet ipsis eztantes, aeternos, unum uni adversantem;
 et altenim quidem bonuni, alternm autem malum introducit.
Lux uni nomen inponit et alten tenebras. Et lueia quidem esse partem
animam quae in hominibus est, tenebrarum autem corpus et quae
ex materia est conditio, Permixtionem autem vel coniunctiouem boc 
modo dicit effectam, conferens ambos deos in buiuscemodi exemplum,
 ACM und Epiph.l (= 18–24) 
 1 fore] futUDim C | unnm A | calieto M | 2 praecepit Μ | ilico < M
| poetridam Α | 3 maaem C | repperit] das erste p durchstrichen C | 4 tradit
Μ | 5 ease xiceimal gesehrieben A inoitatum se esse C | 5/6 remorationem
non prosperam C rielleicht richtig, vgl. Epiphaniug a. a. Ο. Cap. 8 ταῦτα γνοὺς
ὁ Μάνης ἐσκέπτετο οὐκ ἀγαθὴν εἶναι τὴν τοῦ Τύρβωνος ἐν καθέξει γενομένην
παρουσίαν . . . ὅμως διὰ τῆς ἐπιστολῆς λαβόμενος τὴν πρόφασιν δρομαίως ἦκε
πρὸς τὸν Μάρκελλον | 6 praesagus Α | 7 proreus < M | descedebat Α descendebat
Μ | 8 nach arcbelai + epitcopi C | manis] manen AM mannichei C
der Genetiu dieses Wortes kommt nur hier und Z 18 unten vor | 9 studiis]
studit Α is a. Ras, Μ | quis et] qui sit Α | 11 παρ᾿ ἐμοῦ] Routh interpungiert
nach ἐμοῦ, so auch der Übersetzer der Acta | 17 τοῦτον] Zacagni, τούτων J,
τούτων τοῦτον Gataker | 18 de fide manitit (rot) M, s. Einleitung | manis)
mani Α maunicbd C | 19 exemet A | aetoraua Α | 20 et altenim zueimal
gesehrieben A | nach bonuml + et A | autem < C | introdacit] intuducit
Α aus introdacim corr. C2, das m-Zeichen ist durchstrichen und t übergesch.
| 21 nomen] lauen Α | alter Α | 22 q, Α | est tenebrarum xiceimal
gesch. Α | 28 conditio aus condicio corr. A | 24 modo] aus modnm frorr. Α 

 
quemadmodum si duo regea sint adversum se pugnaDtes, qui ab initio
fuerint inimici, hsbentes singnli suaa portdones; acciderit antem ut
tenebrae progredientes fines suos, bellum cum luce commiserint. Quod 
cum cognoviaset bonos pater tenebras ad terram suam superventase,
 produxit ex se Tirtntem, quae dicitur mater vitae, qua circumdedit
primnm hominem, quae sunt quinque elementa, id est ventus, lux, aqua,
ignis et materia, quibus indutus, tamquam ad adparatam belli, descendit
deorsum pngnare adversum tenebras. At vero tenebrarum principes 
repugnantes ei comederunt de armatura eius, qnod est anima. Tunc
 ibi vehementer adflictos est deorsum primus parens bomo a tenebris,
et nisi orantem eum exaudiaaet pater et misisset alteram virtutem, quae
processetat ei se, quae dicitur Spiritus vivens, et descendens porrexisset
ei dexteram et eduxisset eum de tenebriB, olim primus homo detentos
periclitaretur. Ex eo ergo deorsum animam reliqnit, et propterea Ma- 
 ACM und Epiph. 
 5 προβάλλειν] Petarius, προσβάλλειν J | 6 προβεβληκέναι] περιβεβληκέναι
nach den Acta corr, Oehler, aber vgl. Epipkanwa Cap. 45 καὶ αὕτη δέ,
φησί, ἡ θήλεια προεβάλετο τὸν πρῶτον ἄνθρωπον | 13 ζωὴν J | 16 aduersus
M | 17 singuli] zu singulis corr. Α | suas] singulas Α | accederit A | ut] at
C getilgt und ut übergesch C2 | 19 agnouisset C | ad] a A | rapentemre
Μ | 20 produxit . . . virtatem] prodoxit ex nirtote A prodnierit et esse uirtutem
zυ produxit ex se uirtntem ohne Ras. corr. C produxerit ex se uirtatem M |
nach qua + uirtute C | 21 ventus < A | 22 materia] maria Α | indnotus C
| paratam A C | 23 pugaatanu Μ | adnemu A | at] aus ad corr. C2 | 23/24
principes . . . ei] princepe repognantese Μ | 24 animam A Μ | 26 orante Α |
27 se] ae Α ea M | 28 dnxiieet M | 29 deorsum animam ~ C | relinquit A 

 
 
nichaei cum sibi inTieem occunnDt, daot sibi dexteras huius sigoi gratiu,
 tamqaam ex tenebris liberati; in tenebris enim omnig hereais esse
dicitnr. VIII. TiiDC Tivena spiritns crearit mandum, et indutns alias trea
Tirtntes, deBcendens eduxit priacipes et crucifizit eoa in firmamento,
qood est eins corpus spbera. Et rnrsnm ipse vivens spiritus cteavit
 luminaria, qnae sunt reliqniae aoimae, et fecit ea firmamentum circaire,
et iteram creayit terram; et sunt oeto. Est antem Homoforos deotsum, 
id est qui eam portat in humeris; et com laboraverit portana, intremescit.
et haec est causa terraemotas praeter constitutum teinpus. Hac
de caosa Glinm snum misit benignus pater de sinibus suis in cor terrae
 et in interiores eins partes, quo illum, ut par erat, coberceret; quotiens
 ACM und Epiph. 
 4 τὸ] Dindorf I 9 εἰς εἴδη] Zacagni rermutet εἰσὶ δὲ <ὴ> ais die
des Überseliers | 18 κατώτατα] Dindorf vermutet κατώτερα alt die Lesart des
Übersetzers und verbessert interiorea zu inferiorea t 11 deitras Μ
omnis . . . didtnr] omnea hereses eaae dicnnt C; rielleicht liegt eine Doppelversion vom
Übersetxer seihst vor | 18 et crucifixit] in A hat eine spätere Hand die
verblichenen Buchst. ausradiert und in groben Buchst. et crucixit (das letzte
geschriFlicn. Derselbe Schreibr ist auch sonst ätig, νυ die Tinte blass (??)urde,
aber ohne auszuradieren, so dnss es immer möglich ist, das Ursprüngliche
| flrmamentam A 1 19 eins] richtig αὐτῶν (sc. ἀρχόντων) Epiphanius
| spera A fera Μ | rursus S | 20 reliquae A 1 eam .1 I circnmice C | 
hamofonu C bomofonu M das erste o getilgt und n übergesch. von M2 | 22 id
eat . . . bumeris] eitte Erklärung des Übersetzers w. e. sch. | umeris C |
< M | intremeacit] meacit a. Ras. A intremiecit Μ | 28 haec A | 24 benignaaj
benedictm A | suia < A | 25 in < A M | interioris A | qaod A M |
illam Μ | par erat] parerent A pareret Μ | cohercerent A M | quotienwiae
C qnotienicamqae M 

 
enim effinitur terraemotus, tremente eo ex labore vel de humero in humerum
tracsferente pondus efficitur. Tunc ergo et ipsa materia creavit 
ex sese plantas vel germina, quae cnm furstae essent a quibusdam
principibus, convocavit omnes priDcipes primarios et sumpsit ab eis
 singulas Tirtutes et fecit bominem hone secuDdatn Bpeciem primi hominis
illius et vinxit auimam in eo. (VIII.) Cum autem vidisBet pater 
vivens adfligi animam in corpore, quia est miserator et misericors, misit
filirun suum dilectum ad salatem animae; hac enim causa et propter
Homoforum misit eum. Et Teniens filius transformavit se in Bpeciem
 homiDis; et adparebat quidem homioibus ut homo, cum hod esset bomo.
et homines putabant eum natum esse. Cum ergo venisset, macbinam 
quandam concinnatam ad salutem animarum, id est rotam, statuit, habentem
duodecim urceos; quae per banc apheram vertitur, hauriens
animas morientium quasque luminare maius, id est sol, radiis suis adi-
 ACM und Epiph. 
 6/7 αὔτη . . ὑπόθρδις] fehlt in Acta | 16|17 freic Übersetzung | humero A
17 et < A | 18 ex sese] ex se A esse se C | vel germina] findet sich nicht bei Epiphanius
| furata M | 18/19 a quibusdam principibus < C | 19 principes < M | 21
vinxit] uixit Α iunxit M | eum A | 22 qnia] qui A 23 dilectam < C | salute. A
| haec A | 24 humoforam C homoforam Μ dtu erste o getilgt und u übergesch.
von M2 | transformavit] aus transformabit ohne Ras. corr. C | 25 adparebat]
parebat A C M nach Epiphanius von Zacagni verbetsai | 26 putsuerunt C
natum] nataram C | veinsset] uidisset Μ | 23 concinnanit C | rotam] μηχανὴν
Epiphanius | statuit] estatis Μ | 28 urceos] os aus Corr. A urchios M | quae]
q a. Ras. A | nach quae + rota C | 29 morientum M 1 quas] qoam M | id
eat aol] eine Erklärung des Übersetzers u. e. sch. | adimens] λαβὼν Epiphanius 

 
mens purgat et lunae tradit, et ita adinpletur lunae discus, qui a nobis
ita appellatur. Naves enim rel translatorias cumbas esae dicit duo ista 
luminaria, et cum repleta fuerit luna, tranairetare animaa ad subsolaoam
partem, et ita apocrnsin, detrimentum, facere, cum onere iuerit relevata;
 et iterum repleri cambas et rursus exonerari, dum hauriuutur per urceos
animae, uaqaeqao partem suam propriam liberet ammaruin. De substantia 
antem boni patris omnem animam atqae omne animal quod
movetur partem trahere confirmat. Cum igitur luna onus quod gerit
animarum saeculis tradiderit patris, permanent illa in columna gloriae,
 quod Tocatur vir perfectus. Hic autem vir est columna lucis; repleta
est enim animarum mundarum, et haec est causa salutis animarum. IX. Mortis vero causa hominibus est ista: Virgo quaedam decora
et exomata, elegans valde, furto adpetit principea qui sunt in firma-
 ACM und Epiph. 
 1 ταύτας] ταύταις Oehler | 6 οὕτω] 10. e sch. las der Übersetzer πάλιν
αὖθις Oehler) | 14 τοῦ] Petavius, τὸ J | 16 tradet A | discus] discursus A
nobis] nauis M | 17 canibu] a. Ras., cymbas übergesch. M2 | 18 laminaria]
das erste i aus a corr. Α | impleta Μ | lunam A | trauafetare Α | ad] d
aus Corr., vielleicht aus b corr. A | 19 apocrisin apocrysim Μ | facere] patitaur
C | onere] honore A | reuelata A leuata Μ | 20 cumbas] cumbam C
cymbas M das y zu u corr. und y übergesch. M2 | rorsom A | urceos] das ο aus
u corr. A | 21 animarum] τῆς ψυχῆς Epiphaniut | substantiam Α | 23 quod
gerit] fehlt bei Epiphanxua | 24 permanet M | illa] bezieht sich auf saecula, vieleicht
ein Irrtum des Übersetzers; illae Zacagni | 25 vir] der Übersetezer hat ἀήρ
und ἀνήρ reruechselt | 26 animarum mundarum ~ C M | 27 mortis . . . causa]
a. Ras. w. e. sch. M | hominibus est ~ A | iste] πάλιν αὕτη Epiphanius | 28
et] aus Corr. A | furto. . . . principes] freic Übersetzung | appetit C appetiit M 

 
 
 mento a vivente spiritu educti et crucifixi; quae cum adparuerit, maribus
femina decora adparet, feminis vero adulescentem speciosum et
concupiscibilem demonstrat Sed priucipes quidem, cum eam viderint 
exomatam, amore eius in libidinem moventur, et quia eam adprehendere
non possunt, vehementer instigantur amoris incendiis excitsti, rapti
 sunt enim libidinia calore. Cum ergo, currentibus eia post eam, virgo 
subito nusquam cooparuerit, tunc princeps ille magnus producit nebulas
ex semet ipso, uti obscuret in ira sua unviersum mundum; qui cum
tribulatus fuerit plurimum, sicut homo sudat post laborem, ita et hic
princeps sudat ex iribulatione sua, cuius sudor pluviae sunt. Sed et 
 messis princeps, si deceptus fuerit a virgine, eflfundit famem super
omnem terram, ita ut morte adficiat bomines; corpus enim hoc mundus
vocatur ad similitadinem magni huius mandi, et omnes homines, qui
sunt deorsum, radices hahent sursum conligatas. Cum ergo deceptus 
 ACM und Fpiph. 
 10 θερισμοῦ Zacagni, rielleicht mit Reehl, θεριστὴς Petavius, alter princeps
meraor appellatos Cornarius | 15 vivente] aus muentea corr. M1 | spirito A | educti]
seducit zu seducti corr. M2 | 15/17 eine Paraphrase | 15 masculis A | 16 nach
adulescentem + se M | 19|20 freie Übersetzung | 19 amiris] amoriis A | excitati]
escitati A excecati Μ | 20 calore] amoris calorem Α | ergo] enim C | eis < C |
post eam] postea M, fehlt bei Epiphanius | nach eam + anxii effecti fuiseent C
| 21 subito] fehlt bei Epiphanius | conparnerit] comparuit (uit a. Ras. A) AC |
22 ut M | universum] omnem C | 22|24 (??)ieder eine Paraphrase | 24 princeps]
das e aus i corr. Α | nach sudat + ei Α | 25 effundet A | famem] famam A;
der Übersetzer hat (??). e. sch. λοιμός und λιμός ver(??)echselt | 26 omnem < Α C |
mortem A | hoc enim M ~ M2 | 27 magni] imaginis Μ | 28 rnrsum AC 

 
fuerit a virgine, tunc incipit ezcidere radices bomiiiuni; et cum excisae
foerittt radices eorum, eflicitur pestilentia et ita moriuntur. Quod si
superjores partes radicis validius concusserit, fit terraemotus et insequitur
Homofori concussio; et haec est mortis occasio. X (IX). Dicam autem vobis quomodo et auimae in olia quoqne
corpora transfunduntur. In hoc primo purgatur aliqaid ex ea partim;
deinde traosfunditur in canem aut in camelum aut Id alterius animalis
corpus. Quod si bomicidium admisit, anima in elepbantiaconim corpora
transfunditur; quod si messem secuit, in mutos. Nomina autem animae
 sunt ista, mens, sensus, prudentia, intellectus, cogitatio. Messorea autem 
qui messem metunt confernntur principibus, qui ex materia orti in
tenebris suat, ex quo manducaveniDt de primi bominis armatura; propter
quod necesse est eos transfundi in faenum aut in fasiolum aut
in bordeum aut in spicas aut in holera, ut et ipsi desecentur et deme-
 ACM und Epiph. 
 8 τόνῳ] πόνῳ Petavius | 6 τοῦτο] fehlt in dm Acta | 14 εἰς φασήλια]
σφασήλια J, φάσηλον oder φασίολον Dindorf | 16 uirginem A | incipiet Α
eicipit M | excidere . . . cum < C | 17 peatilentia] das erale e aus i corr. A
| si < C | 18 radicis] radices Α radicum CM | 18/19 unqfiiaue Übersetzung
19 humofori Chomofori zu humofori corr. M2 | 20 alia quoqne] πέντε Epiphanius
| 21 transferuntur A | purgantur A | parum ex ea M | 23 commisit C ammisit
M | elephantiscorum] eleiantoram Α elefantia coram C elefaotiacorum et
cephalomm M; wahrscheinlich liegt eine Doppelversion des Übersetzers zu Grunde
| 24 transfunduntur AC | 26 ex materia] ἀπ᾿ ἀρχῆς Epiphanius; die Übersetzung
hier ist übrigens nicht genau | 28 eos transfandi ~ Α | faaellum Α fasolum M
I 29 aut in spicas < C | dementiuitur C 

 
tantar; et qui manducat panem, necease est et ipsutn manducari, panem
effectum. Qui occideiit pullum, et ipse pullus erit; qui murem, mus 
etiam ipse erit Si qnis vero est dives in hoc mundo, cum exierit de
corpore suo, necesse est eum in corpus pauperis inici, ita ut ambulet
 et mendicet et post haec eat in poenas aeternas. Cum ergo corpus 
hoc priDcipum sit et materiae, necesse est eum qui plantaverit perseam
transire per multa Corpora, usquequo persea illa quam plantarerat concidat.
Qui autem aedificaverit sibi domum, dispergetur per omnia corpora.
Si quis laverit se in aqua, animmn suam vulnerat; et qai non 
 praestiterit electis eios alimenta, poenis subdetur gehennae et transformatur
in catechumenorum corpora, usquequo faciat misericordiaa multas;
et propterea, si quid optimum est in escis, offerant illud illis electis:
et cum voluerint manducare panem, orant primo, ista dicentes ad panem: 
 ACM und Epiph. 
 10 Routh und Oehler interpungieren nach ὕδωρ | Zacagni vermutet πλήσσει
ata die Lesart des Übersetzers | 11 γεέννας] Dindorf, γενεάς J, rgl. 18, 11
| 14 ἔσθιεν am Rande J | 16 mandacant C | est < M | naek eit + ut
C | 16/17 ipsum . . effectum] ipsi mandncentur pane effecti C; vielleicht eine Doppelversion
des Übersetzers | 17 qni (nach eflectum)] qnod A | murem] mnre Α | 18
nach etiam + et A | si < A | 21 eum] enim C | peraeam] per se eam Α perea
C | 22 persea illa] per se a illa zu per se ad illam corr. C2 | quam plantaverat] 
fehlt bei Epiphanitia | 23 dispergitar M | 24 aquam M; vielleicht hat der
Übersetzer buchstäblich übersetzt ohne die Construction zu treffen | non < Μ |
25 elementa A εὐσέβειαν Epiphanius | poenia] w. e. seh. aus paenis corr. A |
snbditar AM | 26 catecumenorum Α cathecuminonim M | facias C | uiiseri-
cordiaa] εὐσέβειας Epiphanius | 27 est] fehlt bei Epiphanius | illis < C | 28
oratio manicheoram saper oiboa (rot) Μ | ad panem < Μ 

 
Neque ego te measui neque molui nee tribulavi nee in clibanum te
 misi: atius te fecit et detulit te mihi; ego innocenter te mandnco. Et
cum intra semet ipsum haec dixerit, respondet ad illam qui detulit,
oravi pro te; et ita ille discedit. Sicut ergo dixi vobis paulo ante, 
si quia inessuerit, demetetur, ita et si quis fnimentiun in molam miserit,
etiam ipse mittetnr in molatn, aut si quis conspsrserit, conspargetur,
 Aut si panem cozerit, excoqnetur; et propter hoc inlicitum est apud eos
opus facere. Et iteram dicunt esse alios quosdam praeter hunc quem 
videmus mundos, quibns huius mundi luminaria, cnm faic occiderint,
oboriuntnr. Et illi dicunt, si quis ambnlat in terra, laedit terram, et
qui movet manum, laedit aërem, quia aër anima est hominum et animalium
 et volatilium et piscium et repeotium et si quid est in hoc
mundo; dixi enim vobis, quia corpus hoc non est dei, sed materiae est
tenebramm, et ideo iltud necesse est obscurari.